Грузия ошхонаси бой таъми ва хилма-хил вегетарианча таомлари билан машҳур. Кўкатлардан тайёрланадиган салат эса “must-have” ҳисобланади ва ҳар қандай грузин байрамининг безагидир. Одатий кашнич, майданоз ва шивитдан ташқари, салатга райҳон ўзгача таъм беради. Аммо Грузиядаги қиш фаслида ушбу кўкатни етиштириш у қадар осон эмас ва бу жуда қимматга тушади, чунки, райҳон ўсиши учун Цельсий бўйича камида +20 даража ҳарорат зарур. Бундан ташқари, райҳон бошқа кўкатлар каби тез бузилади.

Тбилисидаги ресторан ва меҳмонхоналар учун кўкатлар ассортименти, уларнинг сархиллиги ва тозалигини таъминлаш масаласига Грузиядаги биринчи вертикал ферма – Тбилисининг қоқ марказидаги Cаfé Stambaда жойлашган Space Farms ечим топмоқда.

EastFruit жамоаси вертикал фермага ташриф буюрди. Сизни ҳам ушбу яшил оламга виртуал саёҳат қилишга чорлаймиз, марҳамат, гўзаллик ва ёруғликдан баҳраманд бўлинг, энг замонавий агротехнологиялар билан яқиндан танишинг. Видео остида эса Space Farms  асосчиларининг бизнес модели ва режалари тафсилотини топасиз.

Space Farms фаолият бошлаганига икки йилдан ошди. Ферма 155 квадрат метр майдонда ҳар ой 500 килограммга яқин салат, кўкатлар, микрогрин ва истеъмол учун мўлжалланган гуллар – жами 15 турга яқин маҳсулот етиштиради.  Айтганча, бу тахминан гектарига 400 тонна кўкат ҳосилига тўғри келади. Шуни ҳам ёдда тутиш керакки, «вертикал экинлар» ҳақида сўз борганида гектарига ҳосил олиш кўрсаткичини қўллаш у қадар тўғри эмас.

Ўта сархил Грузия райҳони ва мамлакатнинг бошқа жойларидан харид қилиб бўлмайдиган бошқа кўкатларни йил бўйи Cаfé Stambaдан топиш мумкин. Энг қизиғи, фермадан истеъмолчи столигача бўлган масофа 10 метрдан ошмайди.

Ўсимликлар гидропоника усулида етиштирилади, бу эса сув ва ўғитларни тежайди. Ушбу фермадаги айланма тизим туфайли анъанавий гидропоника усулидаги иссиқхонага нисбатан сувни 85% гача тежашга эришиш мумкин. Тўлиқ назорат қилинадиган муҳит пестицидлардан фойдаланишдан буткул воз кечиш имконини беради. Space Farms ойига тахминан 3 тонна сув ва 7500-9500 кВт электр энергиясини сарфлайди. Шу билан бирга, бинони совутиш зарурати туфайли ёзда харажатлар қишга нисбатан юқори бўлади.

Айтилганларнинг барига қўшимча равишда вертикал ферма интерьери жуда ноодатий ва футуристик кўриниш касб этганлигини ҳам эътироф этиш жоиз. Табиийки, бу қўшимча мижозларни жалб қилади.  Аксарият кишилар кўп қаватли токчаларда барқ уриб турган ўсимликлар фонида суратга тушиш учун бу ерга келишади.

Лойиҳа муаллифи – Туся Гарибашвили ўз тажрибасини «Space Farms Spots» мини-фермаларини ишлаб чиқаришга йўналтирди. Уларда ҳар ой атиги икки квадрат метрда тахминан 25 кг кўкат ва салатлар етиштириши мумкин, шу билан бирга, харажатлар минималдир – кунига 10-15 кВт электр энергияси ва ойига тахминан 100 литр сув. Бундай фермага бир киши хизмат кўрсатиши мумкин.

«Space Farms Spots»га меҳмонхоналар, ресторанлар ва йирик супермаркетлар аллақачон қизиқиш билдирмоқда.  Шунингдек, мини-ферма «вертикал бизнес»ни ривожлантирмоқчи бўлган, лекин, ҳали жиддий сармоя киритишга журъат эта олмаётганлар учун жуда қизиқарли лойиҳадир. «Space Farms Spots» билан ишлаш орқали бизнеснинг ушбу йўналишига катта сармоя киритишдан аввал унинг қанчалик қизиқарли юмуш эканини тушуниб олиш мумкин бўлади. «Space Farms Spots» эълон қилган нарх – 15 000 АҚШ долларини ташкил этади. Ускунани лизинг орқали молиялаштириш имконияти ҳам таклиф қилинган. Space Farms ҳисоб-китобларига кўра, маблағ тахминан 5 йил ичида тўланади.

Туся Гарибашвилининг айтишича, 2022 йил апрелдан бошлаб, Space Farms Café Stambaнинг мулкига айланади ва шунга монанд барча маҳсулотлар фақат Cаfé Stamba эгалари тармоғи – Аdjara Groupга етказиб берилади.

Туся Гарибашвили «Space Farms Spots» мини-фермаларини ишлаб чиқаришга эътибор қаратишни ва ускуна харид қилган мижозлар учун агротехник ёрдам кўрсатишни мақсад қилган.  «Space Farms Spots» ускуналари савдоси тўлиқ экспортга, биринчи навбатда, қўшни мамлакатларга йўналтирилади.

EastFruit лойиҳаси, ФАО ва ЕТТБ Туся Гарибашвилига меҳмондўстлиги ва очиқлиги, шунингдек, ўз тажрибасини бошқа мамлакатлардаги ишлаб чиқарувчилар билан баҳам кўриш истаги учун миннатдорлик билдиради.  Ва тадбиркорга янги истиқболли йўналишни ривожлантиришда муваффақиятлар ёр бўлишини тилаб қолади!

Сообщение Грузиядаги илк вертикал фермага виртуал саёҳат (видео) появились сначала на EastFruit.

Жанубий Кореядаги Farm8 технологик стартап компанияси баргли сабзавотларни Сеулдаги метронинг ўзида етиштирмоқда.

Компаниянинг Metro Farm деб номланган гидропоника фермаси 2019 йил сентябрдан буён ўша ерда жойлашган, деб хабар беради AgroPortal.ua.

Аниқроқ қилиб айтадиган бўлсак, ушбу ферма 7-Сеул метро линиясининг Sangdo станциясида жойлашган.

Светодиодлар нури остида ва автоматлаштирилган техник тармоқ назорати ёрдамида бу ерда ейиладиган органик ўсимликларнинг 30 тури, хусусан, майда кўкатлар, гуллар ва қаламчалар ўстирилмоқда.

Farm8 маълумотларига қараганда, унинг вертикал фермаси анъанавий фермаларга нисбатан 40 баравар кўпроқ самара беради.

Ушбу қишлоқ хўжалиги тажрибаси анча кичкина – 394 метр квадрат майдонни эгаллаганига қарамасдан, бу ерда кунига 30 кг янги сабзавотлар ишлаб чиқарилади.

Ушбу маҳсулотларнинг аксарият қисми ферманинг ёнгинасида жойлашган Farm8 кафесига ташриф буюрувчи минглаб хўрандалар учун салатлар ва коктейллар тайёрлашга ишлатилади.

“Биз қишлоқ хўжалиги тўғрисидаги тасаввурларни ўзгартирмоқчимиз, – дейди лойиҳанинг катта менежери Ли Хван-Мён — Биз одамларни қишлоқ хўжалигига ўтмиш билан боғлиқ бир соҳа деб эмас, балки келажакнинг бир қисми деб қарашга мажбур қиламиз”.

Умуман, илк Metro Farm шу қадар катта шуҳрат қозондики, натижада компания бутун шаҳар бўйлаб бошқа метро бекатларида яна тўртта шундай ферма барпо этди.

Сообщение Сеул метросидаги (Жанубий Корея) вертикал ферма анъанавий фермалардан кўра 40 карра самарали появились сначала на EastFruit.

EastFruit украиналик микрокўкат етиштирувчи Ростислав Ставицкийнинг Киев боғларидан бирида (Украина) ўтказган микрогрин тақдимотига эътибор қаратди. Ундирилган кунгабоқар, буғдой, беда, турп, нўхат, шунингдек, ферментланган иван-чой кўкатлари аралашмаси хиёбонга келган  меҳмонлар эътиборини жалб қилди. Ростислав Ставицкий ушбу маҳсулотларнинг афзалликлари ҳақида гапириб, уларни харид қилишга ундади.

Қизиғи шундаки, микрогрин қадоғи кўкатлар аралашмасини газак сифатида истеъмол қилиш учун жуда қулай бўлиб, унда ошхона анжомлари ҳам бор. Умуман олганда, йўл-йўлакай қаҳва ва печенье ўрнига фойдали чой ҳамда истеъмол учун тайёр микрогрин ва ундирилган донли салат истеъмол қилиш – бу янги тенденция ҳисобланади.

Ростиславнинг ишончи комилки, истеъмолчилар тез орада соғлом овқатланишни афзал билишади ва микрогрин тўғри овқатланиш рационидан мустаҳкам ўрин олади.

Микрокўкат – соғлом ва тўйимли маҳсулотдир. У ўз соғлиғи учун қайғурадиган ва узоқ умр кўриш истагидаги истеъмолчилар орасида тобора оммалашиб бормоқда. Супермаркетлар микрогринларнинг кенг ассортиментини таклиф қилмоқда ва ҳатто дўконлар залида ўз маҳсулотларини ишлаб чиқаришни йўлга қўймоқда. Истеъмолчилар ҳам уй шароитида микрокўкат етиштиришади, ресторанлар эса уларни ўз рецептларига тобора кўпроқ қўшишади. Хўш, микрогрин етиштирувчиларнинг ўзи ушбу нишада қандай имкониятларни кўрмоқда? EastFruit бу хусусда Украинанинг Spiritof Indigo компанияси асосчиси, микрокўкат етиштириш билан шуғулланувчи Ростислав Ставицкийдан интервью олди.

– Ростислав, айтинг-чи, сиз неча йилдан бери микрогринлар етиштириш билан шуғулланасиз?

– Тахминан 5 йил бўлди. Дастлаб, Тернополь вилоятида ишлаб чиқаришни йўлга қўйган эдик. Бугунги кунда бизнинг компания фаол ривожланиб бормоқда ва пойтахтда ҳам ишлаб чиқариш қувватларига эгамиз. Айни пайтда Киев аҳолисига «жонли таом»имизни синаб кўришни таклиф қилмоқдамиз.

– Бугунги кунда компаниянгизнинг маҳсулот ассортименти ва уни етиштириш технологияси қандай?

– «Жонли» озиқ-овқат сегменти учун биз ундирилган қора буғдой, сули (Avena nudisativa тури), ёввойи буғдой, мош, шунингдек, Витграс – буғдой майсасининг шарбатини таклиф қиламиз. Шу билан бирга, навбатдаги ундирув учун экологик тоза уруғларни топишга ҳаракат қилинади ва келажакда униб чиқиш фоизи кўриб чиқилади – агар у, масалан, 70% бўлса, келгусида бу уруғлардан фойдаланмаймиз.

Бизнинг маҳсулотларимиз линейкасида дондан ташқари микрокўкатлар, шунингдек, нўхат, турп, руккола, кунгабоқар, амарант, беда каби экинлар ҳам мавжуд. Бедани истеъмолчиларга ундирилган шаклда ҳам, 9 хил экиндан иборат салат аралашмаси тарзида ҳам таклиф этамиз. Бундан ташқари, 5 йилдан бери биз Ғарбий Украинанинг экологик тоза ўрмонларида иван-чой ўстиряпмиз, кейин уни ферментация қиламиз. Ферментация орқали яхши ҳид ва таъмга эришиш мумкин – бу усул ўсимликни анъанавий қуритишга қараганда анча афзал. Ферментациядан сўнг иван- чойга хос гул ва мева таъми ёрқин намоён бўлади, унинг ранги эса қора чойга ўхшайди. Aйтганча, қадимги даврларда Украина Европага иван-чойнинг асосий етказиб берувчиси бўлган. Ҳиндистоннинг Буюк Британия томонидан мустамлака қилиниши бу жараённи тўхтатгач, классик қора чой оммалашиб кетган.

Замонавий дунёда экологик тоза маҳсулотни топиш жуда қийин. Масалан, буғдой ёки бошқа донли экинлар ҳақида гапирадиган бўлсак, улар далага экилган ва экологик тоза маҳсулотлар учун 50-60 гектар майдон ажратилган бўлса-да, яқин атрофда ГМО-экинлар ўсишини унутмаслик керак.

Биз ундирилган маҳсулотларни худди ўзимиз учун ўстираётгандек парваришлаймиз, чунки, уларни ўзимиз ҳам истеъмол қиламиз. Ишончим комилки, келажакда соғлом ва экологик соф таомлар, мева-сабзавотлар ҳамда микрогринлар устунликка эга бўлади.

– Компаниянгизда иш ва технологик жараёнлар қандай ташкил этилган? Ишлаб чиқаришда неча киши иштирок этмоқда, экин ўсаётган хонада махсус ёритиш мосламалари қўлланадими?

– Aгар бизнинг ЯROSTOK деб номланган фермер хўжалигимиз жойлашган Тернопол вилоятидаги ишлаб чиқариш ҳақида гапирадиган бўлсак, бунинг учун оранжереядагидек кенг деразали хона танланган. Шунинг учун, бу ҳолда қўшимча ёритиш мосламаларидан муайян вақтдагина фойдаланамиз.

Шу билан бирга, ишлаб чиқариш жараёнида ҳозир фақат икки ишчи иштирок этмоқда – бу бугунги кунда зарур миқдордаги маҳсулотни етиштириш учун етарли куч. Киевда эса уч киши бор. Aгар бозорда маҳсулотимиз ҳажмини ошириш зарур бўлса, биз ишлаб чиқариш жараёнини кенгайтиришга тайёрмиз.

– Маҳсулотларингиз сотиладиган бозорни қандай тасаввур қиласиз?

– Бугун биз маҳсулотни қаҳвона ва ресторанларда сотиш тажрибасига эгамиз. Aммо истиқболда асосий мижозларимиз ушбу маҳсулотнинг қадрини биладиган ва унинг ишлаб чиқариш қиймати қанчага тушишини тушунадиган харидорлар бўлишини истаймиз. Aгар бугунги кунда истеъмолчилар нимани афзал кўришлари ҳақида гапирадиган бўлсак, унда бу энг аввало, тайёр салат микслари, шунингдек, юқорида айтиб ўтганимдек, Витграс ва иван-чойдир.

– Маҳсулотларингиз қадоғи истеъмолчи учун етарлича қулай. Шу нуқтаи назардан,  бугунги кунда стрит-фуд нишаси ҳақида ўйлаб кўрдингизми? Биласиз,  ҳозирги кунда у жуда машҳур.

– Бугунги жараёнларга параллел равишда биз кўча қаҳвахоналарига ўхшаш витаминли шохобчаларни шакллантирмоқдамиз. Умуман олганда, қаҳва ҳозирги кунда стрит-фуд сегментидаги энг машҳур маҳсулот эканлигини ҳисобга олсак, бизнинг савдо нуқталарини қаҳвахоналар билан бирлаштириш ғояси ҳам йўқ эмас. Биз каби экологик йўналишда ҳаракат қилаётган компанияларнинг маҳсулотлари билан ўз маҳсулотларимизни уйғунлаштириш ниятидамиз.

Кичик стаканга солинган микрогрин аралашмасининг фойдали хусусиятлар баъзан 1, 5-2 кг миқдордаги турли  сабзавот ва мевалар ўрнини боса олади. Чунки унинг таркибида витаминлар ва фойдали элементларнинг максимал экстракти мавжуд. Ўсимликларни микслашда  биз, авваламбор, таъм сифати ва маҳсулотни сақлаш қулайлигига катта аҳамият қаратдик. Айнан  шу боис, биз бу аралашмаларга тез бузиладиган маҳсулотлар, масалан, рукколани қўшмаймиз.

Сообщение Микрокўкатлар – фойдали стрит-фуд сифатида: украиналик микрогрин етиштирувчи тадбиркорнинг ғоялари появились сначала на EastFruit.