Уруш туфайли Украина бақлажон ҳосилининг 71 фоизини, помидор ҳосилида 68 фоиз, қалампирда 58 фоиз, пиёзда 46 фоиз, бодрингда 45 фоиз, қовоқда 39 фоиз, сабзида 38 фоиз, картошкада 38 фоиз, лавлагида 35 фоиз, карам ҳосилида эса 32 фоизини бой бериши мумкин. «Фокус» нега Украинада сабзавотлар тез қимматлашаётгани ҳамда ушбу мамлакат булғор қалампири, кабачок, бақлажон ва бодринг тақчиллигига дуч келдими-йўқми – шуларни аниқлади.

Украинада сабзавотларнинг келгусидаги ҳосилига таҳдид нафақат ҳудудларнинг бир қисми босиб олингани, балки баҳорги юмушлар учун сарфланадиган ресурслар етишмовчилиги билан ҳам боғлиқ.

Агромаҳсулот етиштирувчиларни ресурслар билан таъминлашда ҳам ҳукумат, ҳам турли жамғармалар кўмак беради. Масалан, Аграр сиёсат вазирлиги ва халқаро ҳамкорлар кўмагида “Ғалаба боғлари” ташаббуси бошланган.  Украина аграр сиёсат ва озиқ-овқат вазирининг биринчи ўринбосари Тарас Висоцкийнинг айтишича, бу лойиҳа ер участкасида қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етиштиришга тайёр бўлган барча украиналикларни зарур материаллар билан таъминлашга ёрдам беради.

Бироқ, 2022 йилда Украина сабзавот тақчиллигига дуч келиши мумкин. «Ғалаба боғлари» лойиҳаси маълумотларига кўра, Россия бошлаган уруш туфайли Украина бақлажон ҳосилининг 71 фоизини, помидор ҳосилида 68 фоиз, қалампирда 58 фоиз, пиёзда 46 фоиз, бодрингда 45 фоиз, қовоқда 39 фоиз, сабзида 38 фоиз, картошкада 38 фоиз, лавлагида 35 фоиз, карам ҳосилида эса 32 фоизини бой бериши мумкин.

Ушбу ҳисоб-китоб март ойи охиридаги ҳолатга асосланган. Кейинроқ душман Киев, Чернигов ва Сум вилоятларидан чекинган бўлса-да, вазият буткул яхшиланиши даргумон.

Биринчидан, озод қилинган ҳудуддаги далаларни минадан тозалаш керак.

Иккинчидан, бир қатор сабзавотлар, хусусан, помидор, бақлажон, қалампир етиштириш билан Украина жанубидагилар шуғулланган. Бу ҳудудларнинг катта қисми эса Россия армияси назорати остида қолмоқда.

Украинада қайси сабзавотлар нархи ошиши мумкин?

Украинада сабзавот нархи уруш бошланганидан кейин дарҳол кўтарилиб кетди. Давлат статистика хизмати маълумотларига кўра, 2022 йилнинг март ойида 2021 йилнинг декабрига нисбатан картошка нархи 33,6 фоизга ошиб, килограмм учун 11,70 грн.ни, пиёз – 60,6 фоизга ошиб, килограмм учун 19,42 грн.ни, лавлаги – 64,2 фоизга ошиб, килограмм учун 21,91 грн.ни ташкил қилди. Сабзи ва оқ карам эса икки баробаар қимматлашди – кг учун 20,06 грн. ва 23,34 грн.гача.

Помидор нархи, айниқса, сезиларли даражада ошди.  Супермаркетлардаги нархларни кузатиб борувчи minfin.com.ua портали маълумотларига кўра, биргина апрель ойида помидор нархи 53,22 фоизга, март ойида эса 8,38 фоизга қимматлашган. 17 апрель ҳолатига кўра, оддий қизил помидорнинг ўртача нархи кг учун 80,23 грн, пушти помидор нархи – 157,20 грн.га етди.

“Аграр иқтисод институти” МИМнинг Нарх белгилари ва қишлоқ хўжалиги бозори бўлими бошлиғи Инна Сало фермерларнинг энергия ташувчилар, транспорт, коммунал хизматлар, электр энергияси ва ҳоказолар билан боғлиқ ҳаражатлари ошишини сабзавот нархи қимматлашининг асосий омили деб атамоқда. Эксперт май ойи охирига қадар сабзавот турига қараб, истеъмол нархлари яна 25-30% га ошишини кутиш кераклигини айтмоқда.

“Эртаги сабзавотлар, асосан, мамлакат ғарби ва жанубидаги иссиқхоналарда етиштирилади, уруш даврида эса уларнинг ҳосилини йиғиб олиш ва сотиш анча қийинлашди”,  дейди Инна Сало. «Херсон вилоятида, Запорожьенинг бир қисмида ва жанглар давом этаётган бошқа вилоятларда сабзавотлар экиладиган далалар бой берилмоқда. Бошқа томондан, логистика муаммоси туфайли Туркиядан иссиқхона сабзавотларини импорт қилиш ҳам қийинлашган”.

Ушбу омиллар нарх динамикасига таъсир қилмоқда. Мутахассиснинг фикрича, сабзавот етиштириладиган ҳудудларда таклиф ҳаддан ташқари кўп бўлса, бошқаларида, аксинча, тақчиллик, нархлар сакраши қайд этилиши мумкин.

Сообщение Украинада сабзавотлар май ойи охиригача яна 25-30 фоиз қимматлаши мумкин появились сначала на EastFruit.

Украинада иссиқхона бодринглари нархи тез суръатлар билан ошишда давом этмоқда, дея хабар берди EastFruit лойиҳаси таҳлилчилари. Зеро, ўтган ҳафта билан солиштирилса, ушбу сегментдаги ўсиш суръати бир неча маротаба тезлашган. Ҳафтанинг биринчи ярмидаёқ, бозорда талаб юқори бўлган бир шароитда ушбу сабзавот бўйича таклифлар камайиши юзага келди. Импорт бодрингини етказиб бериш логистика муаммолари туфайли сезиларли даражада камайган, импортёрлар ички бозорда бодринг нархи барқарор ўсишига қарамай, юқори молиявий рисклар туфайли ушбу маҳсулотни Украина бозорига етказиб беришдан бош тортишмоқда.

Шунингдек ўқинг: Украинада импорт қилинган помидор нархи тез суръатда қимматлашиб бормоқда

Шундай қилиб, жорий ҳафта бошидан буён иссиқхона бодринги нархи ўртача 17% га ўсди ва айни пайтда 65-100 грн/кг (2,22 – 3,42 доллар/кг)дан сотилмоқда. Иссиқхона хўжаликлари вакилларининг фикрига кўра, ушбу сегментда талаб ортиши билан бирга Украина комбинатларидан мазкур турдаги маҳсулотни етказиб бериш қисқаргани ҳам бодринг нархи ўсишини рағбатлантирди. Бу ҳавонинг кескин совуқ келиши сабабли иссиқхоналарда бодринг пишиши тезлиги сезиларли даражада пасайиб, фермер хўжаликларида етарли ҳосил тўпланмагани билан боғлиқ.

Қайд этиш жоизки, айни дамда Украина иссиқхона бодринги ўтган йилнинг апрель ойи бошига нисбатан ўртача 1,6 баробар қимматроқ сотилмоқда.  Шу билан бирга, бозордаги асосий иштирокчиларнинг аксарияти ушбу сегмент нархларининг навбатдаги ўсиши вақтинчалик ҳодиса бўлиши мумкин, деган фикрда. Жорий ҳафта бодринг етиштириладиган асосий ҳудудлардан маҳсулот етказиб бериш яхшилана бошлади, илиқ об-ҳаво бошланиши билан маҳаллий иссиқхона комбинатларида бодринг ҳосили кучаяди, бу эса ўз навбатида, ушбу сегментдаги сотиш нархлари пасайишини рағбатлантиради.

Сообщение Украинада икки ҳафтадан буён иссиқхона бодринглари нархи ошмоқда появились сначала на EastFruit.

EastFruit лойиҳаси таҳлилчиларининг хабарига кўра, ўтган ҳафта Украинада қизил думалоқ иссиқхона помидорлари нархи сезиларли даражада ошди. Агар ўтган ҳафта охирида иссиқхона помидорининг улгуржи нархлари диапазони 50-70 грн/кг (1,71-2,39 доллар/кг) оралиғида бўлган бўлса, жорий ҳафта якунида нарх  60-80 грн/кг ($2,05-2,73/кг)гача кўтарилди. Шу билан бирга, Украинанинг турли минтақаларидаги мамлакатнинг энг йирик улгуржи бозорларида сотувчилар йирик бўлмаган улгуржи партиялар учун 90 грн/кг (3,07 доллар/кг)дан кам бўлмаган нархларни эълон қилишди.

Одатда йилнинг ушбу даврида Украина бозоридаги асосий таъминотни Туркиядан олиб келинган помидорлар ташкил қилади. Бу пайтда маҳаллий иссиқхона мажмуаларида янги алмашлаб экиш бошланишига камида 1 ой вақт қолган бўлади. Туркияда помидорнинг ҳозирги ҳосили билан боғлиқ алоҳида муаммолар йўқ, аммо, Украинада ушбу маҳсулот нархи ўсишда давом этмоқда.

Украина аҳолисининг Европа мамлакатларига қисман кўчиши, мамлакатнинг жанговар ҳаракатлар давом этаётган ҳудудларида истеъмолчилар қисқариши ва помидор асосий эҳтиёж маҳсулоти эмаслигига қарамай, ушбу сегментдаги нархлар ўсишда давом этмоқда.

Биринчи навбатда, помидор сегментидаги нархлар кўтарилишига Украинада ички логистика харажатлари бир неча бор ошгани таъсир кўрсатди. Шу билан бирга, мамлакатдаги давом этаётган жанговар ҳаракатлар туфайли импорт қилинган помидорлар, шунингдек, бошқа маҳсулотларни мамлакатнинг айрим асосий истеъмол марказларига етказиб бериш жисмоний жиҳатдан имконсиздир. Гривнанинг босқичма-босқич девальвацияси ҳам хориждан олиб келинган маҳсулотнинг якуний нархига таъсир қилмаслиги мумкин эмас.

Лойиҳа мутахассисларининг фикрича, Украинада иссиқхона помидорлари нархи яқин келажакда барқарорлашиши мумкин, чунки, стратегик жиҳатдан муҳим бўлмаган маҳсулот нархи янада ошиши савдо бутунлай тўхтаб қолишига олиб келади. Ва юқорида айтиб ўтилганидек, жорий йилнинг апрель ойи охири – май ойи бошида Украина иссиқхоналарида пишиб етиладиган помидор ҳосили бозордаги ушбу тақчилликни бартараф этиши мумкин ва албатта, бу ҳолат ҳарбий ҳаракатлар фаол бўлмаган ҳудудларда юз беради.

Сообщение Украинада импорт қилинган помидор нархи тез суръатда қимматлашиб бормоқда появились сначала на EastFruit.

EastFruit лойиҳаси таҳлилчиларининг хабар беришича, Украина фермер хўжаликларида оқ бошли карам захиралари тугашига оз қолган. Лойиҳанинг кундалик мониторингига кўра, биргина ўтган дам олиш кунларининг ўзида ушбу маҳсулот нархи ўртача 40 фоизга ошган ва мамлакат мустақиллиги тарихидаги энг юқори кўрсаткичга етган.

Украина оқ карамининг улгуржи партиялари эркин савдога деярли чиқмаяпти. Маҳсулоти ҳали ҳам етарли бўлган фермерлар тизимли етказиб беришни амалга ошира олмаяпти. Бундай вазиятнинг асосий сабаби – логистика занжирлари узилгани ва катта ҳажмдаги оқ бошли карам захиралари жанговар ҳаракатлар давом этаётган ҳудудларда жойлашганлигидир. Ички бозордаги ажиотаж таъсирида ушбу маҳсулот нархи деярли ҳар куни ўсиб бормоқда: агар ўтган ҳафта охирида фермер хўжаликлари карамни 14-18 грн/кг (0,48-0,62 $/кг) нархда сотган бўлса, бугунги кунда нархлар 20- 25 грн/кг (0,68-0,85 $/кг)га ўсиб кетган.  Шу билан бирга, маҳаллий улгуржи компаниялар маҳаллий маҳсулот танқислигини дарҳол Польшадан импорт қилиш йўли билан бартараф этишга киришишди.

«АПК-Информ: Сабзавотлар ва мевалар» лойиҳаси маълумотларига кўра, бугунги кунда Польша оқ бошли карамининг улгуржи нархлари Украинада 17-20 грн/кг (0,58-0,68 $/кг) оралиғида шаклланган.

Шуни қайд этиш жоизки, бугунги кунда Украинада оқ бошли карам нархи 2021 йилнинг март ойи ўрталарига нисбатан ўртача 5,8 баробар юқоридир. Нархларнинг бундай кескин ўсишига Украинада ҳосил пастлиги сабаб бўлди, ўшанда октябрь ойидаги кескин совуқ туфайли карам ҳосилининг катта қисми далаларда нобуд бўлган ва йиғиб олинган маҳсулотлар сифати кўп ҳолларда узоқ муддатли сақлов учун ярамаган.

Мева-сабзавот маҳсулотлари, айниқса, оқ бошли карам нархи ошишида Украина валютасининг жанговар ҳаракатлар туфайли давом этаётган девальвацияси ҳам катта роль ўйнайди.

Сообщение Украинада карам захиралари тугаб бормоқда появились сначала на EastFruit.

Россия ва Украина уруши истисносиз жаҳон иқтисодиётидаги барча қатламлар учун оғир оқибатларни келтириб чиқаради. Хусусан, бананнинг жаҳон бозори (жаҳонда энг кўп истеъмол қилинадиган мева) ҳозирданоқ савдо йўналишларидаги жиддий ўзгаришларга ва ушбу бозор иштирокчиларининг даромадлари пасайишига ҳозирлик кўрмоқда, деб хабар берди EastFruit EuroFruit ҳаволасига таяниб.

Мазкур вазият Украинада ҳам, Россиянинг ўзида ҳам банан нархи кескин кўтарилишига олиб келади. Шу билан бирга, бу вазият эквадорлик экспортёрлар етказиб беришни қайта йўналтирадиган мамлакатларда нархлар бир хил даражада кескин пасайишига олиб келиши мумкин.

Acorbanec экспортёрлар ассоциацияси ижрочи директори Ричард Салазарнинг сўзларига кўра, ўтган ҳафтадан бери Эквадордан Украинага банан етказиб бериш тўхтаб қолган ва мева партиялари юклаб олиниши  кутилаётган Одесса портида  маҳсулот бой берилган.

Россияга банан етказиб бериш билан боғлиқ вазият ҳам кескин тус олди. Reybanpac (Эквадорнинг етакчи банан экспортёрларидан бири) бошқаруви раиси Висенте Вонгнинг маълумотларига кўра, бу ҳафта Россия портлари Эквадордан жўнатилган меваларнинг одатдаги ҳажмидан фақат учдан икки қисмини қабул қилиб олган. Ҳажмнинг бундай кескин пасайишига уч асосий сабаб бор.

Биринчидан, Россия рублининг кескин девальвацияси (бир ойда қарийб 60%), бу импорт қилинадиган товарлар нархини оширди ва маҳаллий истеъмолчиларни арзонроқ маҳсулотлар харидига ўтишга мажбур қилди.

Иккинчидан, бананни Эквадордан Россия портларига ташиш ноқулай бўлиб қолди ва қимматга тушмоқда. Маеrsk, CМА CGМ ва Hapag Lloyd компаниялари Европа транзит портларида Россияга мўлжалланган товарлар учун белгиланган йўналишларда узоқ текширувлар ўтказилаётгани сабаб, бананни Россияга олиб ўтмаслигини айтган. Бошқа юк ташиш компаниялари эса Қора денгиз уруш зонаси ҳисоблангани боис, юк ташиш суғуртаси бўйича ўта оғир шартларни қўйган.

Учинчидан, Россия импортёрларидан тўловлар масаласи муаммоли бўлмоқда. Баъзи тўловлар аввалгидек тартибда, лекин кўп ҳолларда тўловни бошқа мамлакатлар орқали амалга оширишга тўғри келяпти.

Натижада, Р. Салазарнинг фикрича, кейинги ҳафтадан бошлаб, Эквадор экспортёрлари Россия ва Украина бозорлари учун мўлжалланган партияларга янги бозорларни излашлари керак бўлади. Улар ҳафтасига 8,1 миллион долларлик банан етказиб берар эди.

Ушбу янги бозорлардаги ортиқча таклиф муқаррар равишда нархлар пасайишига олиб келади, боз устига, бунга шундоқ ҳам қиммат логистиканинг қўшимча харажатларини  қўшиш керак.

Анъанавий банан етказиб бериш занжирлари йўқ бўлиши Эквадордаги бутунбошли саноат учун салбий оқибатларга олиб келади. Аcоrbanec маълумотларига кўра, Россия Федерацияси ва Украинага ҳар йили экспорт қилинадиган банан ҳажми 50 минг гектарлик майдонлардан олинади, уларни, асосан, кичик фермерлар етиштиради. Оқибатда, фақат шу икки бозорга етказиб беришнинг қисқариши мамлакатда 54 мингга яқин иш ўринларини йўқотиш хавфини туғдирмоқда.

Аcоrbanec Эквадор ҳукуматини маҳаллий бизнес учун ҳимоя чораларини жорий этишга ундади. Шунингдек, Россия Федерацияси ва Украинага экспорт қилиниши мўлжалланган, аммо ушбу бозорларга етказиб бериш иложи бўлмаган мева партиялари ҳисобига янги бозорларда ортиқча таклифнинг олдини олиш учун экспортни фаолроқ тартибга солишга чақирди.

Сообщение Жаҳон банан бозори: Россия ва Украинада нархлар кўтарилди, бошқа мамлакатларда эса ортиқча маҳсулот сабаб, фермерлар даромади пасайди появились сначала на EastFruit.

Европа ёғоч паллет ишлаб чиқарувчилар ва қадоқловчилар федерацияси (FEFPEB) яқинда қилган мурожаатида келгуси ҳафталар Европа бозорида ёғоч паллетлар ҳамда қадоқлаш маҳсулотлари тақчиллиги юзага келиши мумкинлигини айтди. Бу хусусда EastFruit EuroFruit ҳаволасига асосланиб хабар бермоқда.

Ўтган йили Украина 2,7 миллион куб метрдан ортиқ пиломатериаллар экспорт қилган эди. Унинг муҳим қисми кейинчалик Франция, Германия, Италия, Голландия ва Польшада ёғоч паллетлар, қадоқлаш материалларини ишлаб чиқариш учун ишлатилган. Украина, шунингдек, мустақил равишда 15 миллионга яқин ўз паллетларини ишлаб чиқарди ва Европа мамлакатларига экспорт қилди.

FEFPEBда қайд этилишича, Украинадаги уруш ва пиломатериаллар ишлаб чиқаришнинг тўхтатилиши Венгрия, Италия ва Германиядаги паллет ишлаб чиқарувчилар учун салбий оқибатларни келтириб чиқаради (булар Украинадан пиломатериаллар импорт қилувчи Топ-3 мамлакат). Бундан ташқари, бу ҳолат бутун Европага билвосита салбий таъсир кўрсатиши аниқ, чунки, бозорда мувозанат бузилиб, қадоқлаш материаллари нархи кўтарилади.

Украинадан етказиб бериш тўхтатилиши билан бирга, Европа Иттифоқининг ёғоч паллетлар ва қадоқлаш материаллари бозори ҳар йили тахминан 7,6 миллион кубометр маҳсулот етказиб берувчи РФ ва Беларусдан импорт билан боғлиқ қийинчиликларга ҳам дуч келади (асосан, Эстония, Германия ва Финляндияга).

Бироқ, FEFPEB Россия ва Беларусга нисбатан савдо санкцияларини қўллаб-қувватлашини айтди. Ваҳоланки, баъзи Европа Иттифоқи мамлакатлари Россия, Беларусь ва Украинанинг паллетлар ишлаб чиқариш учун материаллар етказиб беришига деярли чорак ҳисса қарамдир. Скандинавия, Германия ва Болтиқбўйи давлатларининг муқобил етказиб берувчилари ҳозирча юзага келиши мумкин бўлган тақчилликни тўлиқ қоплашга қодир эмас.

Энергия инқирози ҳам оловга мой сепгандек муаммони авж олдирмоқда. Бу Европада ёқилғи нархи деярли учдан бир ҳиссага кўтарилишига олиб келди ва бир баррель нефт нархи 110 долларга етди.  Буларнинг бари глобал транспорт инқирози, ишчи кучи ва товарлар тақчиллиги, белгиланган логистика йўналишлари бузилиши каби саноат ва иқтисодиётдаги узоқ вақтдан бери мавжуд муаммолар қаторига қўшилмоқда.

Сообщение Россия ва Украина уруши Европада паллетлар тақчиллигига олиб келмоқда появились сначала на EastFruit.

Бельгия супермаркетлар тармоқлари Россияда ишлаб чиқарилган маҳсулотлардан воз кечишга қарор қилди.

Бельгиянинг «Belga» ахборот агентлиги хабарига кўра, Россия Украина ҳарбий ҳаракатлар бошлагач, ушбу мамлакат товарлари маҳаллий супермаркетлар пештахталаридан олиб ташланмоқда.

«Анадолу” агентлиги маълумотларига кўра, машҳур Аldi ва Cаrrefour тармоқлари дўконларида Россия товарлари умуман йўқ.

Ҳар доим Россия ароғи ва бошқа маҳсулотларини харид қилиш мумкин бўлган Delhaize маркетлари мазкур товарларни сотишдан бош тортмоқда ва буни Россиядан товар етказиб бериш мураккаблашгани билан изоҳламоқда.

Ассортиментида ҳар доим Россиядан энг камида 30 хил маҳсулот бўлган яна бир чакана савдо тармоғи – Colruyt товарлар учун кейинги буюртмаларни тўхтатишга қарор қилди.

Россия товарларидан воз кечган бозор тармоқлари ўз захираларини Украинанинг муқобил товарлари билан тўлдиради.

Сообщение Бельгиядаги супермаркетлар тармоқларида Россия товарларидан воз кечилмоқда появились сначала на EastFruit.

EastFruit таҳлилчиларининг қайд этишича, Ўзбекистон  2021/22 йилги мавсумда ҳеч кутилмаганда украиналик экспортёрлар ва боғбонлар учун энг жозибадор олма бозорларидан бирига айланди. Айтиш мумкинки, бу қисман бозор иштирокчиларининг биз тақдим этган сифатли бозор маълумотларига эга эканлиги билан боғлиқ.  Хусусан, экспертларимиз ушбу мавсумда Ўзбекистонга олма етказиб бериш имконияти масаласига кўп эътибор қаратиб, ушбу мамлакатда олма нархи юқорилиги сабабларини батафсил таҳлил қилишди, бу эса Украина ва Молдова олмаларини Ўзбекистонга экспорт қилишга қизиқиш биринчи марта ортишига сабаб бўлди.

Дарвоқе, бозорнинг ҳар бир иштирокчиси порталнинг “нархлар мониторинги” бўлимига ташриф буюриб, минтақанинг тўққиз давлати (Украина, Ўзбекистон, Молдова, Польша, Грузия, Беларусь, Тожикистон, Грузия ва Россия)даги улгуржи олма нархларини мутлақо бепул таққослаши мумкин. Ушбу бўлим порталимиздаги энг оммабоп бўлимлардан биридир.

Энди яна олма бозорига қайтсак – бу мавсум Ўзбекистонда ушбу мева нархи аномал даражада юқори. Масалан, Ўзбекистонда машҳур “Голден Делишез” нави ҳақиқий “олтин олма”га айланди – унинг нархи Украинадагидан ўртача 6,5   баробар қиммат! 2022 йилнинг 18 февраль ҳолатига кўра, “Голден Делишез” навининг улгуржи нархи Ўзбекистонда 1,38 $/кг бўлса, Украинада – 0,21 $/кг. Худди шундай нарх тафовути бошқа оммавий навларда  ҳам кузатилмоқда.

Нархлардаги бундай жиддий фарқ билан Украина экспортёрлари ҳар ой Ўзбекистонга 150-200 тоннага яқин сархил олма жўнатаётгани ажабланарли эмас. 2021 йилнинг декабрь ойи охиригача Ўзбекистонга 460 тоннадан ортиқ сархил олма етказиб берилди ва Ўзбекистон Украина олмасининг Топ-10 муҳим ташқи бозорларидан бирига айланди.

Гарчи, Ўзбекистонда олма нархи ғайритабиий даражада юқори бўлса-да, ушбу мева учун юқори нархлар даражаси минтақанинг бошқа мамлакатларида ҳам кузатилмоқда. Хусусан, Қозоғистонда ҳам, Тожикистонда ҳам сифатли олма анчайин қиммат. Украина ва Молдова олмаси Тожикистонда яхши сотилаётганини ёзган эдик.  Қозоғистон 2021/22 йилги мавсумнинг дастлабки ойларида Украинадан деярли 200 тонна сархил олма импорт қилди.  Натижада, Қозоғистон Украина олмасининг энг йирик импортёр мамлакатлари орасида 17-ўринни эгаллади.

Сообщение Ўзбекистон ва Қозоғистон Украинадан рекорд ҳажмда олма импорт қилишда давом этмоқда появились сначала на EastFruit.

Қишлоқ хўжалигига робототехникани жорий этишда Украина ўзининг етакчилик мавқеини яна бир бор исбот этди. Тернополда Украинанинг «Роботлаштирилган агротизимлар» номли  компанияси 118 дона учувчисиз техникадан иборат Европадаги энг йирик дрон-пуркагичлар флотини тузди. Булар 59 та кўчма бригада бўлиб, 2022 йилги қишлоқ хўжалиги мавсумида 500 минг гектардан ортиқ майдондаги ҳосилга ишлов беради.

Ўтган йили барча хизмат кўрсатиш компаниялари қарийб 1 миллион гектар майдонга ишлов берганини ҳисобга олсак, эълон қилинган режалар дрон-пуркагичларнинг ўсимликларни ҳимоялаш воситалари бозоридаги ўрни ва аҳамияти салмоқли даражада ошганидан далолат беради.

Компания бутун Украина бўйлаб робототехникадан фойдаланишни кўпайтириш мақсадида. «Роботлаштирилган агротизимлар» компанияси раҳбари Игорь Чайкивскийнинг фикрича, бу ишчилар меҳнатини осонлаштириб, Украина далалари ҳосилдорлигини оширади.

Украинадаги учувчисиз ускуналарнинг асосий интегратори Drone UA XAG бренди остидаги дрон- пуркагичларни етказиб бериш бўйича кенг кўламли буюртма бажарилганини эълон қилди. 2022 йил бошида 100 донадан иборат биринчи партия мижозга жўнатилди, у кейинги бир неча ой ичида етказиб берилади. «Бу DroneUA тарихидаги энг йирик якка тартибдаги буюртмадир», дейди компания ҳаммуассиси Валерий Яковенко. «Биз ушбу компания билан  ҳамкорликни 2019 йилда 2 та дрон реализацияси орқали бошладик. Ўша пайтда Игорь Чайкивский  «Нега энди синаб кўрмаслигимиз керак?», деган қизиқиш билан дронларни сотиб олган эди. Шундан сўнг бир нечта кичик етказиб беришлар амалга оширилди. 2021 йилда «Роботлаштирилган агротизимлар» жамоаси ўз флоти ва пудратчилари билан 100 минг гектарга яқин майдонга ишлов бериш мавсумини якунлади. Йил охирида эса Игорь Чайкивский бизга 100 та дрон буюртмаси билан мурожаат қилди!  Бу – ақл бовар қилмас даражадаги буюртма эди. Айнан шу воқеанинг ўзи прогнозларимизни тасдиқлайди: дрон-пуркагичларнинг хизмат кўрсатиш бозори ҳар йили беш баробар ўсади.  Хизмат кўрсатувчи компаниялар сони нафақат Украинада ўсиб, кенгаяди, агар тўғри бошқарув йўлга қўйилса, бу – мамлакатдан ташқарида ҳам ривожланиши мумкин бўлган бизнес. Украина ҳозирданоқ, ҳаво-пуркагичларни жорий қилиш интенсивлиги бўйича Европа давлатларидан сезиларли даражада олдинда. Кўпчилик биздан ўрнак олади, бизнинг моделимизни асос деб билади! Қолаверса, 2021 йил якунларига кўра, биз XAG бренди остидаги дронларни интеграциялаш бўйича Бразилия, Вьетнам ва Тайланд каби етакчиларни ортда қолдириб, жаҳондаги  1-рақамли давлатга айландик. Жаҳон бозорини ички томондан билганимиз ҳолда айтишимиз мумкинки, Украина ҳаммадан кўра тез ҳаракатланмоқда”.

Дрон-пуркагичлар бозорининг фаол ўсиши фермерлар орасида ушбу хизмат турига талаб ортиши билан боғлиқ. Ўтган йили нархлар энг юқори даврда маҳсулот баҳоси деярли икки баробар ошди, шу билан бирга, дронлар анъанавий ускуналар билан солиштирилганда мутлақо рақобатбардошлигича қолади. Узоқ муддатли ёмғирлар, шунингдек, фермерларнинг ўзини оқловчи ускуналарни қўллаш кераклигини тушуниб етгани буюртмалар сони ошишига хизмат қилди. «Роботлаштирилган агротизимлар» компанияси бутун Украина бўйлаб робототехникадан фойдаланишни кўпайтириш  мақсади сари интилмоқда.

“Дрон-пуркагичлар билан ишлаш орқали фермерлар пестицидларнинг 30 фоизини, сувнинг 95 фоизини ва ёқилғининг 90 фоизи (ёқилғи нархи ақл бовар қилмас даражада ошиб кетиши фонида)ни тежайди! Бундай асосли ҳисоб-китобни дронлар ёрдамида ўсимликларни ҳимояловчи воситаларни таклиф этадиган хизмат кўрсатувчи компанияларнинг ҳар бири тасдиқлайди. Ўтган йили биз мижозларимизнинг катта қисмига рад жавобини беришга мажбур бўлдик, чунки, талаб техник имкониятларимиздан ошиб кетди. Бригадалар мавсум давомида жуда қизғин ишлади ва суткалаб меҳнат қилди. Шу боис ҳам, бунча кўп дронга сармоя киритиш импульсив ечим эмас. Бозор ўсиб бормоқда ва вақти-вақти билан бир неча баробар ўсишда давом этади», дейди Роботлаштирилган агротизимлар» компанияси асосчиси Игорь Чайкивский.

Инвестицияларга қайтадиган бўлсак: хизмат кўрсатиш компаниялари минтақаларда ташкил этилаётган бизнес ва у юқори мобиллик туфайли бутун Украина бўйлаб ишлаши мумкин. Компания 100 та дронга сармоя киритиб, мавсумда 50 тагача мобил бригадани иш билан таъминлаш учун 120 дан ортиқ иш ўринларини яратмоқда.

Сообщение Тернопол (Украина)да Европадаги энг йирик агродронлар флоти ташкил этилди (видео) появились сначала на EastFruit.

2022 йилда минтақадаги бир қатор давлатлар ҳукуматлари иқтисодиётида асосий «бош оғриғи» карамнинг қимматлиги бўлишини ким ўйлабди, дейсиз?! Бироқ, бу факт – озиқ-овқат инфляцияси ушбу мамлакатлар аҳолисининг норозилигига сабаб бўлмоқда. Ва ундаги «асосий скрипка»лардан бири бўлмиш  «борш тўплами» сабзавотлари нархининг тез ўсаётганидир.

Бироқ, EastFruit экспертлари қайд этганидек, минтақанинг бир қатор мамлакатлари раҳбариятининг озиқ-овқат инфляциясига қарши курашиш усуллари иқтисодчиларни ҳайратга солмоқда. Бозор шароитларининг максимал шаффофлиги ҳар доим рақобатни ва товар ҳамда хизматларнинг янада самарали алмашинувини рағбатлантириб, нархлар пасайишига ва уларнинг юксак барқарорлигига олиб келса-да, Қозоғистон, Россия ва Беларусь тескари таъсир кўрсатувчи автаркия услубини танламоқда.

Хўш, «автаркия» ўзи нима?  Ажабланарлиси шундаки, бир неча ўн йиллар давомида идеал автаркиянинг энг ёрқин намунаси бўлмиш постсовет ҳудудида бу атама ҳатто иқтисодий адабиётларда ҳам деярли учрамайди.

Автаркия – мамлакат ўзини-ўзи тўлиқ таъминлашга ва савдони максимал даражада чеклашга интиладиган иқтисодий тизим. У қадар  салбий тизимга ўхшамайди, шундай эмасми? Масалан, карамни хориждан келтирмасликнинг нимаси ёмон? Аммо, агар карам билан боғлиқ муаммони  ҳал қилиш мумкин бўлса, унда, масалан, денгизга чиқиш имкони бўлмаган Беларусь лосослари ҳақида нима дейиш мумкин?  Ёки айтайлик, агар иқлими уларни етиштиришга имкон бермаса, Беларусь гилос ва шафтолини қаердан олади? Афсуски, амалиёт шуни кўрсатганки, автаркия – бу утопиядан бошқа нарса эмас.

40-50 ва ундан ортиқ ёшга кирган, собиқ СССР тузуми даврида ўсиб-улғайган кишиларга бу нималарнидир эслатмаяптими? Сир эмаски, автаркия нимага олиб келишини бу одамларнинг бари ўз кўзи билан кўрган – зарур товарларнинг доимий тақчиллиги, кам ассортимент, қора бозор, аҳолининг даромадлари пасайиб кетиши.

Эслатиб ўтамиз, айни дамда Россия озиқ-овқат маҳсулотлари, жумладан, сабзавотларнинг жаҳондаги кўплаб мамлакатлардан олиб кирилишини таъқиқламоқда. 2022 йилдан бошлаб, Европа Иттифоқи ва жаҳоннинг бир қатор бошқа давлатларидан сабзавот ва мевалар (шунингдек, бошқа маҳсулотлар) импортига эмбарго жорий этган Беларусь РФга жуда тез етиб олмоқда. Бу ҳам камлик қилгандек, яқинда Беларусь сабзавот ҳамда олма экспортига таъқиқ жорий этишга қарор қилди, ҳатто маъмурий равишда бир қатор сабзавот ва мевалар учун максимал чакана нархларни белгилади! Бу маҳсулотларнинг нархини пасайтиришга ёрдам бердими? Албатта, йўқ, бундан ташқари, қўлда назорат қилиш режимига тушиб қолган товарларнинг реал нархлари барқарор ўсишда давом этяпти,  давлатнинг саъй-ҳаракатлари эса нархлар ўсишига янги импульс бермоқда.

Бироқ, келинг, сабзавот ва меваларнинг рекорд даражада юқори нархлари кузатилаётган  Россияга қайтайлик. Россия чегараларда мева-сабзавот импорти устидан ҳаддан зиёд назоратни кучайтиргани яхши бўлмади. Албатта, агар етакчи ишлаб чиқарувчи мамлакатларнинг аксарияти сенга ўз маҳсулотини етказиб бера олмаса, чегараларда назоратни кучайтириш орқали сабзавот ва мевалар сифатини ошириб бўлмайди. Текширувлар пайтида сабзавот ва мевалар сифати ўсмайди, аксинча, камаяди. Зеро, мева-сабзавот маҳсулотлари чегарада 7-10 ёки ундан кўпроқ кун давомида ножоиз шароитларда ушлаб турилса, табиийки, ушбу маҳсулотлар сифати яхшиланиб, арзонлашиб қолмайди.

Ва янада ажабланарлиси, Россия ҳукуматининг мавжуд бозор муаммоларига қўшимча равишда борш тўплами сабзавотлари бўйича устамаларни 5% гача чеклаш истаги ҳақидаги хабарлардир! Қизиқ,  супермаркетларни бундай маҳсулотларни зарар билан сотишга ким мажбурлай олади? Албатта, маъмурий ва норасмий тарзда мажбурлаш мумкиндир, аммо бундай ҳолларда улар бу маҳсулотларни фақат расмий равишда пештахталарнинг кўз илғамас жойида сақлашади. Ачинарлиси, бу ўринда ҳамма зарар кўради: истеъмолчи ҳам, мамлакат бюджети ҳам, фермерлар ҳам, супермаркетлар ҳам.

Қозоғистон ҳам жорий йилда картошка ва сабзи экспортига таъқиқ жорий қилди, бу эса фермерларга катта йўқотишлар олиб келди. Келгуси йили вазият ҳукумат ҳаракатлари туфайли фақат ёмонлашиши мумкинлиги тушунилиб, яқинда таъқиқ бекор қилинди. Зеро, жаҳон бозорларидан яхшигина узоқда жойлашган мамлакат учун тез бузиладиган маҳсулотлар бозорини қўлда бошқариш жуда хавфлидир.

Афсуски, автаркияга интилиш мисоллари ҳатто постсовет маконининг чегараларидан ташқарига ҳам чиқади. Туркия иқтисодиёти энг хавфсиз иқтисодиёт бўлган ва шундай бўлиб қолади.  Бироқ, иқтисодиёт ва фискал сиёсатга маъмурий аралашувнинг янада кучайиши, маълумки, миллий валюта курсининг рекорд даражада қадрсизланиши ва узоқ йилларга татигулик рекорд даражадаги инфляция кўринишидаги ҳалокатли оқибатларга олиб келди.  Афсуски, яқинда мамлакат раҳбарияти муаммони бундан ҳам кескинлаштириш йўлида яна бир ишончли қадамни ташлади – Туркия Қишлоқ ва ўрмон хўжалиги вазирлигига мева-сабзавот ҳамда бошқа озиқ-овқат маҳсулотларини экспорт қилишни чеклаш ваколати берилди! Ҳозирча бу вариант қўлланмади, аммо ушбу янгиликдан саноатдаги сармоявий муҳит, албатта, яхшиланиб қолмади. Бундан ташқари, фермерларнинг айтишича, сабзавот ва мева етиштириш фойдасиз, чунки, турк лирасининг қадрсизланиши ўсиш харажатлари кескин ошишига олиб келади, мева-сабзавотларни сотишдан тушган даромад эса дарҳол қадрсизланади.

Афсуски, Украинада ҳам 2022 йил бошида 11 турдаги озиқ-овқат бўйича давлат назорати қайта жорий қилинди. Бироқ, сабзавот ва мевалар ҳали бу рўйхатга киритилмаган. Дарвоқе, айнан давлат томонидан назорат қилинадиган маҳсулотлар бундан кейин қимматлашди. Ушбу вақтинчалик ва нотўғри ечим яқин келажакда бекор қилинади, деб умид қилишдан ўзга чора йўқ, чунки, у буткул самарасиз эканлиги ҳозирданоқ аён бўлмоқда. Шу билан бирга, Украина баъзи қўшниларидан фарқли ўлароқ, маҳсулот экспорти ёки импортини чекламаяпти ва ҳатто бундай мақсади борлиги ҳақида айтмаяпти ҳам. Бундан ташқари, яқинда Украина Туркия билан эркин савдо шартномасини имзолади, бу умумий мева-сабзавот бизнесига ижобий таъсир кўрсатади.

Шунга қарамай, мева-сабзавот бозорини ривожлантиришнинг минтақавий тенденциялари, умуман олганда, салбийлигича қолмоқда. Савдодаги кўплаб чекловлар инвесторларнинг давлат ўйин қоидаларини кескин ўзгартириши мумкин бўлган фаолият билан шуғулланишни истамаслигига олиб келади. Улар хавф-хатар камроқ бўлган ҳудудларни излашади, ҳатто дотациялар ҳам уларни фикридан қайтара олмайди.  Айтганча, дотациялар ҳаводан олинмайди – бу  истеъмолчи ва фермерлардан солиқ шаклида йиғиб олинган пулдир. Демак, бундай мамлакатларда сабзавот ва меваларнинг номинал нархлари, шунингдек, истеъмолчиларнинг улар учун реал харажатлари ҳам ошади.

Сообщение Автаркия – минтақа мамлакатларидаги сабзавотларнинг юқори нархларига қарши курашишда асосий усулми? появились сначала на EastFruit.