2021 йилнинг январь ойи бошидан то ноябрь ойи охирига қадар Ўзбекистон 455,8 минг тонна картошка импорт қилди, дея хабар бермоқда EastFruit таҳлилчилари Ўзбекистон Республикаси Иқтисодий ривожланиш ва камбағалликни қисқартириш вазирлиги маълумотларига таяниб. Таҳлилчиларнинг фикрича, 2021 йилнинг 11 ойи давомида ушбу маҳсулот импорти ҳажми 2020 йилги умумий кўрсаткичга нисбатан 8 фоизга кўп.

Аввалги рекорд ўтган йили қайд этилган: EastFruit таҳлилчилари ҳисоб-китобларига кўра, 2020 йилда Ўзбекистонга истеъмол (товар) картошкасининг импорти 421 минг тоннани ташкил этган, бу, ўз навбатида, 2019 йилга нисбатан қарийб бир ярим баравар кўп кўрсаткичдир. Эслатиб ўтамиз, сўнгги бир неча йил ичида картошка Ўзбекистонда мева-сабзавотчилик тармоғининг асосий импорт позициясига айланди, унинг импорти ҳажми 2017 йилдан бошлаб кескин ошди, бунга қадар картошка импортининг йиллик ҳажми 50 минг тоннадан ошмаган эди.

2021 йилда Ўзбекистонга истеъмол (товар) картошкасининг асосий етказиб берувчилари – Эрон, Қозоғистон, Покистон, Қирғизистон ва Нидерландия бўлиб, уларнинг умумий улуши импортнинг 95-99 фоизини ташкил қилади. Бироқ, 2021 йилнинг ноябрь ва декабрь ойи бошларида Ўзбекистонга картошка импорти ҳажми бўйича рейтингнинг дастлабки уч поғонасини эгаллаб давлатлардан ушбу маҳсулотни етказиб бериш билан боғлиқ нохуш хабарлар пайдо бўлди.

2021 йилнинг 12 ноябрида Ўзбекистон Республикаси Ўсимликлар карантини ва ҳимояси агентлигининг маълум қилишича, 2021 йилнинг 25 сентябридан бошлаб, Эрон ва Покистондан олиб келинган товар картошкаси партияларида ўта хавфли зараркунандалар – олтинранг ва нимранг картошка нематодалари тизимли равишда аниқланган. 2021 йилнинг январь-октябрь ойларида Ўзбекистонга картошка импорти умумий ҳажмида ушбу икки давлатнинг умумий улуши 58 фоизни ташкил этди. Нохуш хабар шундаки, 2021 йилнинг август ойи бошидан 11 ноябрига қадар республика ҳудудига олиб кирилган 110 минг тонна картошканинг 4250 тоннасида хавфли нематодалар аниқланган. Ўзбекистон Ўсимликлар карантини ва ҳимояси агентлиги республикада картошкага бўлган эҳтиёжни инобатга олиб, видеоалоқа орқали Эрон ва Покистон карантин хизматлари билан музокаралар олиб борди. Натижада, ушбу давлатлар (Эрон ва Покистон) томонидан карантин назоратини кучайтириш ва уларга маҳсулотлари Ўзбекистоннинг фитосанитария талабларига жавоб берадиган картошка етиштирувчилар рўйхатини тақдим этиш бўйича келишувларга эришилди.

Картошка импорти контекстидаги яна бир салбий хабар декабрь ойи бошида пайдо бўлди. Қозоғистон 3 ой муддатга мамлакатдан картошка ва сабзи экспортини вақтинчалик таъқиқламоқда. Ушбу қарор ички бозорда дефицит юзага келишини бартараф этиш ва нархларни барқарорлаштириш мақсадида қабул қилинган. Мазкур чекловлар декабрь ойи охирида кучга киради. 2021 йилнинг январь-октябрь ойларида Ўзбекистонга картошка импорти умумий ҳажмида Қозоғистоннинг улуши 33 фоизни ташкил этди.

2021 йилнинг январь ойи бошидан сентябрь ойи охиригача жорий йилги картошка ҳосилининг ўртача улгуржи нархлари динамикаси, умуман олганда, ўтган йилгига ўхшаш ва нархлар тахминан 2020 йилги даражада бўлди. Бироқ, Россия картошка бозоридаги ажиотаж туфайли 2021 йилнинг сентябрь ойи охиридан Ўзбекистонда ушбу сабзавот домино эффекти бўйича қимматлаша бошлади. Орадан уч ҳафта ўтиб, бир ҳафтада – 2021 йилнинг 14 октябридан 21 октябригача ушбу маҳсулотнинг ўртача улгуржи нархлари бир кг учун 3500 сўмдан 5000 сўмга, яъни, 43% га ошди.

Шу билан бирга, картошка нархи янада ошишини чекловчи омил сифатида 2021 йилнинг 21 октябрида Ўзбекистон парламенти юқори палатаси Солиқ кодексига қўшилган қиймат солиғи (ҚҚС)ни нолга тенглаштиришни назарда тутувчи ўзгартишлар киритиш тўғрисидаги қонунни маъқуллаганини айтиш мумкин. Унга кўра, бир қатор маҳсулотлар, жумладан, картошка импорти ва уни сотиш бўйича ҚҚС бекор қилинди. Мазкур ҳужжатга мувофиқ, 2021 йилнинг 10 октябридан 31 декабрига қадар юқорида кўрсатилган товарларни олиб кириш ва сотиш ҚҚСдан озод қилинади.

2021 йилнинг 4 ноябридан жорий санага қадар Ўзбекистонда картошканинг ўртача улгуржи нархи 1 кг учун 4500 сўмдан 5500 сўмгача ўзгариб турибди. 3 декабрь ҳолатига кўра, картошканинг ўртача улгуржи нархлари 5000 сўм/кг ни ташкил этмоқда ва бу 2020 йилнинг шу санасига нисбатан 43 фоиз, 2019 йилнинг шу санасига нисбатан эса 2,2 баробар юқори кўрсаткичдир.

Сообщение 2021 йилнинг ўтган 11 ойида Ўзбекистонга картошка импорти 2020 йилги умумий кўрсаткичдан ошиб кетди появились сначала на EastFruit.

Ўзбекистон Ўсимликлар карантини ва ҳимояси агентлиги Эрон ҳамда Покистондан импорт қилинган картошка партияларида хавфли зараркунандаларни аниқлади, деб хабар бермоқда EastFruit мутахассислари. Ушбу мамлакатлардан импорт қилинган картошкада карантин объектлари илгари ҳам қайд этилган, лекин бу ҳолат такрорланган тақдирда, Эрон ва Покистондан картошка олиб киришга таъқиқ жорий қилиниши мумкин, дейилади «Ўзбекистон 24» телеканалининг видеорепортажида.

Покистондан 160 тонна ва Эрондан 120 тонна импорт қилинган картошка партияларида олтинранг картошка нематодаси (лот. Globodera rostochiensis) аниқланди. Ушбу зараркунанда Ўзбекистонда карантин объектлари рўйхатига киритилган. Картошка партиялари 14 та юк машинасида келган эди.

Олтинранг картошка нематодаси Solanum оиласига мансуб кўплаб ўсимлик турларини зарарлайди. Асосий зарарланувчи қишлоқ хўжалиги экини – картошка, шунингдек помидор ва бақлажонга ҳам камроқ даражада бўлса-да зарар келтиради.

Ўсимликлар карантини ва ҳимояси агентлиги бошқарма бошлиғи Шуҳрат Қўчқоровнинг сўзларига кўра, картошканинг ушбу партияларини фумигация ва бошқа чоралар қўллаш орқали  зарарсизлантиришнинг иложи йўқлиги сабабли, импорт қилувчи тадбиркор билан келишилган ҳолда ушбу маҳсулотларни экспорт қилган мамлакатларга қайтаришга қарор қилинган.

Шунингдек ўқинг: 2021 йилнинг август-сентябрь ойлари Ўзбекистонда пиёз ва саримсоқ экиладиган майдонлар 7 фоизга ошди

Картошка Ўзбекистон мева-сабзавотчилик соҳасининг асосий импорт позицияси ҳисобланади. Сўнгги бир неча йил ичида унинг импорти кескин ошди. Агар 2016 йилга қадар Ўзбекистонга картошка импортининг йиллик ҳажми 50 минг тоннадан ошмаган бўлса, 2016 йилдан 2020 йилга қадар бу кўрсаткич 56 мингдан 420 минг тоннагача ошди. Давлат статистика қўмитасининг маълумотларига кўра, 2021 йилнинг дастлабки 7 ойида республикага 310 минг тонна картошка импорт қилинган.

Покистон Ўзбекистонга картошка етказиб берувчи асосий мамлакатлардан бири ҳисобланади ва Эрон ҳам 2021 йилда шулар қаторига кирди. 2017 йилдан 2020 йилгача бўлган даврда ушбу маҳсулотнинг Покистондан импортининг умумий ҳажми 127 минг тоннани ёки бу даврдаги картошка импорти умумий ҳажмининг 11 фоизини ташкил этди. 2021 йилнинг 7 ойида Ўзбекистонга картошка импортининг умумий ҳажмида Покистоннинг улуши 24,4%ни, Эрон улуши 38,5%ни ташкил этди.

Аммо, агар Покистон ва/ёки Эрондан картошка олиб киришга таъқиқ қўйилса,  уларнинг ўрнини бошқа йирик етказиб берувчи мамлакатлар – Россия ва Қозоғистон билан алмаштириш қийин бўлади. Чунки, Россия ва Қозоғистонда ушбу маҳсулот нархи тез ўсиб бормоқда. Ўтган бир неча ҳафта мобайнида бу Ўзбекистон ички бозоридаги картошка нархларида аксини топди. EastFruit 2021 йилнинг сентябрь ойи охирида Ўзбекистонда картошка нархи кўтарилишидаги домино эффекти ҳақида ёзган эди.

Сообщение Ўзбекистонга Эрон ва Покистондан импорт қилинган маҳсулотда олтинранг картошка нематодаси аниқланди появились сначала на EastFruit.

2021 йилнинг апрелидан май ойига қадар Қозоғистонга  Германия, Голландия ва Франциядан импорт қилинган 228 тонна уруғлик картошка, шунингдек, 46,4 кг француз сабзи уруғи текширилди. Ушбу текширувда Давлат инспекцияси мутахассислари товарларда карантин объекти – картошка чипларининг чизиқли қўзғатувчиси (зебра чипи) борлигини аниқлашди.

Candidatus Liberibacter Solanacearum бактерияси ISO 17025 халқаро стандартига мувофиқ аккредитациядан ўтган «Ўсимликлар карантини маркази» давлат муассасасининг Олмаота зонал карантин лабораторияси берган экспертиза хулосаси билан тасдиқланди дея хабар бермоқда Қозоғистон қишлоқ хўжалиги вазирлигининг матбуот-маркази.

Тадқиқотлар ПЦР таҳлиллари учун юқори сезувчан детектор ускуналари, сертификатланган тест-тўпламларни қўллаган ҳолда ўтказилди. Улар  инсон омилининг контаминация ва ёлғон ижобий натижалар намоён бўлишига таъсирини истисно қилувчи тест тўпламларидир.

Шунингдек ўқинг: Қозоғистонда чигиртка зараркунандаларига қарши кураш чора-тадбирлари олиб борилмоқда

Candidatus Liberibacter Solanacearum бактерияси Қозоғистон Республикасининг бутун ҳудуди учун катта фитосанитар хавф туғдиради. Зебра чипи картошка, помидор ва итузумдошлар оиласига мансуб бошқа ўсимликлар, шунингдек, сабзи ва селдерейга таъсир кўрсатади. Бактерияларнинг республика ҳудудига киритилиши ва тарқалиши экинлар 100% бой берилишига олиб келиши, мамлакат озиқ-овқат хавфсизлигига путур етказиши мумкин.

Зарарланган уруғларни олиб кириш бўйича барча фактлар юзасидан тегишли карантин ҳужжатлари расмийлаштирилди. Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексга мувофиқ, материаллар суд муҳокамасига тақдим этилган. Энди суд қарори натижаларига кўра, тегишли чоралар кўрилади.

Сообщение Қозоғистонга зарарланган картошка уруғи олиб кирилишига йўл қўйилмади появились сначала на EastFruit.