EastFruit таҳлилчиларининг хабарига кўра, Хитой кетма-кет икки календарь йили давомида сархил олма экспортёрларининг жаҳон рейтингида биринчи ўринни эгаллаб турибди. Ушбу мамлакат ташқи бозорларга 1 миллион тоннадан зиёд олма етказиб берди. 2021 йилда Хитойдан олма экспорти 2 фоизга ошиб, 1,08 миллион тоннага етди.

Бироқ, Хитойнинг олма экспорти ҳажми 2016-2017 йилларда эришилган рекорд даражадан анча йироқдир. Ўша пайтлар мазкур мамлакат бир календарь йилида барқарор равишда 1,3 миллион тоннадан ортиқ олма экспорт қилган. 2016 йилда эса рекорд даражадаги 1,35 миллион тонна олма экспорт қилинган. Бунинг ортидан жаҳон бозорларида рақобат кучайиб бориши ва Хитойнинг ўзида олмага  ички талаб ортиши фонида экспорт ҳажми қисқариши кузатилди.

Вьетнам 2021 йили тарихда биринчи бор Хитой олмасининг энг йирик  импортёрига айланди.  Хитой Вьетнамга 180 минг тоннадан зиёд сархил олма экспорт қилди, бу ўтган йилга нисбатан 13 фоиз кўп кўрсаткичдир. Ўтган йили EastFruit таҳлилчилари Вьетнам сархил олма импорти бўйича жаҳон етакчилари қаторига кирганига эътибор қаратишган эди. Бу мамлакат олма экспорти сегментида Украина учун устувор йўналишлардан бирига айланиши керак, лекин, биринчи навбатда, ҳукумат ушбу бозорга кириш бўйича келишувга эришиши лозим.

Хитой қандай қилиб олма экспортёрлари рейтингида биринчи ўринга кўтарилгани ва уни вақти-вақти билан бу «тахт»дан ким туширганини бизнинг “Экспортда жаҳон лидерлиги учун пойга. Олманинг жаҳондаги йирик экспортёр-мамлакатлари рейтинги» деб номланган видеолавҳамизда кўришингиз мумкин.

Хитой олмасининг устувор бозорлари орасида иккинчи ўринни Бангладеш эгаллади, у ерга Вьетнамдан кўра бироз камроқ олма етказиб берилган. Умуман олганда, Хитойдан олма экспортининг роппа-роса учдан бир қисми ушбу икки давлат ҳиссасига тўғри келди.

Хитой яна уч давлат –  Филиппин, Индонезия ва Таиландга 100 минг тоннадан зиёд олма экспорт қилди. Шу билан бирга, Хитой олмаларининг Индонезияга экспорти сезиларли даражада, яъни 19%га ўсди. Хитойдан олма импорти энг тез ўсиб бораётган бошқа бир қатор савдо бозорларини ҳам қайд этиш жоиз: Непал йил давомида импортни 80 фоизга ошириб, деярли 79 минг тоннага етказди, Малайзия бу кўрсаткични 12 фоизга, Мўғулистон эса 28% га оширди.

Қайд этиш жоизки, Хитойдан нисбатан кичик ҳажмда олма харид қилган мамлакатлар орасида Гвинея ва Малдив оролларига экспорт кескин ошган. Энг қизиғи, Хитой ҳатто Италияга ҳам 74 тонна олма экспорт қилган, ваҳоланки, бу мамлакат унинг жаҳон олма бозоридаги асосий рақобатчиларидан бири!

Сообщение Янги ташқи бозорларни очиш орқали Хитой икки йил кетма-кет 1 миллион тоннадан зиёд сархил олма экспорт қилмоқда появились сначала на EastFruit.

EastFruit таҳлилчилари Россия истеъмолчилари орасида дурианнинг машҳурлик даражаси тез ўсиб бораётганига эътибор қаратишмоқда. 2021 йилнинг ўтган 10 ойида Россияга сархил дуриан импорти бирданига 2,5 баравар ошди. Ушбу экзотик мева учун Россиядаги бадавлат истеъмолчилар жуда кўп пул тўлашга тайёр, шунинг учун премиум супермаркет тармоқлари уни борган сайин муҳим ассортимент позицияси деб билмоқда.

Дуриан қайси мамлакатларда етиштирилади, у қанчалик машҳур ва Россия бозорига қаердан келтирилади?

Аввало, шуни қайд этиш жоизки, 2020 йилда сархил дуриан халқаро савдосининг глобал ҳажми 3 миллиард долларга яқинлашди. Бу жуда кўп, чунки, дуриан қиммат мева ҳисобланади. Таққослаш учун айтадиган бўлсак, минтақамизда энг машҳур саналган мева – олманинг бутун жаҳон бўйича савдоси йилига 7-8 миллиард доллар орасида ўзгариб туради.

Жаҳон дуриан савдосининг тўртдан уч қисмини бир давлат – Тайланд бошқаради. Афтидан, ўрта ва юқори даромадли Россия истеъмолчиларининг аксарияти бу мевани ўша ерда татиб кўришган.  Дарҳақиқат, коронавирус пандемияси бошланишидан аввал Тайланд кўплаб россияликлар учун севимли дам олиш гўшаси эди.

Тўғри, Россия Федерацияси дурианни, асосан, Вьетнамдан импорт қилади, ушбу мамлакат – жаҳондаги иккинчи йирик дуриан экспортёри. Умуман олганда, жаҳоннинг фақат уч мамлакати ушбу турдаги мевани катта миқдорда экспорт қилади: Тайланд, Вьетнам ва Малайзия. Қолган давлатлар унинг, асосан, реэкспорти билан шуғулланади.

Дарвоқе, сархил дурианни экспорт қилувчи мамлакатлар рўйхати чекланганига сабаб – бу меванинг транспортировкаси анчайин қийинлигидир. Жаҳондаги етакчи транспорт компанияларининг деярли ҳеч бири жуда ғалати, аммо, кўплаб истеъмолчиларга хуш ёққан бу мевани ташишга рози эмас. Дуриан меваси ҳақида яхшироқ маълумот олгач эса бу тахлит кескин раддиялар сабабларини билиб олиш мумкин.

Дуриан нима ва уни истеъмолчилар қандай таърифлашади?

Дуриан етиштириладиган Осиё мамлакатларида бу мевага қисқа ва лўнда таъриф берилади: «Ташқи тарафи – дўзах, ичи – жаннат». Дуриан мевасининг вазни 1 дан 3 кг гача бўлиб, ўткир тиканлар билан ўралганлиги сабаб, кўриниши жуда агрессив. Бироқ, энг ёмони бу эмас – унинг ёқимсиз ҳиди кўпчиликнинг хафсаласини пир қилади. Дуриан ҳидини сўз билан таърифлаб бериш мумкинми? Хуллас, жазирамада тиқилиб қолган канализация, чириган балиқ ва ачиган пиёз бир вақтнинг ўзида қандай анқиса, дуриан ҳиди ҳам шунга яқин, десак, ҳақиқатдан узоқ бўлмайди.

Агар ушбу икки тўсиқни енгиб ўтиб, тиканлар ва жирканч ҳидни эътиборга олмай, дуриан мевасини ейишга ҳаракат қилинса,  унинг таъми қанчалар ажойиб эканини тушуниш мумкин. Бу меванинг таъмини тасвирлаш осон эмас ва уни ҳар бир киши ўзгача ҳис қилади. Шу маънода дурианнинг таъми жуда кўп қиррали эканлиги ҳақиқатдир. Кўпинча, истеъмолчилар дуриан таъмини бир вақтнинг ўзида қаймоқ суртилган папайя, ананас, қулупнай, манго, хурмо, ванил каби кўплаб меваларни истеъмол қилиш билан солиштириш мумкинлигини айтишади!

Шу боис, ҳатто Россияда ҳам дуриан жаҳондаги энг мазали мева эканлигига ишонадиганлар бисёр.  Хитойликлар эса дуриан импорти учун йилига 2 миллиард доллардан кўпроқ пул сарфлашади!  Бошқача айтганда, Тайланд дуриан бўйича жаҳон экспортининг 75 фоизига, Хитой эса импортнинг тўртдан уч қисмига эгалик қилади.

Албатта, Россия бу кўрсаткич бўйича ҳозирча Хитойдан узоқда, аммо 2021 йилда Россия Федерацияси биринчи марта жаҳондаги 30 та энг йирик дуриан импортёрларидан бирига айланиши мумкин. Бироқ, бу Россия бозорига дуриан етказиб беришнинг узоқ истиқболдаги катта потенциалидан далолат беради. Бу мамлакат аҳолисининг даромадлари даражаси бундан кейин сезиларли пасаймаса, албатта.

Нархлари, ёқимсиз ҳиди, беўхшов кўриниши ва ажойиб таъмидан ташқари, дуриан энг соғлом мевалардан бири. Кўпчилик уни витамин ва минералларнинг юқори миқдори туфайли суперфуд деб атайди. Дуриан мевалари кўп миқдорда магний, цинк, кальций, фойдали клетчаткалар, А, В, C гуруҳлари витаминларини ўз ичига олади ва бу айниқса, аёллар учун жуда муҳим. У фолий кислотасига ниҳоятда бой. Дуриан кучли бактерицид хусусиятларга эга эканлиги ҳам исботланган.

Дурианнинг Тайланддаги дам олувчилар орасида машҳур бўлишига сабаб шуки, маҳаллий аҳоли уни жинсий қувватни оширувчи кучли восита деб билади. Бундан ташқари, индол ва эстроген таркиби туфайли дуриан уни истеъмол қилувчи жуфтликда ҳомиладорлик эҳтимолини кучайтиради. Тўғри, меванинг бу хусусиятини тасдиқловчи махсус илмий далиллар йўқ ва бундай баёнотлар фақат қулай маркетинг ҳийласи бўлиши мумкин, лекин у ажойиб иш бермоқда.

Шуни ҳам қайд этиш жоизки, дуриан ўсадиган мамлакатларда уни меҳмонхоналарга олиб кириш таъқиқланади ва бу мевани самолётларда ҳатто ўта мустаҳкам ва герметик қадоқларда ташиш ҳам қатъиян маън этилади. Бундан ташқари, уни эмизикли ва ҳомиладор аёллар, юқори қон босимидан азият чекадиган  кишилар истеъмол қилмаслиги керак.

Шуни ҳам ёдда тутиш жоизки, кучли пўстлоғига қарамай, дуриан мевалари жуда юмшоқ ва узоқ муддатли транспортировка пайтида осонгина шикастланади. Бу ҳам унинг экспортини чекловчи омилдир. Дуриан, одатда, истеъмолчиларга авиатранспорт орқали етказилади.

Дуриан қандай етиштирилади?

Дуриан жуда баланд ўсадиган дарахтдир. Унинг баландлиги 40-50 метрга етиши мумкин. Шу боис, бу меванинг ҳосилини йиғиб олиш осон эмас, қолаверса, хавфли юмуш.

Дурианнинг саноат навлари биринчи ҳосилни кўчат экилгач, тўртинчи ёки бешинчи йилда беради, аммо, табиатда дурианнинг аксарият турлари уруғларидан униб чиққач, 15 йил ўтиб мева бера бошлайди. Айтганча, ёввойи табиатда дурианнинг кўплаб турлари мавжуд бўлса-да, улардан бир нечтасинигина истеъмол қилиш мумкин ва бундай навларни тропик мамлакатларда боғбонлар етиштиради.

Шу билан бирга, дурианнинг кўп навлари йилига икки маротаба ҳосил бериши мумкин. Қизиғи шундаки, бу дарахтнинг гуллари кечқурун очилади. Бундан ташқари, гулларининг ҳиди пишган меваси ҳиди каби ёқимсиз эмас. Бироқ, дурианни ҳашаротлар эмас, балки ҳайвонлар чанглатади – дуриан гулларининг ҳиди бу ноодатий меванинг асосий чанглатувчиси бўлмиш кўршапалакни жалб қилади.

Дуриан фақат тропик иқлим шароитида муваффақиятли ўстирилиши мумкин. Ташув жараёнидаги қийинчиликларни ҳисобга олсак, унинг ўзига хос таъмини тотиш ва албатта, чидаб бўлмас даражада ёқимсиз ҳидини туйиш учун у ўсадиган ерларга бориш керак.

Айтганча, май ойи бошида Тайланднинг Чантабири провинциясида ҳар йили халқаро дуриан фестивали ўтказилади. Энди у ердаги ҳидни бир тасаввур қилиб кўринг-а!

Сообщение Ёқимсиз ҳидли экзотик мева – дуриан Россияда тобора оммалашиб бормоқда появились сначала на EastFruit.

EastFruit таҳлилчиларининг фикрига кўра, 2020 йилда Вьетнам олма импорти бўйича дунё етакчилари қаторига кириб, импорт ҳажмини икки бараварга оширди. Умуман олганда, беш йил давомида Вьетнамга олма импорт ҳажми етти марта ошди!

Вьетнам олма импорти бўйича Бангладеш ва Ҳиндистонни ортда қолдириб, Мисрдан ҳам ўтиб, дунёда бешинчи ўринни эгаллаб турибди. Шу боис, олма импорти бўйича Вьетнамдан фақат Россия, Германия ва Буюк Британия ортда қолмоқда. Бироқ Вьетнамда олма нархининг юқори эканини ҳисобга олсак, мазкур мамлакат Миср, Буюк Британия, Германия ва Россиядан кейин иккинчи ўринда бўлиб, сотишдан тушадиган даромад бўйича дунёда учинчи ўринни эгаллади.

Олма экспортчилари 2020 йилда Вьетнамга олма етказиб бериш орқали деярли ярим миллиард АҚШ доллар даромад олишга муваффақ бўлишди. Шу билан бирга, Вьетнам олма импорти ҳажми қарийб 265 минг тоннани ташкил этди. Вьетнам импортчилари олмаларни ўртача 1,77 доллардан сотиб олган. Бу эса мева етказиб берувчилар учун жудаям яхши нарх бўлиб, мазкур нархда юқори сифатли олмалар етказиб беришган.

Вьетнамда олма – замонавий экзотик мева ҳисобланади, боиси иқлим шароити туфайли бу ерда олма дарахтлари ўсмайди. Бироқ жадал иқтисодий ўсиш, демография билан бир қаторда, Вьетнам аҳолисига анъанавий маҳсулотларни нафақат арзон, балки қиммат нархда импорт қилинган экзотик меваларни ҳам сотиб олиш имконини беради. Бу эса маҳсулотнинг сифати юқори бўлишидан дарак беради. Табиийки, бу ҳолат мева экспортчиларини ҳар томонлама ҳимояланган савдо бозорига кириш учун йўл излаш ҳамда ўз маҳсулотларини Вьетнамда сотиш учун сармоя киритишга мажбур қилади, – дея таъкидлайди Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти инвестициялар департаменти иқтисодчиси Андрий Ярмак. (ФАО).

Шу сабабли Европа Иттифоқи боғбонларига Вьетнам билан эркин савдо шартномасини имзолаш жуда муваффақиятли бўлди. Натижада бозорга олмаларнинг юқори нархда киришига имкон яратилди.

«Афсуски, Европа Иттифоқи ва Вьетнам ўртасида эркин савдо бўйича битим имзолангандан сўнг Мисрга олма етказиб беришда бўлганидек, Украина ҳам четга чиқиб қолди.  Масалан, 2020 йилда Польша Вьетнамга олма етказиб беришни йилига беш баравар – 2,5 минг тоннагача оширди. Кўп йиллар давомида жаҳон олма бозорида ўз мавқеини йўқотиб келаётган Франция ҳам Вьетнамга янги олма экспортини 11,4 минг тоннагача оширишга муваффақ бўлди. Украина ҳали ҳам Вьетнамга, шу билан бирга олма сотиш учун истиқболли бўлган бозорларга олма экспорт қила олмайди», – дейди Андрий Ярмак.

Олмани Вьетнамга етказиб берувчилар асосан Қўшма Штатлар ва Янги Зеландия бўлиб, улар юқори сифатли маҳсулотларни таклиф қилмоқда. Шунингдек, 96 миллиондан зиёд аҳоли яшайдиган мазкур мамлакат бозорида ўз меваларини тарғиб қилиш ва сотишга сармоялар киритмоқда. Икки мамлакат ҳам 2020 йилда олма экспорти ҳажмини икки баравар: Қўшма Штатлар 54 минг, Янги Зеландия эса 42 минг тоннагача оширишга эришди.

Сообщение Олма бизнеси – Вьетнам олма импорти бўйича дунё етакчилари қаторига киради появились сначала на EastFruit.