2022 йилнинг 1 февралидан 31 июлига қадар бўлган даврда ҚҚС ставкалари пасайтирилиши туфайли Польша ва Европа Иттифоқининг бошқа мамлакатларида мева-сабзавот ҳамда бошқа озиқ-овқат маҳсулотлари нархи пасайиши кутилмоқда.

Бу хусусда “Укрсадпром” уюшмаси хабарига таяниб, «АgroTimes» хабар бермоқда.

Хабарда айтилишича, 2022 йилнинг 27 январь, пайшанба куни Польша президенти Анжей Дуда “Товарлар ва хизматларга солиқ солиш тўғрисида”ги қонунга ўзгартириш киритиш ҳақидаги ҳужжатни имзолади.  Янгилик ҚҚС ставкасини вақтинча пасайтиради,  жумладан озиқ-овқат маҳсулотларида (5 дан 0 фоизгача), ёқилғида (23 дан 8 фоизгача), ўғитлар, ўсимликларни ҳимоялаш воситаларида (8 дан 0 фоизгача), шунингдек, табиий газ (0 фоизгача) ҳамда электр ва иссиқлик энергияларида (5% гача).

Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари савдоси билан шуғулланувчи ва умумий асосда ҚҚС тўловчи фермер хўжаликлари 2022 йилнинг 1 февралидан 31 июлига қадар сотилган маҳсулот турлари учун 0% ҚҚС тўлайди, булар: сабзавот ва мевалар, истеъмол қилиш мумкин бўлган ёнғоқлар; дон ва уруғлик материаллари, мойли ўсимликлар; қайта ишлаш учун ўсимлик маҳсулотлари ва доривор ўсимликлар;  сутли маҳсулотлар; қуш тухумлари; табиий асал;  ҳайвонлардан олинадиган озиқ-овқат маҳсулотларидир.

Ноль қийматдаги ҚҚС истеъмолчилар учун маҳсулотлар нархини пасайтириши керак, чунки, у бутун озиқ-овқат таъминоти занжири бўйлаб – ўзи етиштирган маҳсулотни қайта ишлаш учун сотувчи фермерлар, озиқ-овқат савдогарлари ва ушбу маҳсулотларни сотиб олувчи якуний истеъмолчилар учун амал қилади.

2022 йилнинг 1 февралидан бошлаб, озиқ-овқат сотувчилари ўз дўконларидаги фискал назорат-касса машиналари созламаларини сут, тухум, мева-сабзавотлардан 0% ҚҚС амал қилиниши учун ўзгартириши, шунингдек, харидорга қонун ҳужжатларига киритилган ўзгартиришлар асосида ҚҚС пасайтирилгани ҳақида хабар бериши керак бўлади.

Ассоциация барча озиқ-овқат маҳсулотлари, жумладан, мева- сабзавотлар учун ноль қийматдаги ҚҚС 2022 йилнинг ўрталарига қадар бутун Европа Иттифоқида жорий этилиши режалаштирилганини эслатиб ўтди.  Инновациядан мақсад COVID-19 пандемиясининг иқтисодий оқибатларидан бирига айланган глобал инфляциянинг олдини олишдир.

Бундан аввал, 2021 йилнинг декабрь ойида Европа Иттифоқига аъзо барча давлатлар молия вазирлари ўртасидаги тўрт йиллик музокаралардан сўнг Европа Иттифоқининг ҚҚС бўйича Директива матни борасида келишувга эришилган эди. Директиванинг келишилган матни алоҳида аъзо мамлакатларга озиқ-овқат маҳсулотлари учун зудлик билан ноль қийматдаги ҚҚСни жорий этиш (бу ўзгаришларнинг бутун Европа Иттифоқида автоматик равишда кучга киришини кутмасдан) имконини берди. ҚҚС тизимидаги илк ўзгаришни Европа Иттифоқида озиқ-овқат маҳсулотлари учун нолга тенглаштирилган ҚҚСни жорий этиш билан инновацияларнинг энг фаол ташаббускорларидан бири бўлмиш Польша амалга оширди.

Сообщение Польшада озиқ-овқат маҳсулотлари учун ҚҚС ставкаси нолга туширилди появились сначала на EastFruit.

Ўзбекистон Республикасининг Польшадаги элчихонасида Қашқадарё вилояти ҳокимлиги ва “Польша-Ўзбекистон” савдо-саноат палатаси раҳбарияти иштирокида видеоконференция ўтказилди. Унда “Уруғлик картошкани in vitro усулида етиштириш” номли инвестиция лойиҳасини амалга ошириш режаси муҳокама қилинди. Бу хусусда «Дунё» Ахборот агентлиги хабар бермоқда.

Лойиҳа қиймати 11,5 миллион долларни ташкил этади. Польша томонидан ҳамкорлар сифатида “Польша-Ўзбекистон” савдо-саноат палатаси, Ўсимликларни иқлимлаштириш ва  етиштириш институти картошка маркази ҳамда «Zamarte» номли уруғлик картошка етиштириш маркази иштирок этади.

Лойиҳага кўра, in vitro лабораториясининг қурилиши ва уни энг янги технологиялар билан жиҳозлаш, совутиш мосламалари учун 1 минг кв.м. майдонлик бинолар, шунингдек, 5 гектарлик иссиқхона қуриш кўзда тутилган. Бундан ташқари, 200 гектар майдондаги очиқ ерга экиладиган уруғлик материалини етиштириш учун ўсимлик кўринишидаги экин материали ва махсус ускунани йўналтириш режалаштирилган.

Қашқадарё вилояти ҳокимлиги вакилларининг маълум қилишича, вилоятда 5-10 минг тонна  уруғлик картошкага эҳтиёж бор, экиш учун эса биринчи ва иккинчи репродукциядаги эртаги навли сабзавотлар афзалдир. Навлар синовдан ўтказилгач, Қишлоқ хўжалиги вазирлиги реестрига киритилади.

Польша-Ўзбекистон Савдо-саноат палатаси раҳбари Пётр Козловский Польша томони ушбу инвестиция лойиҳасини амалга оширишга тайёр эканлиги ҳақида маълумот берди. Шу билан бирга, лойиҳада томчилатиб суғориш тизимини қўллаш кўзда тутилаётганига эътибор қаратди.

Шунингдек ўқинг: Жанубий Корея мутахассислари Ўзбекистон шароитига мослаштирилган юқори ҳосилдор уруғлик картошка тақдимотини ўтказишди (фото)

Ўзбекистоннинг Польшадаги элчиси Баҳром Бобоев ўзбекистонлик фермер ва деҳқонлар уруғлик картошка етиштиришда Польша тажрибасини ўрганиши ва ўзлаштириши мумкин бўлган тажриба ўқув полигонини ташкил этиш учун қўшимча 20-30 гектар ер ажратилишини таклиф қилди. Унинг таъкидлашича, инвестиция лойиҳасининг амалга оширилиши Ўзбекистон ички бозорига сифатли уруғлик картошка етказиб бериш, келгусида эса хорижий мамлакатларга экспортни амалга ошириш имконини беради.

Ушбу лойиҳа, шунингдек, Ўзбекистонга бу борада мустақилликка эришиш ва далаларни уруғлик картошка билан таъминлаш, уруғлик картошка ва ушбу турдаги сабзавотни етиштириш борасидаги умумий билимларни ошириш имконини берувчи  тизимни ишлаб чиқиш ва амалиётга жорий қилиш, замонавий ишлаб чиқариш усулларини жорий этиш, қишлоқ хўжалиги механизациялари даражасини ошириш, Ўзбекистоннинг табиий-иқлим шароитида ўғитлаш ва ўсимликларни ҳимоялашнинг прогрессив усулларини қўллашга хизмат қилади.

Онлайн учрашув якунларига кўра, инвестиция лойиҳасини амалга ошириш тафсилотларини муҳокама қилиш учун январь ойининг биринчи ўн кунлигида Польша делегациясининг Қашқадарё вилоятига ташрифини ташкил этиш бўйича келишувга эришилди.

Сообщение Польшалик инвесторлар Ўзбекистонда уруғлик картошка етиштириш лойиҳасини амалга оширишга тайёр появились сначала на EastFruit.

Шарқий Европа картошка бозори 2021/22 йилги мавсум бошидан буён “тинч” эмас. EastFruit мониторингига киритилган ҳар бир мамлакат бозор иштирокчилари учун кутилмаган ҳодисаларни келтириб чиқарди. Келинг, асосий вазиятларни эсга олайлик.

– Беларусь, одатда, экспортёр бўлган, картошкани маҳаллий ҳосил йиғим-терими даврида ҳам маҳсулот сифати ва ҳажми билан боғлиқ жиддий муаммолар фонида импорт қила бошлади.

– Россия ҳам тўсатдан картошка экспорти ўрнига ушбу маҳсулот импорти билан боғлиқ имкониятларни қидириш ҳаракатига тушиб кетди, ушбу маҳсулот нархи эса куз фасли учун одатдагидан бир неча баравар юқори бўлди.

– Украина сўнгги йилларда катта ҳажмдаги истеъмол картошкаси импорти билан барчани ҳайратда қолдираётган эди. Бу йил эса ушбу мамлакатда аксинча, керагидан ортиқча картошка етиштирилди. Шу билан бирга, Украинадан картошка экспорти турли сабабларга кўра, максимал даражада мураккаблашди, унинг нархи эса минтақадаги энг паст даражага тушиб кетди ва аввалги мавсумларга нисбатан сезиларли даражада паст бўлди.

– Молдова ҳар доим Россия ва Беларусдан картошка импорт қилган. Ва у кутилмаганда ушбу турдаги сабзавотни нафақат юқорида қайд этилган давлатлар, балки Болқон мамлакатларига ҳам экспорт қила бошлади. Нарх эса мамлакатдан ушбу маҳсулот экспортига қарамай, узоқ вақт минтақадаги энг паст даражада сақланиб қолди,  ҳатто Украинадан ҳам пастроқ бўлди. Бу эса Молдовадан Украинага картошка экспорт қилинишига олиб келди.

– Грузия, одатда, картошканинг нетто-импортёри бўлган. Бу мавсумда эса Грузиядан Россияга анчайин катта ҳажмдаги «иккинчи нон» экспорт қилина бошланди.

Хўш, баъзи мамлакатларнинг зудлик билан картошка етказиб берувчиларни топишга уриниши ва яна айримларнинг маҳсулот реализацияси учун бозорлар қидириши нимага олиб келди? Мавсумнинг қолган ойларида бу мамлакатларда картошка бозорининг истиқболлари қандай?

Даставвал минтақа мамлакатларидаги картошканинг улгуржи нархлари даражасини солиштирайлик.

Қуйидаги графикда: Шарқий Европанинг баъзи мамлакатларида картошканинг ўртача улгуржи нархлари бўйича таққослов, $/кг, EastFruit

Кўриб турганингиздек, Россия бундан кейин ҳам нархлар бўйича етакчилигича қолмоқда ва бу ерда картошканинг ўртача нархи 1 кг учун 38 АҚШ центига етади. Грузия ва Беларусь ҳам ортда қолгани йўқ, бу ерда картошканинг нархи атиги 2 центга арзонроқ. Шу сабабли, аёнки, Грузиядан Россия Федерациясига картошка экспорти ҳозир тўхтаган ва Беларусдан Россия Федерациясига картошка етказиб бериш Украина ёки Европа Иттифоқида етиштирилган маҳсулотларнинг реэкспорти бўлиши мумкин.

Молдова ҳали ҳам картошкани нисбатан арзон сотмоқда. Назарий жиҳатдан, ушбу мамлакатдан картошкани Россия Федерациясига экспорт қилиш ҳозир ҳам мумкин, аммо Молдовадаги ҳамкасбларимиз хабар қилганидек, мамлакатда керакли миқдорда сифатли картошканинг тижорат партияларини йиғиш ҳозир осон эмас.

Энг паст нархлар Украинада – бу ерда картошкани Россия, Грузия ва Беларусдан икки баробар ёки ундан ҳам арзонроқ сотиб олиш мумкин. Айтганча, Грузияга картошка экспорти ҳақида гапириш вақти келди. Беларусга картошка етказиб бериш ҳозир янги карантин талаблари, шунингдек, логистика билан боғлиқ муаммолар туфайли мураккаблашган. Қатъий карантин қоидалари, шунингдек, Украина маҳсулотлари сифати билан боғлиқ муаммолар туфайли Европа Иттифоқи мамлакатларига ҳам картошка етказиб бериш  қийин. Европа Иттифоқидаги нархлар  масалан, Польшада, ҳозир Украинадагидан бироз юқорироқ.

Сўнгги ҳафталарда картошка нархи қай тариқа ўзгарди?

Шарқий Европанинг таҳлил қилинган мамлакатларида сўнгги ҳафталар картошка нархи динамикасини кўриб чиқиш анчайин қизиқарли. Ушбу динамика мамлакатларнинг танқислик ёки ортиқча маҳсулот етиштиришга қарши қай даражада ҳаракат қилаётганини кўрсатади. Қуйидаги жадвалда 17 декабрь ҳолатига кўра, сўнгги 4 ва 8 ҳафта давомида, шунингдек, 2021 йилнинг сентябрь ойи бошидан буён нархлар фоиз ҳисобида ўзгариши кўрсатилган.

Қуйидаги графикда: Шарқий Европанинг айрим мамлакатларида картошка нархлари ўзгариши, фоизда, EastFruit

Кўриб турганингиздек, сентябрь ойи бошидан буён керагидан ортиқ етиштирилган маҳсулотдан халос бўлган Молдовада картошка нархи 33 фоизга ошди. Шу билан бирга, сўнгги 4 ҳафтада бу мамлакатда картошка нархи барқарор бўлди, яъни талаб ва таклиф мувозанатлашди. Бироқ, нархлар ўтган йилга қараганда бироз юқори.

Беларусь сўнгги икки ой ичида картошканинг улгуржи нархини бироз пасайтирди – ўрта ҳисобда картошка 4 фоизга арзонлашди. Бироқ, агар сентябрь ойи боши билан солиштирадиган бўлсак, картошка нархи ҳали ҳам 28 фоизга юқори. Қолаверса, бу ерда картошка ҳамон йилнинг шу давридаги одатий кўрсаткичдан икки баравар қиммат. Демак, танқисликни тўлиқ бартараф этишнинг иложи бўлмади.

Россия картошка тақчиллигини жуда муваффақиятли бартараф этмоқда, чунки, бу ерда нархлар сўнгги 4 ҳафта ичида 8%га ва сўнгги икки ойда 21%га тушди. Бироқ, ҳозир картошка бу ерда сентябрь ойи бошидагидан 21 фоиз қимматроқ сотилмоқда. Ва бу ажабланарли эмас, негаки, Россия учун айни пайтда жаҳонда арзон картошка манбалари йўқ. Ҳозир Россияда картошка 2019 йилга нисбатан уч баравар, 2020 йилга нисбатан бир ярим баробар қимматроқ сотилмоқда.

Грузияда картошка нархлари аста-секин ўсиб бормоқда. Чунки, улар жуда юқори ва ўтган йилгидан икки баравар баланд, шундан хулоса қилиш мумкинки, Грузиядан картошка экспорти мавсуми тугади. Ушбу нарх даражасида мамлакат ҳатто мазкур турдаги сабзавотни импорт қилишни ҳам бошлаши мумкин.

Польшада ҳам картошка нархи динамик равишда ошиб бормоқда, лекин, нархлар нисбатан пастлигича қоляпти. Кўриниб турибдики, мамлакат ортиқча маҳсулот етиштиришга қарши саъй-ҳаракатларни муваффақиятли олиб борди.

Аммо Украинада картошка нархи пасайишда давом этмоқда, бу эса маҳсулотни сотиш билан боғлиқ муаммолар давом этаётганини англатади.  Деҳқонлар картошка сифатини сезиларли даражада оширмасдан туриб, чиқиш мумкин бўлган ташқи бозорларсиз соҳадаги вазиятни ўзгартириб бўлмайди. Шунинг учун энди украиналик картошка етиштирувчилар йилнинг ушбу даврида ўз маҳсулотларини одатдагидан деярли икки баробар арзон сотишмоқда.

Келгуси ойлар учун картошка нархлари бўйича прогнозлар қандай?

Картошка нархини юқори эҳтимоллар билан башорат қилиш учун доимий равишда фундаментал бозор таҳлилини ўтказиш керак. Бу ишни Украинада фақат «АПК-Информ: сабзавотлар ва мевалар» компанияси амалга оширади. Аммо ушбу прогноз оммавий эмас ва компаниянинг веб-сайтида буюртма бериш мумкин.

Шу боис, фикримизни шакллантиришда биз савдо тенденциялари ва бозор иштирокчиларининг фикрлари ҳақидаги мавжуд маълумотларга таянамиз.  Шунга кўра, биз буни прогноз эмас, балки минтақадаги картошка бозори иштирокчиларининг умумий тахминлари деб атаймиз.

Демак, биринчи навбатда, маҳсулот танқислигини бошдан кечираётган мамлакатлар, хусусан, Россия ва Беларусь картошкани қаердан сотиб олиши мумкинлиги ҳақида гапирсак.

Покистон аллақачон картошканинг янги ҳосилини йиғиб олишга киришган, аммо логистика харажатлари шундайки, ҳозирги вақтда Россия Федерациясининг Европа қисмига ва Беларусга бу мамлакатдан картошка етказиб беришнинг ҳеч бир маъноси йўқ.

Эрон ҳам худди Миср каби 2022 йилнинг январь ойидан бошлаб картошка бозорига янги ҳосил билан кира бошлайди. Бироқ, бу йил Мисрда картошка ҳосили одатдагидан анча кам бўлади ва у ерда нархлар аллақачон жуда юқори. Баҳорда Россияга картошканинг асосий етказиб берувчиси Миср бўлганлиги сабабли, бу мамлакатдан картошка нархи Россия Федерациясида нархлар шаклланиши учун ҳал қилувчи аҳамият касб этади. Шундан келиб чиққан ҳолда бозор иштирокчилари февраль ойида Россияда картошка нархи ошишини кутишмоқда. Шунга ўхшаш прогноз мос равишда Беларусь учун ҳам бўлади.

Айтганча, Беларусда картошка нархи ошишининг яна бир сабаби бор – 2022 йил 1 январдан бошлаб, Европа Иттифоқидан бу мамлакатга картошка, шунингдек, бошқа сабзавот ва мевалар импорти тўхтатилади. Бундан ташқари, ушбу мамлакатдаги картошка нархи Россия Федерациясидаги нархлар билан бевосита боғлиқ.

Бошқа томондан, Украинада картошка захиралари етарли бўлмоқда жаҳоннинг аксарият мамлакатларига ушбу маҳсулотни экспорт қилиш эса имконсиз ёки жуда қийин. Бу картошка нархини жуда паст даражада ушлаб туриш истиқболидан далолат беради.

Молдовада эса қиш-баҳор фаслида талаб қилинадиган сифатли картошка захиралари бозор эҳтиёжларидан паст бўлиши мумкин. Шу сабабли, кўплаб бозор иштирокчилари бу мамлакатда картошка нархи ошиши эҳтимоли бор, деган фикрга хайрихоҳдир.

Картошка мавсумининг яна бир қизиқ жиҳати –  минтақа мамлакатларида уруғлик картошка нархи юқорилигидир. Унга бўлган талаб ўсди, лекин таклиф, аксинча, камайди.

Сообщение Шарқий Европа картошка бозори – нархлар шарҳи, тенденциялар ва истиқбол таҳлили появились сначала на EastFruit.

EastFruit таҳлилчиларининг хабарига кўра, ўтган ҳафта Украинада оқ бошли карам нархи деярли икки баробар ошди. Агар ноябрь ойи охирида кўпчилик фермер ва савдогарлар карамни 5 дан 8 грн/кг гача (0,19-0,30 доллар/кг) улгуржи нархда таклиф қилган бўлса, 2021 йилнинг 10 декабрига келиб, нархлар 8-10 грн/кг ($0,30-0,37) даражасига кўтарилди.

Нархлар кескин ошиши натижасида импортёрлар бошқа қўшни мамлакатлардан маҳсулот сотиб олиш имкониятларини кўриб чиқа бошлашди. Оқ бошли карам Шарқий Европанинг оз сонли мамлакатларида кўп миқдорда истеъмол қилинадиган ўзига хос маҳсулот бўлгани сабабли ва Беларусь ҳамда Россияда ҳам карам нархи  барча рекордларни янгилагани туфайли Украина импортёрлари Польшадан ушбу турдаги сабзавот харидини бошлашга мажбур бўлишди.

Бугунги кунда Польшада кичик ҳажмдаги улгуржи партияларда карам 0,75 злотийга сотилмоқда, бу 5 грн/кг га тенг. Катта улгуржи савдо билан эса пастроқ нарх ҳақида гапириш мумкин. Шунинг учун ҳозир Украина бозори юқори сифатли Польша карами нархини ҳам қабул қилмоқда. Боз устига, Украина бозори иштирокчилари нархлар ўсишда давом этади, деган фикрда.

Украинада карам нархининг бундай кескин ошишига нима сабаб бўлди? Мутахассислар фикрича, буларнинг барига “домино эффекти” сабабдир.

«Россияда карам нархи кетма-кет бир неча ҳафта давомида тез ўсишда давом этмоқда, чунки, маҳаллий бозорда карамнинг кескин танқислиги кузатиляпти. Табиийки, ўртача нарх ҳозир бир килограмм учун 0,6 долларга яқин даражада шаклланмоқда, бу ўтган йилнинг шу давридаги Украина карами нархидан икки баравар ва Россия карами нархидан беш баробар юқори! Табиийки, Россия карамни барча мумкин бўлган етказиб берувчилардан, биринчи навбатда, Беларусдан импорт қилишга ҳаракат қилмоқда. Бироқ, у ерда ҳам Россия Федерациясидан талаб ортиб бораётгани сабабли, карам нархи тез суръатлар билан ўсиб бормоқда. Шу билан бирга, қурғоқчилик туфайли Беларуснинг ўзида етиштирилган карам ҳосили унчалик юқори эмас эди. Шунга кўра, Беларусь Украинада ушбу сабзавот нархини ортидан «тортқилаган» россиялик импортёрларнинг эҳтиёжларини қондириш учун Украинадан карам сотиб ола бошлади»,  дейди Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти (ФАО) инвестицион департаменти иқтисодчиси Андрий Ярмак.

Украинанинг ўзида карамнинг ўртача улгуржи нархи бир йил аввалгидан тўрт баравар юқори. Демак, Украинада бусиз ҳам нархи рекорд даражада юқори бўлмиш «борш тўплами» сабзавотлари нархи янада тез ўсишда давом этади. Сабзавотлар нархлари билан боғлиқ худди шундай муаммо Ўзбекистонда ҳам мавжуд бўлиб, ушбу турдаги сабзавотнинг Россия бозорига экспорти кўпайиши туфайли нарх рекорд даражага етмоқда.

Энди, агар Украина Польшадан карамни кенг миқёсда сотиб ола бошласа, бу ерда ҳам нарх ошиши мумкин. Тўғри, ижобий ҳолат ҳам йўқ эмас – минтақадаги мева-сабзавот бўйича энг йирик савдо майдони EFTradePlatformда сўнгги пайтлар карам етказиб бериш билан боғлиқ таклифлар кескин ошди. Афтидан, фермерлар ушбу сабзавот нархи ошишига ижобий муносабатда бўлиб, узоқ муддатли сақлаш харажатлари ва зарарлар хавфини ўз зиммаларига олмай туриб, уларни жуда яхши фойда билан сотишга ҳаракат қилишмоқда.

Фермерларнинг бошқа бир гуруҳи эса карам нархининг ўсиш чегараси ҳали тугамаганига ишониб, кутиш позициясида туришни маъқул кўришмоқда. Биз суҳбатлашган сабзавот етиштирувчиларнинг айримлари январь-февраль ойларида Россия бозорида карам нархи мисли кўрилмаган даражадаги нарх – 1 доллар (кг учун)га етиши мумкинлигига ишонмоқда! Украина фермерларининг умидлари унчалик катта эмас – улар карамни нарх 0,5 доллар (кг учун)га етганида замонавий сабзавот омборларидан сотишни бошлашга тайёр.

Шу билан бирга, март ойида Россия ва Украина бозорларида Марказий Осиёнинг жанубий вилоятларидан эртаги карамнинг биринчи партиялари пайдо бўлишини унутмаслик керак. Бу барқарорлашувга ва ҳатто нархлар пасайишига олиб келиши мумкин. Ўзбекистонлик фермерлар эртаги карам экиладиган майдонларни кескин кенгайтириш ниятлари борлигини аллақачон маълум қилишган эди.

Сообщение Украинада карам нархи кескин ошди – ушбу маҳсулотни Польшадан импорт қилиш бошланмоқда появились сначала на EastFruit.

Польша Марказий статистика бошқармаси (GUS) маълумотларига кўра, бу мамлакатда 2021 йилда нок ҳосили ўтган йилга нисбатан 36 фоизга ошган ва 76 минг тоннага баҳоланмоқда. Шунингдек, ички бозорда маҳаллий нок нархи ва унга нисбатан талаб ортиб бормоқда.

Ички ва ташқи бозорлар мониторинги 2021 йилги мавсумда Польша нокининг истиқболлари яхши эканини кўрсатяпти, деб ёзмоқда FruitNews.

Сентябрь ойининг охири – октябрь ойи бошида Конференция навли нокнинг харид нархи бир килограмм учун 2,20 злотийни (0,53 доллар/кг) ташкил этди. Интернет биржаларида нокни килограмм учун 2 злотий (0,49 доллар/кг) нархда «даладан» сотиб олиш бўйича кўплаб таклифлар бўлди. 2021 йилнинг 5 ноябрь ҳолатига кўра, 5,5 ва ундан юқори калибрли Конференция нокининг харид нархлари ҳар бир килограмм учун 3 дан 3,10 злотийгача (0,73 – 0,75 доллар/кг) ўзгариб турибди.

Бироқ, харидорлар польшалик фермерлардан нок сотиб олишдаги қийинчиликлар ҳақида хабар беришди. Польшада олма боғлари устунлик қилади. Нок боғлари анча кам, чунки, бу мевани етиштириш олмага қараганда анча мушкул ва мамлакатда нокнинг умумий ҳосили унчалик катта эмас. Юқори талаб фонида боғбонлар нокни ҳали сотишни хоҳлашмаяпти (айниқса, юқори сифатли маҳсулотларни). Харидорларнинг таъкидлашича, нокни жорий нархларда сотиб олиш тобора қийинлашиб бормоқда, чунки, фермерларнинг мўлжали кг учун 3,80-4 злотий (0,92-0,97 доллар/кг) даражасидадир.

Сообщение Польшада 2021 йилги нок ҳосили 36 фоизга кўп появились сначала на EastFruit.

EastFruit таҳлилчиларининг хабарига кўра, 2020 йил охирида Россия иссиқхоналарида етиштирилган бодрингларнинг Польшага биринчи сенсацион экспортидан сўнг 2021 йилда Россиядан Польшага бодринг экспорти ҳажми сезиларли даражада ошди.

Хусусан, 2021 йилнинг дастлабки 8 ойида Россия Польшага 579 тонна сархил иссиқхона бодрингини экспорт қилган бўлса, 2020 йилнинг шу даврида бирорта ҳам жўнатма амалга оширилмаган. Дарвоқе, бутун 2020 йил давомида Россия Польшага 244 тонна сархил иссиқхона бодрингини экспорт қилган. Яъни, ҳозир экспорт ҳажми ўтган йилгидан ошиб кетди.

Шуни қайд этиш жоизки, Россия бодрингининг бутун ҳажми 2021 йилнинг биринчи уч ойида Польша бозорига экспорт қилинди, шундан сўнг янги жўнатмалар бўлмади. Бироқ, 2020 йилда Россия бодринги Польшага октябрь-ноябрь ойларида жўнатилди.

Жорий йилнинг октябрь ойида Россияда бодринг нархи Польшадаги бодринг нархларидан ошиб, ғайритабиий даражада юқори бўлди. Шунинг учун  экспорт ҳақида сўз юритиш мантиққа зиддир. Ноябрь ойининг биринчи ҳафтасида Россияда бодринг нархи кескин тушиб кетди, Польшада эса аксинча, кескин кўтарилди, шунинг учун яқин келажакда Россия  Польша бозорига яна бодринг экспорт қилиши мумкин.

Умуман олганда, Россия 2021 йилнинг биринчи 8 ойида 11 минг тонна иссиқхона бодрингини экспорт қилди, бу 2020 йилнинг шу давридаги экспорт ҳажмидан 28 фоиз юқори. Беларусь 9,9 минг тонна Россия бодрингини импорт қилган асосий бозорлигича қолди – бу ўтган йилга нисбатан икки баравар кўп. Молдовага Россия бодрингини экспорт қилиш ҳам сезиларли даражада – 2,6 баравар ошди, лекин бу ерда ҳажм анча паст – 268 тонна. Эстония ва Грузия ҳам Россияда етиштирилган 200 тоннадан зиёд бодрингни импорт қилди, бироқ бу мамлакатлар 2021 йилда импортни қисқартирган.

Сообщение Россия Польшага иссиқхона бодринглари экспортини жадал суръатлар билан оширишда давом этмоқда появились сначала на EastFruit.

Ҳозирги олма мавсумининг бошланиши польшалик боғбонлар учун ҳам қийин бўлди. Юқори ҳосил,  суст талаб ва жуда паст нархлар боғдорчиликнинг келажаги борасида хавотир уйғотмоқда. Мева саноати инқирозга юз тутди ва кескин ўзгаришларни талаб қилмоқда. Нега бундай бўлганини «Садiвництво» журнали sadyogrody.pl ҳаволасига таяниб сўзлаб берди.

Кўп йиллардан буён Польшада олма истеъмоли камайиб бормоқда. Шу билан бирга, Польша Европада олма етиштириш бўйича 1-ўринда туради. Мазкур ҳолат юзага келишига сабаб, истеъмолчиларни ҳар куни олма истеъмол қилиш кераклигига ишонтирувчи кенг кўламли маркетинг кампанияси бўлмаганлигидир.

Шунингдек ўқинг: Польшалик мутахассис мамлакатда олма етиштиришни чеклашга чақирди

Мутахассисларнинг фикрича, олмани қутиларда, катта ҳажмда эмас, балки жозибали пакетларда сотиш керак. Зеро, қизиқарли ва эстетик қадоқдаги мевалар харидорни жалб қилади. Масалан, Италияни олайлик, у ерда шу йилнинг март ойида болалар учун олмалар бренди яратилди.

Арзон нархлар мева истеъмоли даражасини  оширмайди. Масалан, «Gala Must” нави 0,99 злотий/кг ($0,25)га сотилмоқда! Польшалик мутахассисларнинг фикрича, мева бозори трансформацияга муҳтож.

Сообщение Польшада олма мавсуми: юқори ҳосил ва паст нархлар появились сначала на EastFruit.

Польшанинг Stryjno-Sad  компаниялар гуруҳи президенти Збигнев Холик бу йил Польшада олма етиштириш 4,5 миллион тоннани ташкил этишини айтди. Мазкур кўрсаткич Польша Марказий статистика бошқармаси (GUS) (3,6 млн. тонна), Бутунжаҳон олма ва нок ассоциацияси (WАРА) (4,17 млн. тонна) ва мамлакат олма етиштирувчиларининг ўзлари (3 млн. тонна) тахмин қилганидан анча кўпдир. Бу хусусда sadyogrody.pl портали материалларига асосланиб FruitNews ёзмоқда.

“Польшадаги ҳар бир боғбон 2021 йилги мавсумда олма аввалгига нисбатан кўп эканини билади. 2020 йилда олма ҳосили қандай бўлган эди? Тахминларга кўра, 3,4 миллион тонна, лекин совуткичларимизда ўтган йилги олмалар ҳануз сақланмоқда. Шу йилнинг февраль ойи охирида мен олма жуда кўплигини, августгача сота олмаслигимизни айтган эдим. Ўтган мавсумда ҳам, бу йил ҳам биз ҳосил ҳажмини кам баҳоладик.  2021 йилда рекорд даражадаги 5 миллион тонна ҳосилни йиғмасак ҳам 4,5 миллион тоннани, албатта, йиғамиз. Менимча, биз Польшада олма етиштириш ҳаддан зиёд эканини яшириб, катта хато қиляпмиз. Боғбонларнинг кўпчилиги бу маълумотни ошкор қилиш «ватанпарварлик эмас» деб ҳисоблайди», деди Збигнев Холик.

Шунингдек ўқинг: Шарқий Европада олмага бўлган талаб қониқарли эмас, лекин нархлар ҳозирча 2018/19 йилги мавсумдагига нисбатан баланд

Унинг фикрича, агар Польшада олма етиштиришни чеклаш бўйича радикал чоралар кўрилмаса, унда ҳосил миқдори яна кўп йиллар ўсишда давом этади. Янги боғлар барпо этиш учун бериладиган субсидияларни бекор қилиш ва эски, самарасиз дарахтларни кесишга сармоя киритиш керак. Бу ёш фермер хўжаликларини ривожлантириш учун доимий равишда қўшимча пул тўлаш ва мева секторидаги бошловчи боғбонларнинг иштаҳасини очишдан кўра яхшироқдир.

«Олма етиштиришни мунтазам ошириш билан Польша ҳеч қачон гуллаб-яшнай олмайди. Ҳеч ким ушбу ҳақиқатни овоз чиқариб айтмайди, чунки, бу сиёсатга қарши бўлиш демакдир. Хуллас, биз, биринчи навбатда, мамлакатда олма етиштиришни қисқартиришимиз, иккинчидан, маҳсулот сифатини яхшилашга эътибор қаратишимиз керак”, дейди Збигнев Холик.

«Биз Европадаги паст сифатли олмани етиштиряпмиз, у энг арзон маҳсулотдир. Менимча, ишлар ёмон кетаётганининг сабаби, ишлаб чиқарувчилар уюшмаганидадир. Бошқа мамлакатларда йирик компанияларнинг бир нечта вакиллари – ишлаб чиқарувчилар тармоқлар билан мева бозоридаги вазиятни муҳокама қилади, ҳосил режалаштирилади ва савдонинг ўсишини таъминлаш йўллари изланади. Бизда-чи? «Бедронка»да (Biedronkа – Польшадаги энг йирик озиқ -овқат дўконлари тармоғи), негадир, ҳар доим фақат  «Бедронка»да – бу тармоқ билан ўзаро алоқаси йўқ, у таклиф қилаётган нархлар тўғрисида тасаввурга ҳам эга бўлмаган ишлаб чиқарувчилар норозилик билдиришмоқда. Польшада мева етиштирувчиларнинг аксарияти фақат ўз маҳсулотларини сотиш нархи ҳақида ўйлайди. Саноат олмаси ҳақида-чи, нима дейиш мумкин? Бутун жаҳондаги боғбонлар учун саноат олмаси – бу чиқинди», дея қўшимча қилди Збигнев Холлик.

«Мен ҳар доим оптимист бўлганман ва Польшанинг мева сектори муваффақиятга эришишига ишонганман. Лекин бунинг учун биз мева етиштиришга бўлган муносабатимизни ўзгартириб, биргаликда ишлашни бошлашимиз керак. Ҳозир мазкур саноат  янгиликларини ўқир эканман, бу имконсиздек туюлмоқда. Ва айни ҳақиқат менга оғир ботади. Биз бирлашиш ўрнига тарқалиб кетдик», дея хулоса қилди Stryjno-Sad компаниялар гуруҳи президенти.

Сообщение Польшалик мутахассис мамлакатда олма етиштиришни чеклашга чақирди появились сначала на EastFruit.

Польшалик боғбонлар «Biodrenko» номли энг йирик чакана савдо тармоғи офиси остида олма учун белгиланган нарх сиёсатига норозилик билдиришмоқда. Чунки, бу нарх олма етиштирувчига кг учун 1 злотийдан кам маблағ қолдирмоқда.

Бу хусусда AgroTimes Польша Республикасининг Боғбонлар ассоциацияси ҳаволасига асосланиб хабар берди.

«Польша меваларидан пул топадиган боғбон эмас! Нархни дўконлар, аниқроғи, Польшадаги энг йирик чакана савдо тармоқлари белгилайди. Бу бозорда рақобатбардош бўлиш учун  кичикроқ корхоналар уларга мослашиши керак бўляпти»,  дейилмоқда Ассоциацияда.

Боғбонларнинг таъкидлашича, куни кеча иккита йирик чакана савдо тармоғи (бири Польша сармояси билан) етказиб берувчиларни асоссиз паст нархда олма топширишга мажбурлашга уринган. Таклиф шундайки, жорий савдо мавсуми охиригача, яъни 2022 йил августига қадар белгиланган нархда – куз ва баҳорда ҳам худди шундай юқори сифатли олма етказиб беришнинг батафсил ҳафталик жадвалини тақдим этиш лозим. Агар боғбонлар учун бир килограмм олманинг 1 злотийдан паст нархи айтилмаганда, таклиф шу қадар норозилик уйғотмасди.

Польша Республикасининг Боғбонлар ассоциацияси, юқорида айтиб ўтилган чакана савдо тармоғининг тижорат амалиётини ҳисобга олган ҳолда Рақобат ва истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бошқармасига ариза берди. Аризада нархларни сезиларли даражада пасайтириш учун шартнома устунлигидан фойдаланилмаётганини текшириш талаб қилинган.

Келгуси мавсум учун боғбонлар дўконлар пештахтасида олма учун 4 злотий/кг даражасида нарх талаб қилишади. Шундан 2 злотийни боғбонлар ишлаб чиқариш харажатларини қоплаш учун ва ўз ишларидан фойда сифатида олишади; 1 злотийни – етказиб берувчи олади – товарларни савдога тайёрлаш билан тегишли логистика харажатларини қоплаш учун; 1 злотийни – супермаркет устама нарх сифатида олади.

«Дўкон пештахтасидаги нархнинг ярми боғбон учун – бу адолатли тақсимот, зеро, айни тақсимлов мазкур бозорнинг ҳар бир иштирокчисига муносиб даромад олиш имконини беради», дейди боғбонлар.

Сообщение Польшалик олма етиштирувчилар чакана савдо тармоқларининг нарх сиёсатига нисбатан норозилик билдиришди появились сначала на EastFruit.

EastFruit таҳлилчилари ҳозирда Польшада кузатилаётган жуда қизиқ жараёнга эътибор қаратдилар. Польша янги узилган олма экспорти бўйича баъзан ҳатто Хитойни ҳам ортда қолдирганча, дунёнинг етакчи мамлакатларидан бири бўлишига қарамасдан, кейинги йилларда ушбу мамлакатда асосий эътибор олма экспортидан нок экспортига кўпроқ қаратилмоқда.

“Ўртача олганда, сўнгги беш йил мобайнида Польша нок экспортини йилига 23%га ёки деярли 13 минг тоннага ошириб борди. Айни даврда олма экспорти ҳар йили 4%га ёки 34 минг тоннадан камайган. Шу билан бирга, Польша ушбу мевани экспорт қилувчи дунёнинг етакчи ўнта мамлакати орасида нок экспортини энг тез суръатларда кўпайтирган давлат бўлди. Ноқулай об-ҳаво омили олмага ҳам, нокка ҳам бирдек салбий таъсир қилганлиги боис, уни эътиборга олмаса ҳам бўлади. Бундан нокка эътиборнинг кучайганлиги яққол кўриниб турибди”, дея изоҳ берди БМТ Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилотининг (ФАО) инвестиция департаменти иқтисодчиси Андрий Ярмак.

Нок экспортининг шиддат билан ўсиши сабабли 2020 йил якунлари бўйича Польша Италия ва Португалияни ортда қолдириб, дунёнинг етакчи экспортёрлари орасида 9-поғонага кўтарилиб олди. EastFruitнинг Польшадаги манбаларига таянган ҳолда прогноз қилишича, 2020/21 йиллар мавсумида ушбу мамлакат ўз тарихида илк бор 100 минг тоннадан зиёд нок экспорт қилиши мумкин. 5 йилгина аввал Польшадан нок экспорт қилиш ҳажми атиги 25 минг тоннани ташкил қилган эди!

Польшанинг мевалар экспорти таркибида тушум ҳажми бўйича нок айни пайтда олма, музлатилган реза мевалар ва янги узилган голубикадан кейин 4-ўринни эгаллаб турибди. Экспертларнинг тахмин қилишича, Польша нокининг экспортидан тушум ҳажми бундан буён фақат ўсиб боради.

Шуниси қизиқки, нок экспорт қилувчи дунёнинг етакчи ўнта мамлакати орасида фақат учтасигина экспорт ҳажмларини пасайтирмоқда. Қолган мамлакатлар эса ошириб боряпти. Нисбий катталикларда экспортни энг катта суръатларда кўпайтираётган мамлакат, Андрий Ярмак таъкидлаб ўтганидек, Польшадир. Бироқ, ҳозирча дунё бўйича 12-поғонадан жой олган Туркия ҳам шундай ўсиш суръатларини кўрсатмоқда. Олма бозоридаги муваффақиятларига қараб шуни ишонч билан айтиш мумкинки, Туркия нок экспорти ҳажмларини оширишга ҳам фаол киришган. Ҳозир турк нокининг экспорти йилига 9 минг тоннадан ўсиб бормоқда.

Янги узилган нок экспортини АҚШ (йилига 8 минг тонна), Италия (йилига 11 минг тонна) ва Чили (йилига 5 минг тонна) камайтирмоқда. Хитой, Голландия, Аргентина ва Бельгия дунё рейтингининг етакчилари бўлиб турибди. Улар жами бўлиб йилига 1,5-1,6 млн. тонна атрофида сархил нок экспорт қилишади. Мазкур тўртта мамлакатга дунё экспортининг 58%и тўғри келади.

Бизнинг минтақа мамлакатлари орасида Марказий Осиё давлатлари томонидан нок экспорти ўсиб бораётганини қайд этиш лозим. Бироқ Россияга асосан Хитой ноки экспорт қилинмоқда, деган тахминлар мавжуд. Чунки айни пайтда Хитой ўз нокларини тўғридан-тўғри РФ бозорига етказиб бериш имкониятига эга эмас. Шунингдек, Озарбайжон ҳам каттагина экспорт ҳажмларини намоён этмоқда. Аммо бу ерда ҳам гап Эрон нокларини реэкспорт қилиш ҳақида бораётган бўлиши мумкин.

Молдова ва Украина, нок етиштириш ва экспорт қилиш учун яхши имкониятлар бўлишига қарамасдан, ҳозирча ушбу экинга алоҳида аҳамият қаратмаяпти. Тўғри, UApple бренди остида олий сифатли олмалари билан машҳур бўлган Украинанинг “Днепр боғлари” компанияси замонавий нок боғларини ташкил қилаётганини қайд этиш жоиз. Аммо Украина мазкур меваларнинг нетто-импортёри бўлганлиги боис ушбу компания илк босқичда нокни аввало ички бозорда сотишни режалаштирмоқда.

Сообщение Польшалик боғбонлар олмадан нокка ўтмоқда появились сначала на EastFruit.