Калифорнияда жойлашган, фермерлар учун роботлаштирилган технологиялар ишлаб чиқувчи Advanced Farm Technologies, Inc. инвестицияларнинг В серияси якунланганини эълон қилди. $25 млн маблағ тўпланган ушбу босқич боғ қулупнайи йиғиб-териш технологияларини такомиллаштириш ва уни олма теришга мослаштиришда компанияни қўллаб-қувватлашга қаратилган. В сериядаги молиялаштириш раундига Catapult Ventures раҳбарлик қилди ва унга А сериядаги барча инвесторлар киритилди. Улар: Kubota Corporation, Yamaha Motor Corporation ва Impact Ventures.

“Доимий қўллаб-қувватлашга ва илк инвесторларимизнинг ушбу молиялаштириш раундида ҳам ишончига эга бўлиш ёқимли. Бу TX Strawberry Harvester комбайнини ишлаб чиқиш ва бозорга чиқариш йўлида бутун жамоамизнинг машаққатли меҳнати натижасидир, — дейди Кайл Кобб, Advanced Farm Technologies президенти ва асосчиси. – Ушбу муваффақиятимиз биз билан ишлаётган, ўз далаларида автоматлаштириш усулларини бугунданоқ жорий этишда ижодий ёндашаётган олма ва қулупнай етиштирувчи ҳамкорларимизнинг ишончини билдиради. Уларнинг фикрлари, мулоҳазалари бизга технологияни тезкорлик билан яхшилаш имконини берди”.

Қулупнай теришга мўлжалланган Advanced Farm TX роботлаштирилган комбайни қўлда терувчи бригада билан ёнма-ён ишлайди, пишиб етилган қизил меваларни автоматик равишда аниқлайди ва уларни озиқ-овқат маҳсулотларини ушлаб олишга мослаштирилган нозик технология ёрдамида теради, деб ёзади АгроБизнес. Махсус яратилган машина очиқ ҳаво ва тупроқдаги мураккаб шарт-шароитларга дош берадиган, суткасига 24 соат мобайнида далаларда юриб, мустақил равишда мева териш имконини берувчи машинани ўқитиш технологиялари ва ўта ривожланган компьютерли кўриш қобилиятига эга бўлган бир неча роботлардан иборат. Қулупнай териб олувчи ушбу ТХ роботлаштирилган комбайнлари аввалроқ бозорда муваффақият қозонган бўлиб, доимий равишда ишчи кучи етишмовчилиги муаммосига дуч келадиган қулупнай ва олма етиштирувчи корхоналар учун катта имконият эшикларини очади.

Шунингдек ўқинг: Канадада ўсимликларни иссиқхонада етиштириш учун вертикал колонналарга патент берилди

Ўзининг роботлаштирилган қулупнай терувчи ТХ комбайнлар паркини Калифорниядаги боғ қулупнайи етиштириладиган йирик марказларда ишга солиб, Advanced Farm компанияси GoodFarms, The Oppenheimer Group ва Naturipe сингари резаворлар етиштирувчи дунёнинг етакчи ишлаб чиқарувчиларига ўнлаб тонна сархил маҳсулотларни бозорга чиқаришда ёрдам берди.

Advanced Farm Technologies компанияси фермерлар учун роботлаштирилган технологияларни ишлаб чиқади. 2019 йилда Advanced Farm қаторлар орасидаги қулупнайлар учун махсус ишлаб чиқилган ўзининг Т-6 инновацион платформаси ёрдамида қулупнайни роботлаштирилган тарзда териб олиш технологиясини тижоратлаштирган Америкадаги илк компания бўлди. Мижозлар билан $70 млн доллардан зиёд суммада шартнома тузган Advanced Farm ҳамкорлик алоқалари, шу жумладан Дэвисдаги Калифорния университетининг селекция дастури билан биргаликда ишлаш орқали ўз технологияларини янада такомиллаштириш устида иш олиб бормоқда. Бунда асосий мақсад боғ қулупнайини дала шароитида териб олиш бўйича теримдан тортиб то навларга ажратиш ва қадоқлашгача бўлган жараёнларни қамраб олувчи автоматлаштирилган ечимларнинг тўлиқ босқичини яратишдир.

Сообщение Американинг Advanced Farm компанияси қулупнай ва олма йиғиб-терувчи роботлаштирилган технологияларни такомиллаштирмоқда появились сначала на EastFruit.

Органик резаворлар етиштириш қандай олиб борилади, сифатли кўчат материалини танлаш жараёни қандай кечади, маҳсулотни даланинг ўзида қадоқлаш ва резаворни шокли музлатиш қандай афзалликларга эга? “Эко Берри” (Украина) фермер хўжалигининг агроном-консультанти Александр Замойский “Резаворчилик ва кооперация-2021” IV миллий конгресси доирасида ташкил этилган, ушбу фермер хўжалиги резаворлар плантацияларига бизнес-тур пайтида бизнес-тур давомида EastFruitга сўзлаб берди.

Тадбирлар 13-14 август кунлари ZAHID BERRY FEST оилавий резаворлар фестивали билан ҳамкорликда бўлиб ўтди. Фестиваль ташкилотчилари – Украина резаворчилар ассоциацияси, “Инновацион фермерлик ва кооперация” жамияти ва “Берри Прикарпатья” фермер хўжалигидир.

Бизнес-тура пайтида Александр Замойский «Эко Берри» компанияси томонидан ишлаб чиқилган, Украинада органик маҳсулот етиштириш тажрибаси билан ўртоқлашди.

«Эко Берри» хўжалиги Украинанинг Ивано-Франковский области Тишковци қишлоғида жойлашган. Ҳозирда жами экин экилган майдон 300 гектардан зиёд бўлиб, шундан 130 гектарига малина, смородина, қулупнай, учқат, голубика ва ежевика сингари реза мевалар экиб бўлинган. Хўжалик Organic Standard, HACCP ва FSSC 22000 стандартлари бўйича сертификатланган.

Бугунги кунда «Эко Берри»да боғ қулупнайининг турли, хусусан, «Клэр», «Полка», «Румба», «Летиция», «Дипред» навлари билан ишлашмоқда. Александра Замойский сўзларига қараганда, бу йил «Румба» нави – энг яхши, «Летиция» эса энг ёмон кўрсаткични кўрсатди. Барча навлар 2018 йилда экилган, яъни бу мева тугишнинг учинчи йили эди. Александр Замойскийнинг қайд этишича, органик резаворлар етиштириш учун энг оптимал навлар  — «Хоней» ва «Румба».

Масалан, “Хоней” – ширин реза мева берувчи юқори ҳосилдорликка эга нав бўлиб, анча машҳур. “Румба” эса Голландияда яратилган, йирик мевали қулупнай ва унинг туплари бутун йил давомида ҳосил тугади.

Александр Замойский, «Эко Берри» фермер хўжалигининг агроном-консультанти

“Бу йил бизда “Румба” билан муаммо туғилмади, гарчи билишимча, кўплаб фермер хўжаликлари фитофтороз гил тупроқдан шикоят қилишган. Чунки бу касаллик ҳаво ҳарорати кескин кўтарилиб кетган пайтларда юзага келади. Жорий йилда эса ҳарорат ўз “кайфият ўзгаришлари” билан бизни кўп марта ҳайратга солдирди.

“Полка” нави билан ҳам ишлаш мумкин, бироқ ушбу навнинг битта муаммоси бор – унинг меваларида доғлар бўлиб, мис купороси ёрдамида йўқ қилинади. У яхши ҳосил берувчи “Хоней” каби синалган навдир”, – дейди “Эко Берри” ФХ агроном-консультанти.

Александр Замойскийнинг айтишича, участкада боғ қулупнайидан аввал қандай экинлар экилганлиги ҳам муҳим роль ўйнайди. Энг яхшиси, резаворлардан аввал дуккакли экинлар, хантал, кузги жавдари буғдой ва гречиха экилган бўлса, улар сидерат вазифасини ўтайди. Чунки айнан сидератлар тупроқни ҳимоя қилади ва қайта тиклайди.

Тўғри чанглатиш, экиш материалини танлаш ва ҳосилни йиғиштириб олиш резавор эккан деҳқоннинг диққат марказида бўлмоғи лозим

Александр Замойский резаворларни чанглатиш мавзусига ҳам тўхталди. Унинг қайд этишича, айрим фермерлар тукли ари ўрнига асаларини қўйиб юбориб иқтисод қилишга ҳаракат қилишади. Аммо бундай қилмаслик керак, чунки айнан тукли арилар меҳнаткашроқ бўлиб, уларнинг чанглатиш ҳошияси каттароқдир. Албатта, тукли арилар қиммат туради, бироқ улар туфайли тугилган резавор мевалар йирикроқ ва сифатлироқ бўлади.

Ҳозир хўжаликда ҳар бир гектарга 1 тадан ари уяси жойлаштирилган. “Арилар уч ойгача яшайди. Уларни участкадаги экин гуллагунига қадар кўпайтириш лозим, чунки арилар яшаб кетиши, ҳудудни ўрганиб олиши лозим. Сирасини айтганда, илк гул очилишига бир неча кун қолганда”, деди “Эко Берри” агроном-консультанти.

Кўчатлар танлашга келсак, агрономнинг сўзларига қараганда, бу жараён питомникни танлашдан бошланади.

“Малина, ежевика ва голубика плантацияларида ёпиқ илдиз тизимига эга бўлган кўчатлар ўстирилади. Бундай материалнинг нархи очиқ илдизга эга бўлган кўчатлардан кўра баландроқ бўлса-да, далада яшаб кетиш борасида жуда яхши имконият ҳосил қилади. Биз Украина бозорини ўрганиб чиқдик ва “Розетта Агро” ҳамда “ФруТек” питомниклари маҳсулотларига ишониш мумкин деган фикрга келдик.

Малина плантациялари органик бўлмаган усулда етиштирилганда ҳар гектаридан 20 тоннагача ҳам ҳосил бериши мумкин. Аммо органикада катта таваккалчиликлар бор: бу ерда озиқлантириб ҳам, ҳимоялаб ҳам бўлмайди. Албатта, буларнинг бари ҳосилдорликка таъсир қилади. Бизда ҳосилдорлик ҳар гектардан 5-7 тоннани ташкил қилмоқда”, дейди эксперт.

Ҳозир “Эко Берри”да бозор учун ҳам, ўзида музлатиш учун ҳам барча резаворлар қўлда терилади. Бироқ танланган навлар ва экиш схемалари келгусида зарур бўлганда резаворларни қайта ишлаш мақсадида механизациялашган теримга қисман ўтиш имконини беради. Шу сабабли корхона ҳозир малинани механизациялашган тарзда териш учун энг мақбул комбайнларни қидирмоқда.

Малиналар экилган майдон – 15 гектар

Даланинг ўзидаги қайта ишлаш заводи “Эко Берри”га резаворларни теримдан кейиноқ қайта ишлашга имкон беради

Агроном “Эко Берри” хўжалигида барча экинлар учун суғориш тизимлари ўрнатилганини таъкидлаб ўтди. Шу тариқа, қурғоқчилик ёки сув танқислиги пайтида ҳар бир туп сув ича олади. “Сув дарёдан олиниб, ҳовузга тўпланади. Агар сув қудуқдан олинса, кўпинча таркибида туз миқдори юқори даражада бўлади ва шунда кўп муаммолар бошланади. Аммо, албатта, очиқ сув ҳавзалари – ҳар бир фермер хўжалиги учун катта устунликдир”, дея қайд этди Александр Замойский.

Компаниянинг қайта ишлаш заводи асосий дала майдонида жойлашганлиги ҳам уларнинг ютуғидир. Бу ташиш харажатларини қисқартириш ва янги узилган резаворни теримдан кейиноқ қайта ишлаш имконини беради.

2020 йилдан бошлаб “Эко Берри”нинг ишлаб чиқариш жараёнига культивация қилинадиган ва ўрмон резаворлари, мевалар ва сабзавотларни шокли музлатиш бўйича IQF технологияси (OctoFrost тунелида флюидезацион шокли музлатиш) жорий қилинган.

Тезкор музлатиш камераси

Шокли музлатиш технологияси, Александр Замойскийнинг сўзларига кўра, янги узилган мева сифатини сақлаб қолишга ёрдам беради. Бундан ташқари, тезкор усулда музлатилган маҳсулотларнинг сақлаш муддати оддий камераларда музлатилганларникидан кўра узоқроқдир.

“Бироқ музлатиш учун чириксиз, моғорсиз ва яраси бўлмаган фақат сифатли мева бўлиши керак. Музлатилгач, мева калибровка ва навларга ажратиш жараёнидан ўтади”, дейди Алексндр Замойский. Унинг қўшимча қилишича, “Эко Берри” маҳсулотлари пестицидлар, радионуклидлар ва оғир металлар мавжудлиги юзасидан лаборатория текширувларидан ўтади.

Қадоқлаш цехи

Тасмали транспортёрларда малинани текширувдан ўтказиш

Сообщение Кўчатни танлаш, суғориш ва шокли музлатиш: Украина органик резаворлар бозорида муваффақият қозониш учун асосий омиллар айтилди появились сначала на EastFruit.

Aвгуст ойининг ўрталаридан бошлаб, Молдовада ремонтант қулупнай  мавсуми бошланди. Молдова бозорида, асосан, очиқ ер плантациялари ва иссиқхоналар (кам қисми)да етиштириладиган Альбион навли маҳаллий резавор мавжуд. Талаб ва таклиф кўп эмас, лекин барқарор. Бу ҳолат мавсум якуни – сентябрь охиригача шундай давом этиши мумкин. Қулупнайнинг Молдовадаги август нархи улгуржи савдода 50 лей/кг (2,85 доллар)гача, чакана савдода 65-70 лей/кг (3,71-4 доллар/кг)гачадир. Бу май ойидаги ўртача нархдан 5-10 лей/кг юқори. Энди савол туғилади: хўш, ремонтант қулупнай етиштириш ва сотиш Молдовалик резавор етиштирувчи фермерлар учун ихтисослашган, мустақил бизнесга айланиши мумкинми?

Pomusoarele Moldovei резавор етиштирувчилар ассоциацияси бунинг учун бир қатор дастлабки шартлар мавжуд деб ҳисоблайди. Биринчиси, ремонтант қулупнай нархининг анъанавий юқори даражаси. Одатда, бу резаворнинг кузги максимал баҳоси ҳарҳолда баҳорги баҳосидан бироз паст бўлади, чунки, энди «янгилик эффекти» йўқ – истеъмолчи ёзда аллақачон қулупнайга тўйган. Бироқ, бу омил нишали ремонтант қулупнайга бўлган талаб ва нархнинг барқарорлиги билан қопланади. Ҳар иккиси ҳам аҳолининг сотиб олиш қобилияти ўзгариши (хусусан, пасайишга)га у қадар боғлиқ эмас. Шубҳасиз, бу маҳсулот моддий имконияти етарли бўлганлар учун.

Иккинчи омил – резавор мавсумининг стандарт вақтини ўзгартириш. Сўнгги бир неча йил ичида Молдовадаги супермаркетларда импорт қилинган (Груция ва Туркиядан) қулупнай январь-февраль ойларида пайдо бўлмоқда. Бундан ташқари, бу йил ушбу маҳсулот энг йирик тармоқларда нафақат эрта, балки арзон нархда ҳам таклиф қилинди. Қиш-баҳорда қулупнайнинг арзонлашуви одатий ҳолга айланиб бормоқда. Ваҳоланки, қулупнай сентябрь ойида ва бундан ташқари, октябрь-ноябрь ойларида Молдова бозори учун кутилмаган катта ҳодисадир. Шу нуқтаи назардан, Молдовадаги ремонтант қулупнайлар, асосан, маҳаллий эканини  яна бир бор эслатиб ўтиш жоиз. Импорт, яъни рақобат деярли йўқ (қиш ва баҳорда импорт бозорда устунлик қилади). Ниҳоят, шуни ҳам айтиш жоизки, ёз охири ва куз бошида Молдова бозоридаги қимматбаҳо резаворлар ўзига хос мақсадли аудиторияга эга – меҳнат муҳожирлари, шунингдек, қариндошларникига ташриф буюрувчи диаспора.

Ремонтант навли қулупнай етиштиришга ундовчи учинчи омил – бу қулай об-ҳаво шароити. Сўнгги бир неча йил ичида Молдовада кечки баҳор совуқлари кузги аёздан кўра кўпроқ кузатилмоқда.

Шу маънода ҳатто иссиқхонада ҳам эртаги қулупнай етиштириш ремонтант навли кечки резаворлар етиштиришга қараганда анчайин таваккал иш саналади.

Шу билан бирга, Pomusoarele Moldovei раҳбарияти ремонтант қулупнай етиштиришга ихтисослашув –  таваккал бизнес деб ҳисоблайди. Aгар бу резавор, ниҳоят, супермаркетлар тармоғида пайдо бўлса ва фермерлар ҳамда чакана савдогарлар мавсумий шартномалар асосида узоқ муддатли ҳамкорликни йўлга қўйсагина у мустақил бизнесга айланиши мумкин.

Сообщение Молдовада ремонтант қулупнай етиштириш мустақил бизнесга айланиши мумкинми? появились сначала на EastFruit.

Мониторинг минтақасининг шарқий мамлакатлари (Тожикистон, Ўзбекистон)да маҳаллий сархил мевалар етиштириш даражаси етарли эмаслиги – бугун мавсум бошида экспортдан даромад олиш ва йилнинг бутун ёз ойларида ички бозор эҳтиёжларини тўлиқ қондиришга имкон бермайди. Буни EastFruit таҳлилчилари қайд этишмоқда. Молдовада эса голубиканинг тижорат мақсадларида деярли етиштирилмаслиги бу мамлакатни ташқи етказиб берувчиларга тўлиқ қарам қилиб қўймоқда. Бинобарин,  Молдовада голубика истеъмол қилиш аста-секин ўсишда давом этяпти. Юқоридаги хулосаларни минтақанинг асосий шаҳарларидаги чакана савдо тармоқларида ўтказилган доимий мустақил мониторинглар тасдиқлади.

Россия бозорига сархил қулупнай етказиб бериш учун Тожикистон ва Грузияда(сал камроқ) апрель ойининг биринчи ўн кунлигидан май ойининг сўнгги кунларига қадар яхши иқтисодий истиқбол мавжуд. Логистика нуқтаи назаридан қийинроқ бўлса-да, шарқий мамлакатлар учун истиқболли йўналишлар бу даврда Украинада ҳам бор ва апрель ойининг сўнгги ўн кунлигидан бошлаб  Беларусда ҳам ушбу имконият мавжуд. Минтақанинг барча шарқий мамлакатларида резеворларнинг ремонтант навларини етиштиришни ривожлантириш бутун ёз давомида улгуржи нархларга босимни камайтириши мумкин эди.

• ушбу графикда ва мазкур мақоланинг бошқа графикларида – маълумотлар 2021 йилнинг 8-9 июль ҳолатига кўра.

2021 йил, июль ойининг биринчи ўн кунлигидаги энг қиммат қулупнай Ўзбекистон супермаркетлар тармоғида таклиф этилди. Шуни ҳам қайд этиш жоизки, маҳаллий фермер хўжаликларида резаворларнинг ёзги навларини йиғиш мавсуми тугаши муносабати билан Тошкент шаҳридаги супермаркетлар пештахталаридан фақат  хориж мевалари чекланган миқдорда жой олди. Худди шундай вазият Душанбе (Тожикистон)да ҳам қайд этилди. Жорий йилнинг июль ойи бошида энг арзон қулупнай Одесса ва Днепр (Украина)да таклиф қилинди, шунинг баробарида ушбу резавор ҳосилини йиғиш даври Украинада ўша пайтга келиб, якунланди. Ва ремонтант навли қулупнайнинг биринчи партиялари сотувга чиқарила бошланди. Бундай навларни етиштириш ҳали оммавий тус олмаган, бироқ шундай навли резавор майдонлари йил сайин ортиб бормоқда.

Қулупнайнинг супермаркетлар пештахталарига чиқарилишига келсак, у ҳолда Украинанинг 2 шаҳри – Киев ва Одесса етакчи ўринни эгаллади, ундан кейин Тбилиси (Грузия)дир. Юқорида тавсифланган ҳолатлар туфайли Тошкент (Ўзбекистон) рейтингда энг паст поғонани эгаллаган. Шунингдек, Днепр (Украина) курорт шаҳри эмаслиги ва аҳолининг тўловга қодирлик даражасини пойтахт билан таққослаб бўлмаслиги сабабли, жорий йилнинг июль ойи бошида қулупнай фақат ҳар 5-тармоқ дўконида тақдим этилди.

EastFruit мутахассисларининг фикрига кўра, голубика етиштириш бизнеси Тожикистон, Ўзбекистон, Молдова ва Грузия  минтақасида катта истиқболга эга. Чунки, фақат шу тўрт мамлакатда сўнгги йилларда бозорнинг мазкур сегменти ривожи бўйича ижобий натижалар қайд этилди.

Украина хусусида сўз юритадиган бўлсак, бу ерда бозор иштирокчилари резаворларнинг янги плантацияларини барпо этиш тезлиги экспорт учун янги йўналишларнинг ривожланиш тезлигидан бир неча баравар юқори бўлишидан қўрқишмоқда. Aгар 2019 ва 2020 йилларда табиий офатлар юз бермаганида, бугун Украинада голубикани керагидан ортиқ даражада етиштириш масаласи мураккаброқ бўлар эди.

Ўзбекистон ва Тожикистон бугунги кунда тижорат фермер хўжаликларида деярли голубика етиштирмаслиги сабаб, супермаркетлар пештахталарида ушбу резаворни вақти-вақти билан жуда юқори нархларда, чекланган миқдорда учратиш мумкин. Бундай нарх кўрсаткичлари билан яқин келажакда голубиканинг ички истеъмоли ўсиши ва айниқса, уни етиштириш ҳақида гапиришнинг кераги ҳам бўлмаса керак.

Ритейл-аудит ўтказилаётган пайтда қарама-қарши вазият сўнгги бир неча йил ичида голубика етиштиришга алоҳида эътибор берилаётган Грузияда қайд этилди. Мониторинг пайтида айнан Тбилисида, голубика учун чакана нархлар кузатув минтақасида жуда паст бўлган ва атиги 5,00 AҚШ долларидан ошган. Кишинёв шаҳри (Молдова) кутилмаганда резаворлар харид қилиш имконияти жиҳатидан иккинчи ўринни эгаллади. Бу ерда Тожикистон ва Ўзбекистонда бўлгани каби маҳаллий тижорат голубикаларини етиштириш йўлга қўйилмаган.

EastFruit мутахассисларининг фикрига кўра, айнан Сербия ва Руминия каби қўшни  мамлакатлар Молдовани украин боғбонларидан кўра арзонроқ мевалар билан таъминлай олди. Аудит ўтказилган уч шаҳарда бир вақтнинг ўзида маҳаллий фермер хўжаликлари етиштирган голубика $15.00/кг оралиғида таклиф қилинган. Шу билан бирга, бозор операторларининг фикрига кўра, маҳсулот чакана савдо тармоқлари пештахталарида кўп туриб қолмаган.

Грузияда голубика йиғим-терими мавсуми Украинадан анча аввал бошланганига қарамай,  айнан Украинада ушбу резаворнинг супермаркетлар  пештахталарига чиқиши ритейл-аудит ўтказилган уч шаҳарнинг барида энг юқори кўрсаткичда, яъни Киевда 70%, Одессада 90% гача бўлган. Тбилиси супермаркетлари пештахталарида голубиканинг тақдим этилиши даражаси 65 фоиздан ошмади, чунки, лойиҳа таҳлилчиларининг фикрига кўра, Грузияда ушбу резаворнинг ички истеъмолини ривожлантириш Украинадаги каби интенсивлик касб этмаган.

Навбатдаги кутилмаган кўрсаткич – 85%лик натижани Кишинёв шаҳри (Молдова) намоён этди. Бу эса ўз навбатида, янги ва қиммат меванинг ички истеъмоли ўсганини кўрсатади. Маълумки, голубикани тижорат миқёсида маҳаллий етиштириш йўлга қўйилмаган. Бу молдовалик фермерларни тижорат миқёсида голубика етиштиришни имкон қадар тезроқ бошлашга ундайди.

Тожикистон ва Ўзбекистонда малина йиғим-терими мавсуми июнь ойи бошида бошланади ва ушбу резаворнинг улгуржи нархи камдан-кам ҳолларда $ 1,00-3,00/кг чегарасидан ошади. Ва айнан шу мамлакатларни энг камида июнь давомида Россия бозорига сархил малинанинг асосий етказиб берувчилари дея ҳисоблаш мумкин.

Грузия ҳам ушбу икки мамлакат қаторига қўшилиши мумкин эди. Аммо малина мавсуми камида 2 ҳафтага кечикаётгани сабаб, уни ёпиқ ерда етиштирувчи сектор – кечикишни нейтраллаштириши мумкин эди.

Супермаркетлар тармоғи ва малина сегментидаги чакана нархларни таҳлил қилиш асносида истисно ҳолатлар ҳам бўлди. Ўзбекистонда  чекланган миқдордаги энг қиммат резавор кўпроқ талабни қондириш учун эмас, балки тармоқларнинг мева-сабзавот позициясидаги ассортиментни сақлаб туриш учун пештахтага қўйилади.

Аудит пайтида энг арзон малина Молдова ва Грузияда сотувга чиқди. Украинада эса ушбу тансиқ резаворнинг чакана нархи жуда кенг бўлиб, 4,8 доллар/кг (Одессада)дан, 8,00 доллар/кг (Киевда)гача нархда эди.

Ритейл-аудит ўтказилаётган пайтда Одессадаги супермаркетлар тармоғининг 80 фоизида малинани учратиш мумкин бўлди, чунки, Украинада ушбу резаворни  мамлакатнинг айнан ғарбий ва жанубий минтақаларида етиштиришади. Шу билан бирга, Украинанинг бошқа шаҳарларидаги тармоқларда малина мавжудлиги Одессага нисбатан сезиларли даражада кам эди, Киев дўконларининг 50 фоизидан кўпроғида, Днепрда эса ундан ҳам камроқ, фақат ҳар учинчи тармоқ дўконида малинани учратиш мумкин бўлди. Тбилиси (Грузия)да жорий йилнинг июль ойи бошидан буён сархил малинани супермаркетлар тармоғининг ҳар иккинчи дўконидан сотиб олиш мумкин. Кишинёв (Молдова) шаҳрида эса ушбу меванинг чакана савдо тармоқларидаги тақдимоти салкам 45 фоизга етди.

Жаҳондаги энг қиммат резавор экинлардан бири сегментини сарҳисоб қилмоқчимиз. EastFruit таҳлилчилари фикрига кўра, келгуси йилларда маҳаллий голубика етиштириш лойиҳанинг мониторинг минтақаси мамлакатларида турли масштабларда бўлса-да, ўсиб боради. Лойиҳа мутахассисларининг қайд этишича Молдова, Тожикистон ва Ўзбекистон шу пайтга қадар мева-сабзавот бозорининг ушбу ривожланаётган сегменти имкониятларидан унумли фойдаланмади.

Сообщение EastFruitнинг мониторинг минтақаси мамлакатларида 2021 йилги резаворлар мавсумининг бой берилган имкониятлари появились сначала на EastFruit.

Nemo’s Garden (“Немо боғи”) деб номланган дунёдаги биринчи сувости фермаси пандемия сабабли узоқ танаффусдан сўнг яна мева ва сабзавот етиштиришни бошлади. Fruit-inform euronews га асосланиб хабар берганидек, ферма Ноли (Италия) соҳиллари яқинида жойлашган бўлиб, олтита сувости иссиқхонасидан иборат.

Ушбу ноёб маҳсулот етиштириш лойиҳаси 2012 йилда ишлаб чиқилган. Аста-секин шу лойиҳада турли хил ўтлар, салатлар, помидор, қовоқ, ловия, алое вера, қўзиқорин ва, ҳаттоки, қулупнай етиштирила бошланди.

“Ҳар йили биз биосфера учун янги имкониятлар очиб берамиз”, дейди Жанни Фонтанези, “Nemo’s Garden” лойиҳаси координатори. “Булар экотуризм, балиқ етиштириш, денгиз ўтларини етиштириш, шунингдек, илмий тадқиқот лабораториялари ёки ёввойи табиат тадқиқотларини олиб боришда сувости станциялари сифатида фойдаланиб келинади.

2019 йил октябр ойида лойиҳа бўрон туфайли жиддий зарар кўрди. Ҳамма иш тескарисига кетиб, лойиҳани бутунлай тугатиш даражасигача етганди.

Бироқ, жамоа денгиз тубига лангар сифатида ташлаган ва ҳаво билан тўлдирилган олтита сувости капсуласига янги ҳаёт бағишлаш учун иш олиб борди. COVID-19 чекловлари туфайли, ходимлар бир неча ой давомида фермани қаровсиз қолдиришга мажбур бўлишди.

Шунга қарамай, фермер хўжалиги яшовчанлигини исботлади. Энди у қайта кашф қилинди ва уларнинг тадқиқотларида янги босқич бошланди.

Сообщение Сув остида қулупнай етиштириш? Дунёдаги биринчи сувости хўжалиги резаворлар ва кўкатларни етиштиришни давом эттирмоқда (видео) появились сначала на EastFruit.

Тraptic (AҚШ) стартапи қулупнай йиғувчи ўзиюрар роботнинг тижорий татбиқ этилишини эълон қилди. AҚШнинг йирик қулупнай етиштирувчиси Blazer-Wilkinson бу технологияни июнь ойида амалиётга татбиқ қила бошлаган эди. Ушбу тизим одамлар, яъни қулупнай йиғувчи ишчилар билан биргаликда ишлайди.

Тraptic тизими – сунъий интеллектнинг 3D-камералар, кўриш қобилияти, резаворларни нест-нобуд қилмай йиғиб олувчи роботлашган қўлларини ўзида жамлаган, деб ёзмоқда «AгроБизнес«.

COVID-19дан аввал ҳам Қўшма Штатларда ишчи кучи етишмовчилиги катта йўқотишларга олиб келган эди. Traptic маълумотларига кўра, Қўшма Штатлардаги қулупнайнинг тахминан 10 фоизи даланинг ўзида чирийди, натижада, йиллик чиқиндилар миқдори 300 миллион долларни ташкил этади. Пандемия даврида яна ҳам каттароқ инқироз юз берди, чунки, ишчилар сафар билан боғлиқ чекловларга дуч келишди.

Шунингдек ўқинг: Француз стартапи: роботлаштирилган сабзавот фермаси

Тraptic 2019 йил охирида тушган венчур фондлари сармоялари эвазига ўз ишини тезлаштира олди. Умуман олганда, компания 8,4 миллион доллар жалб қилди.

Сообщение Aмерикалик қулупнай етиштирувчи фермер далада теримчи роботни ишга солди (видео) появились сначала на EastFruit.

Россия бозорларида кетма-кет иккинчи ҳафта қулупнайи нархларида ўсиш кузатилмоқда, дея хабар бермоқда EastFruit таҳлилчилари. Бозордаги иштирокчиларнинг сўзларига қараганда, бунга бир неча сабаблар мавжуд. Энг аввало, бозорда ушбу мева бўйича таклифлар кескин камайиб бормоқда. Чунки Жанубий федерал округдаги кўплаб боғ хўжаликлари сотув мавсумини якунлаб бўлди. Айни дамда, қулупнайга бўлган талаб ҳамон юқорилигича қолмоқда ва бу ҳам нарх кўтарилишига туртки бўлди.

Ҳозирда қулупнайнинг улгуржи нархлари 160-280 руб/кг ($2,16-3,77/кг) оралиғида шаклланган. Бу ўтган иш ҳафтаси охиридаги даражадан 12 фоиз юқоридир.

Яна ўқинг: Россия: кўкатлар ва салатлар истеъмол қилишнинг ўртача кўрсаткичи ўсишда давом этмоқда

Қайд этиш жоизки, бу йил қулупнайнинг савдо мавсум анчагина қисқа давом этди. Ноқулай об-ҳаво шароити туфайли маҳаллий хўжаликларда ушбу резаворни йиғиб олиш мавсуми жуда кеч бошланди. Бироқ кейин қулупнай етиштирувчи асосий минтақаларда илиқ ва қуёшли об-ҳаво сақланиб турди ва бу резаворнинг пишиб етилишини тезлаштириб юборди. Бугунга келиб бозорга Жанубий федерал округдан ушбу мева деярли етиб келмаяпти, Марказий федерал округ боғбонлари эса уларда ҳам маҳаллий қулупнай мавсумининг чўққиси ўз ниҳоясига етаётганини айтмоқда.

Қайд этиш керакки, ҳозир Россия бозорида маҳаллий қулупнай ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 15 фоиз қиммат нархларда таклиф этилмоқда. Қолаверса, кўплаб мева етиштирувчилар маҳаллий  қулупнай мавсуми якунига оз қолганини инобатга олиб, ушбу сегментда нархни янада ошириш ниятида.

Сообщение Россия: маҳаллий қулупнай мавсуми ўз ниҳоясига етмоқда, нархлар кўтарила бошланди появились сначала на EastFruit.

Pomusoarele Моldovei резавор етиштирувчилар ассоциацияси мутахассислари Молдовада келгуси ҳафтанинг ўртаси, кўпи билан ҳафта охирига бориб, узлуксиз равишда қулупнай сотиш даври тугайди, деб ҳисоблашмоқда. Бу йил мавсум қисқа давом этди, беш-олти ҳафта ичида – майнинг сўнгги ҳафтасидан июлнинг биринчи ҳафтасигача у якунига етади. Ҳатто ўтган йилги қурғоқчил даврда ҳам, резавор секторининг қулупнай сегментида фаол маркетинг даври узоқроқ кечган эди. Шу билан бирга, 2021 йилги мавсум охирида маҳаллий қулупнайнинг улгуржи нархи ўтган йилги даражадан 5-10 фоиз пастроқ бўлиши мумкин. Июнь ойи бошидан шу ойнинг охиригача улгуржи қулупнай ҳафтасига 4-7 лей/кг га арзонлашди. Ўтган ҳафта охирига келиб, ушбу резаворнинг улгуржи нархлари даражаси «энг туби»га етди – 15-20 лей/кг ($0.83-1.11/кг). 2020 йил ёзида қулупнайнинг улгуржи нархлари 22-27 лей/кг (1,27-1,56 доллар/кг) дан пастламаган эди.

Шунингдек ўқинг: Молдовада малина мавсуми арзон нархлар билан бошланди

Ўтган дам олиш кунлари энг юқори сифатли қулупнайни максимал даражада етказиб бериш пайти бўлди, десак муболаға бўлмайди. Ушбу ҳафта бошиданоқ, таъминот кескин қисқарди (қисман, чунки, душанба куни Кишинёв ва бошқа йирик шаҳарлардаги мева-сабзавот бозорларининг аксарияти учун дам олиш куни). Сешанба куни ушбу мевани сотувчилар бошқа кунларга нисбатан сезиларли даражада кам, қулупнайнинг ҳам сифати паст, бари аллақачон пишиб етилган. Улгуржи ва чакана нархлар ўтган ҳафта охирига нисбатан бир неча лей юқори.

Pomusoarele Moldovei ассоциациясининг  қайд этишича, очиқ ерда етиштирилган қулупнай нархи ҳар доим июнь ойининг ўрталаридан бошлаб ошиб боради (ва июлдан кузгача Молдова бозорида жуда оз миқдордаги анъанавий қиммат ремонтант қулупнай мавжуд бўлиб, уни ҳеч иккиланмай ниша маҳсулоти, бутик товари, дейиш мумкин). Классик қулупнай учун мавсум охирида юқори нархлар даври, одатда, икки-уч ҳафта давом этади. Aммо бу йил ёзда «сўнгги ҳосил» очиқ ерда етиштирилган қулупнай учун юқори нархлар бир ҳафта ёки ўн кундан кўпроқ давом этиши эҳтимолдан йироқ эмас.

Сообщение Молдовада қулупнай мавсуми якунланмоқда – нархлар ўтган йилги даражадан паст появились сначала на EastFruit.

Резавор маҳсулотлар маркетинги бўйича маслаҳатчи ва Anastasia Trading & Services SRL компанияси директори Дмитрий Додикэнинг фикрига кўра, 2021 йилдаги об-ҳаво ва бозор шароитлари Молдова мева етиштирувчиларини ушбу бизнесда таркибий ўзгаришлар зарурлигига яна бир бор ишонтирмоқда. Шу билан бирга, «ҳимояланган ер»да эртаги ва кечпишар навли қулупнай етиштиришни кўпайтириш вазиятни барқарорлаштиришнинг муҳим омили эканини ҳам кўрсатди. Аммо бунинг ўзи етарли эмас. Май-июнь ойлари ёғингарчилик кўп бўладиган мавсум (2021 йилда бўлгани каби)да резаворларни музлатиш ва қуритиш мазкур сектор барқарорлигининг муҳим омилига айланиши керак.

Мутахассис таъкидлаганидек, Молдовада йирик ёки кичик фермер хўжаликларининг маркетинг гуруҳлари ҳосилдор мавсумларда 1-1,5 минг тонна қулупнай етиштирадиган бир неча минтақалар мавжуд ва улар маҳсулотининг аксарият қисми экспорт қилинади. Бироқ, бу йил намгарчилик кўплиги, об-ҳаво салқинлиги ва тартибсиз йиғим-терим сабабли резаворлар сифати кўп ҳолларда экспортёр-трейдерлар талабига жавоб бермади. Ички бозор эса бунча миқдордаги маҳсулотни қисқа вақт ичида тўлиқ ўзлаштира олмайди.

Шунингдек ўқинг: Ўзбекистонда қулупнай 2021 – мавсум қисқа, нархлар баланд, имкониятлар эса яна бой берилди

Шу билан бирга, EastFruit илгари хабар қилганидек, бу йил Молдовада қайта ишлаш сектори қулупнай етиштирувчилар учун «Б вариант» бўлиб қолмайди, чунки «ўта серсув, юмшоқ, чириган ва кирланган қулупнай на оддий истеъмолчига ва на саноат харидорига мос келади». Aввало, бу хулоса консерва саноатига тааллуқлидир: фабрикалар мураббо тайёрлаш учун юқори сифатли маҳаллий қулупнайни арзон нархда топиши қийин, мураббо ишлаб чиқариш учун паст сифатли резаворга эса эҳтиёж йўқ – ушбу маҳсулотга талаб катта эмас.

Шу билан бирга, Дмитрий Додикэнинг сўзларига кўра, Молдовада (Приднестровьеда ҳам) меваларни музлатиш бўйича икки ёки учта корхона мавжуд бўлиб, энг яхши мавсумда бир неча юз тонна тайёр маҳсулот экспорт қилинади. Улар ассортиментида жисмоний ҳажмнинг камида ярми музлатилган малина ҳисобига тўғри келади. Aммо, ушбу корхоналар маҳаллий қулупнай етиштирувчилар билан аввалдан нархларни келишиб олишганида, эҳтимол, музлатиш учун ушбу мева харидини кўпайтиришлари мумкин бўларди. Мутахассиснинг ҳисоб-китобларига кўра, жорий мавсумдаги бозор шароитларига кўра, музлатилган қулупнай нархи 1-1,1 евро / кг оралиғида бўлиши керак. Шунга кўра, хом ашё нархи мазкур миқдорнинг 50-60 фоизидан юқори бўлиши мумкин эмас. Қулупнай етиштирувчи кичик хўжаликлар учун сархил маҳсулотлар бозорига муқобил сифатида қуритилган резаворлар реализациясини айтиш мумкин, бунга ҳаётий мисоллар бор, лекин жуда кам.

Бундан ташқари, қисқа вақт ичида Молдованинг йирик резавор кластерлари меваларни музлатиш бўйича ўз цехларини яратиш учун маблағ топишлари керак бўлади. Чунки, Дмитрий Додикэнинг кузатувларига кўра, сўнгги бир неча йилда анъанавий бозорларга сархил қулупнай экспорт қилиш тобора кам рентабелли бўлиб бормоқда. Россия ва Руминиянинг резавор бозорларида маҳаллий қулупнай етиштириш ҳажми кўпайиши, шунингдек, бу мева Сербия, Туркия ва бошқа мамлакатлардан олиб кирилиши сабабли рақобат ўсиб бормоқда. Натижада, молдовалик резавор етиштирувчилар май ва август-сентябрь ойлари учун қулупнай экспорти муддатларини алмаштириш  вариантларини излашига тўғри келади. Ёки резаворларни қайта ишлашга эътибор қаратиш лозим бўлади.

Сообщение Молдовада қулупнай бизнесини барқарор ривожлантириш учун резаворларни музлатиш ва қуритиш борасида қўшимча имкониятлар зарур (мулоҳаза) появились сначала на EastFruit.

EastFruit таҳлилчиларининг қайд этишича,  Ўзбекистондаги 2021 йилги қулупнай мавсуми жуда қисқа давом этди. Энг оммавий резавор мавсуми бу сафар 2020 йилга нисбатан камида икки ҳафтага қисқарди. Шу билан бирга, қулупнай нархи ўтган йилга қараганда анча юқори бўлди.

Биринчи йирик қулупнай партиялари 2021 йил апрелининг учинчи ўн кунлиги бошида Ўзбекистон пойтахтининг улгуржи бозорларида пайдо бўлиб, мавсум июнь ойи бошларида якунланди. 2020 йилда эса ушбу резавор улгуржи бозорларда 20 июнга қадар сотилган эди.

Бутун йил давомида Ўзбекистонда қулупнай етиштириш учун  шароитлар етарли эканига қарамай, бу мева Ўзбекистон бозорида атиги бир ярим ой давомида мавжуд бўлди.

Меваларни сотиш муддати қисқарганлиги юқори нархлар эвазига фермерларнинг меҳнати ва харажатларини қисман қоплади – жорий мавсумда 1 кг қулупнайнинг ўртача улгуржи нархи 60 минг сўм ($5,7) билан бошланиб, кг учун 20 000 сўм ($1,9) нарх билан тугади. Бир йил аввал нархлар кг учун 2 доллардан ошмаган ва ҳатто кг учун 1,2 долларга ҳам тушган эди.

2020 йилда ўртача улгуржи нархлар мавсум охирига келиб, 25 фоиз ўсган бўлса-да, улар 2021 йилда қайд этилган даражадан паст бўлган.

Ўзбекистонда 2021 йилги қулупнай мавсуми қўшни Тожикистон билан солиштирилганда ҳам қисқа бўлди. Бу мамлакатдаги иқлим шароити ушбу резаворни етиштириш учун Ўзбекистон билан деярли бир хил. Шу билан бирга, Ўзбекистонда мазкур турдаги мева учун улгуржи нархлар бу мавсумда ҳам, ўтган йилгисида ҳам қўшниларникига қараганда анча юқори бўлди.

EastFruit мутахассисларининг фикрига кўра, йилдан-йилга об-ҳаво шароитлари ўзгариши, турли  аномалиялар омилини ҳисобга олмаганда, мавсум давомийлиги ва нархлар даражасидаги фарқларнинг асосий сабаби шундаки, Тожикистонда қулупнайни ёпиқ ва очиқ шароитда етиштириш анча ривожланган. Бу мамлакатда кўп йиллардан буён мазкур резаворнинг Aмерика ва Европадан келтирилган навлари экилади, улар ҳосилдор бўлиб, таъми ҳам бошқа навлар сингари ажойиб.

Бироқ, Тожикистоннинг асосий камчилиги – маҳсулотга экспорт учун ишлов бериш ва қадоқлаш технологиялари етишмовчилиги ҳамда меваларни чуқур ёки шок усулида музлатиш йўқлигидир. Ваҳоланки, резаворлар шундай нархларда экан, уларга ишлов бериш мамлакат резавор бизнеси ривожига туртки бериши мумкин эди.

Шунингдек ўқинг: Голубика Марказий Осиё мамлакатлари учун энг даромадли ўсимлик бўлиши мумкин

EastFruit таҳлилчиларининг қайд этишича, Ўзбекистон замонавий технологияларни жорий этиш, қулупнайнинг ҳосилдор навларини танлаш ва уни иқлимга мослаштириш, шунингдек, қишда экспорт қилиш учун иссиқхонада қулупнай етиштиришга эътибор қаратиши лозим. Иссиқхонада қулупнай етиштириш ва уни йил давомида экспорт қилишга доир мисолни Сергей Ястребнинг мана бу тақдимотида кўриш мумкин.

Дарвоқе, бу фикр барча резавор экинларига тааллуқли. Aхир, резаворлар жаҳон мева-сабзавот бозорининг энг тез ўсиб бораётган сегменти ҳисобланади. Жаҳон мевалари савдоси йилига ўртача 8% ўсмоқда. Мисол учун, резаворларнинг экспорт савдоси анча яхши сақланадиган ва ташиладиган олманинг халқаро савдосидан ошиб кетган. Бундан ташқари, Ўзбекистонда резаворларнинг ҳар хил турларига нисбатан ички талаб доимий равишда ўсиб бормоқда.

“Россия сархил резаворлар импортини, айниқса, мавсумлараро импортни доимий равишда кўпайтириб бормоқда. Бу, Россияда резаворлар нархи юқори ва Ўзбекистон, Тожикистон ҳамда бошқа Марказий Осиё мамлакатларида  резваорлар пишиб етилиши мумкин бўлган бир даврда юз бермоқда. Шуни таъкидлашни истардимки, импорт бўйича биринчи ўринни қулупнай, иккинчи ўринни голубика эгаллайди ва голубика ҳозир энг даромадли резавор экин ҳисобланади. Тушунарсиз сабаларга кўра Марказий Осиёлик фермерлар бу резавор билан қизиқишмаяпти», деди БМТнинг Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти (ФАО) инвестиция департаменти иқтисодчиси Aндрий Ярмак.

«Шуни ҳам таъкидлашни истардимки, резаворларда  BRIX даражаси юқори бўлиши учун Ўзбекистон ва минтақанинг бошқа мамлакатларида жуда яхши об-ҳаво шароити ҳамда қулупнай етиштиришда қулай ишчи кучи мавжудлиги экспорт учун музлатилган резаворлар етиштириш  катта истиқболли бизнес эканлигини англатади. Музлатилган резаворлар реализацияси яна бир муҳим муаммони ҳал қилади – бу узоқ масофага логистиканинг мураккаблиги масаласидир. Зеро, музлатилган меваларни узоқ вақтгача сақлаш ва жаҳоннинг исталган мамлакатига етказиб бериш мумкин»,  дейди Aндрий Ярмак.

Ҳозирча Россияга сархил резаворларнинг асосий етказиб берувчилари –   Марокаш, Сербия, Туркия, Перу, Мексика, Миср, Aрманистон, Чили, Молдова ва Грузиядир. Марказий Осиё мамлакатларидан ҳеч бири, Россия Федерациясига ҳатто энг йирик резавор етказиб берувчилар йигирматалигида ҳам йўқ.

Сообщение Ўзбекистон қулупнайи – 2021: мавсум қисқа, нархлар юқори, имкониятлар эса яна бой берилди появились сначала на EastFruit.