АҚШда Мексика авокадоси импорти таъқиқланиб, ички бозорда нархлар кескин кўтарилди, жаҳоннинг бутунлай бошқа бир қисмида – Ўзбекистонда эса ушбу мева 2 баробар арзонлашган. Бироқ, бу таъқиқдан аввал ҳам Ўзбекистонда авокадо нархи импорт божларининг бекор қилиниши туфайли қарийб 25 фоизга арзонлашган эди.

EastFruit таҳлилчилари ушбу омиллар қандай қилиб 3,5 ой аввал Ўзбекистондаги энг қиммат мевалардан бири ҳисобланган авокадонинг бир неча бор арзонлашувига олиб келганини тушунтириб беришди.

2021 йил октябрь ойининг биринчи ўн кунлигида Ўзбекистон ҳукумати бир қатор маҳсулотлар, жумладан, цитрус ва экзотик мевалар, хусусан, авокадо импортида божхона божи тўловларидан озод қилиш тўғрисида қарор қабул қилган эди. Ушбу ҳужжат қабул қилинишидан аввал мазкур турдаги меваларни олиб киришда 10–20 фоиз, бироқ, ҳар бир килограмм учун 0,2 доллардан кам бўлмаган божхона тўлови ставкаси қўлланган. Албатта, мамлакат ҳукуматининг мазкур қарори истеъмолчилар учун жуда ижобий аҳамият касб этди, чунки, Ўзбекистон иқлим шароити туфайли юқоридаги рўйхатга киритилган меваларнинг аксарият қисмини етиштира олмайди.

Шуни қайд этиш жоизки, Ўзбекистонда авокадо бугунги кунга қадар мамлакат супермаркетларида  доналаб сотилган ва сотилмоқда.

Божхона божларининг нолга туширилиши натижасида 2021 йилнинг ноябрь ойи бошидан декабрь ойи охирига қадар Ўзбекистонда авокадонинг чакана нархлари 1 донаси учун ўртача 24 000 сўмдан 18 000 сўмгача, яъни, 25 фоизга пасайган. Бу ўринда Ўзбекистонда энг кўп сотиладиган ва жаҳон бозорида арзон саналадиган яшил рангдаги авокадо навлари ҳақида сўз бормоқда.

2022 йилнинг биринчи ойларида эса жаҳон авокадо бозорида нархларнинг кескин тушиб кетиши рўй берди. Жаҳондаги энг йирик авокадо импортёри бўлмиш АҚШ, EastFruit мутахассислари қайд этганидек, Мексикадан ушбу маҳсулот импортини таъқиқлади. Мексика эса ўз навбатида, жаҳондаги энг йирик авокадо экспортёри ҳисобланади. Мексикадан АҚШга жами авокадо экспорти тахминан 3 миллиард долларни ташкил қилади, АҚШ импорт қиладиган жами авокадо бўйича Мексика улуши эса тахминан 90 фоизни ташкил қилади.

«АҚШда шундоқ ҳам авокадонинг рекорд даражадаги юқори нархлари, шунингдек, йилнинг шу даврида ушбу мевага бўлган талабнинг юқори даражаси фонида энг йирик етказиб берувчи давлатдан импорт тўхтатилгани, шубҳасиз, мамлакат супермаркетлари пештахталарида ушбу турдаги меванинг тақчиллигига олиб келади.  Мексика учун эса жаҳон бўйича денгиз контейнерларининг катта танқислиги шароитида тезлик билан бошқа харидор топиш ва етказиб беришни ташкил қилиш  имконсиздир. Зеро, Мексика АҚШнинг қўшниси ва жаҳондаги барча йирик авокадо етказиб берувчилар Қўшма Штатлардан анча узоқда жойлашган, шу маънода, ҳатто етказиб беришнинг ўзи ҳам, агар уни ташкил қилиш мумкин бўлса, кўп вақт талаб этади», дейди БМТнинг Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти (ФАО) инвестицион департаменти иқтисодчиси Андрий Ярмак.

Натижада, жаҳон бозорида Мексика авокадоси таклифлари ҳажми кўпайиб кетди ва Мексика авокадосининг таклиф нархлари кескин пасайди, АҚШда эса бу маҳсулот тақчиллиги юзага келди ва нархлар кўтарилиб кетди.

Ўзбекистонга қайтадиган бўлсак, 2022 йилнинг январь ойи бошидан февраль ойи ўрталарига қадар авокадонинг чакана нархлари 1 донаси учун 18 000 сўмдан 8800 сўмгача, яъни, 2 баробар пасайди. Шуни қайд этиш жоизки, EastFruit мутахассисларининг маълумотларига кўра, 8800 сўмдан авокадонинг «Hass» нави сотилмоқда.

Шундай қилиб, 2021 йилнинг ноябрь ойи бошидан 2022 йилнинг февраль ойи ўрталарига қадар икки омил – импорт учун божхона божларининг нолга туширилиши ва АҚШ томонидан Мексика авокадоси импортига таъқиқ қўйилгани туфайли Ўзбекистонда ушбу маҳсулотнинг чакана нархлари 1 донаси учун 24 000 сўмдан 8800 сўмгача, яъни, камида 2,7 баробар пасайган. Бошқача айтганда, бор-йўғи 3,5 ой ичида Ўзбекистонда энг қиммат мевалардан бири саналган авокадо қарийб 3 баробар арзонлашган.

Сообщение АҚШда Мексика авокадоси импорти таъқиқланганлиги Ўзбекистон истеъмолчиларига қўл келмоқда появились сначала на EastFruit.

Ўсимликлар хавфсизлиги бўйича инспектор АҚШга жўнатиш учун тайёрланган меваларни текшираётган маҳал унинг расмий телефонига таҳдидлар келиб тушгач, АҚШ Мексикадан авокадо импортини бутунлай таъқиқлаганини эълон қилди.

EastFruit таҳлилчиларининг маълумотига кўра, АҚШ бозорида Мексика авокадосининг ўрнини босиш деярли имконсиз, чунки, 2021 йил якунига кўра, АҚШ авокадо импортининг 92 фоизи Мексика улушига тўғри келди. Мексикадан АҚШга авокадо импорти ҳажми йил давомида жисмоний жиҳатдан 8% га ва қиймат жиҳатидан 25% га ошди.

“Албатта, бу Мексика мева-сабзавот бизнесига катта зарба бўлди, зеро, ушбу мамлакат учун авокадо асосий экспорт позицияси, АҚШ эса асосий бозор ҳисобланади. Мексика учун авокадонинг АҚШга экспорти 3 миллиард долларлик бизнесдир”, дейди БМТнинг Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти (ФАО) инвестицион департаменти иқтисодчиси Андрий Ярмак.

“АҚШда авокадонинг шундоқ ҳам рекорд даражадаги юқори нархлари, қолаверса, йилнинг шу давридаги  юқори талаб фонида энг йирик етказиб берувчи давлатдан импортнинг тўхтатилиши, шубҳасиз, мамлакат супермаркетларида ушбу меванинг тақчиллигига олиб келади. Жаҳонда денгиз контейнерларининг катта танқислиги шароитида тезлик билан янги харидор топиш ва етказиб беришни ташкил этиш Мексика учун имконсиздир. Зеро, Мексика АҚШнинг қўшниси ва жаҳондаги барча бошқа йирик авокадо етказиб берувчилар Қўшма Штатлардан анча узоқда жойлашган, ҳатто етказиб беришнинг ўзи, агар уни йўлга қўйиш мумкин бўлса, кўп вақт талаб этади. Шу боис, катта эҳтимол билан, яқин орада икки давлат бу муаммони ҳал этишга ҳаракат қилади”, дея қўшимча қилди Андрий Ярмак.

EastFruit таҳлилчиларининг қайд этишича, АҚШ жаҳондаги энг йирик авокадо импортёри ҳисобланади. Мексика эса энг йирик экспортёрдир. Шу сабабли, авокадо бозорининг икки йирик ўйинчиси ўртасидаги савдо-сотиқнинг тўхтатилиши ушбу бозор учун жиддий зарбадир.

Мексикадан АҚШга авокадо импортининг кутилмаганда тўхтатилгани шанба куни кечки пайт мексикалик авокадо етиштирувчилар учун йилнинг энг йирик савдоси имкониятини тақдим этувчи Америка футболидаги Суперкубок (Super Bowl) олдидан тасдиқланди. Тўғри, авокадо етказиб беришнинг кубок билан боғлиқ муаммоси йўқ, чунки, ушбу ҳажмлар АҚШга етказиб бериб бўлинган.

Америка оммавий ахборот воситаларининг хабар беришича, авокадо ҳудуд учун курашаётган гиёҳвандлик картелларининг сўнгги қурбонига айланган ва ғарбий Мичоакан штатидаги авокадо етиштирувчиларга товламачилик қилинган, бу штат Мексиканинг АҚШ бозорига ушбу мевани экспорт қилишга тўлиқ ваколати бор ягона штатидир. Мексика Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг баёнотида айтилишича, АҚШ ҳукумати Мексикадаги карантин инспектори таҳдидли хабарни олгач, Мексика авокадосининг барча импортини тўхтатди.

«АҚШ соғлиқни сақлаш идоралари Мичоакан штатининг Уруапан шаҳрида текширув ўтказаётган мансабдор шахслардан бири расмий мобиль телефонига таҳдидли хабарни олгач, шундай қарорга келди«, деб ёзмоқда идора.

Импорт учун таъқиқ жорий қилиниши Мексика авокадо етиштирувчилар ва қадоқловчилар ассоциацияси бу йилги Суперкубок рекламасини намойиш этган кунга тўғри келди. Деярли ўн йил давомида мексикалик экспортёрлар Гуакамоле (Мексика ва АҚШда авокадо асосида тайёрланадиган анъанавий машҳур таом) истеъмолини Америка футболининг суперкубоги анъанаси билан доимий равишда боғлашга ҳаракат қилиб, қиммат реклама намойиш этишар эди.

Бу йилги рекламада Юлий Цезар ва бир гуруҳ  гладиаторлар фанатлари Колизей фонида тасвирланган. Улар Гуакамоле ва авокадодан татиб кўриб роҳатланишар экан, ўрталаридаги қарама-қаршиликни ҳал этишади.

Ушбу турдаги мева Қўшма Штатларда ҳам етиштирилганлиги сабаб, экспорт қилинадиган авокадо АҚШ экинларига зарар етказадиган касалликларга олиб келмаслигига ишонч ҳосил қилиш учун АҚШ инспекторлари Мексикада фаолият юритар эди. АҚШ  1914 йилдан буён Мексика авокадосига қўйилган таъқиқни 1997 йили олиб ташлаган. Ушбу таъқиқ Америка боғларига ҳашаротлар, қорақўтир ва бошқа зараркунандалар кириб келишига йўл қўймаслик учун жорий қилинган эди. Инспекторлар АҚШ қишлоқ хўжалиги вазирлигининг Ҳайвонлар ва ўсимликлар саломатлигини назорат қилиш хизматида ишлайди.

Бу, яъни Мичоакандаги зўравонликлар (Халиско картели Бирлашган картеллар деб номланувчи маҳаллий тўдаларга қарши уруш олиб бораётгани) штатдаги энг даромадли экин – авокадога таҳдид солаётган биринчи ҳодиса эмас.

2019 йилда юз берган аввалги шундай воқеадан сўнг USDA АҚШ инспекторларига нисбатан ҳужум ёки таҳдиднинг оқибатлари ҳақида огоҳлантирган эди. 2019 йилнинг август ойида бир гуруҳ USDA инспекторлари Уруапан ғарбидаги Зиракуаретиро шаҳрида «тўғридан-тўғри таҳдид» остида қолишган. Агентлик нима бўлгани ҳақида батафсил маълумот бермаган бўлса-да, маҳаллий ҳокимият вакилларининг айтишича, жиноий гуруҳ инспекторлар олиб кетилаётган юк машинасига қурол билан таҳдид қилган.

Ўшанда USDA мактубида «хавфсизлик қоидалари бузилишига олиб келадиган ёки АPHIS ходимларига жисмоний таҳдидни намоён этадиган келгусидаги вазиятларда биз дарҳол дастур фаолиятини тўхтатамиз» деб ёзилган.

Мичоакандаги кўплаб авокадо етиштирувчиларнинг айтишича, гиёҳванд моддалар савдоси билан шуғулланувчи тўдалар фермерлар ёки уларнинг оила аъзолари ҳимояси учун пул тўланмаса, ўғирлаш ёки ўлим билан таҳдид қилади, баъзан бу пул бир акр учун минг долларгача етади.

2020 йилнинг 30 сентябрь куни Мексикадаги APHIS ходими шимолий чегарадаги Тихуана шаҳри яқинида ўлдирилган эди.

Мексика прокурорлари марҳум Эдгар Флорес Сантосни гиёҳванд моддалар савдоси билан шуғулланувчи тўда полициячи билан адаштирган ва ўлдирган бўлиши мумкинлигини,  гумондор ҳибсга олинганини айтган. АҚШ Давлат департаментининг таъкидлашича, тергов «ушбу бахтсиз ҳодиса жаноб Флорес нотўғри вақтда ва нотўғри жойда бўлганлиги сабаб юз берди«, деган хулосага келган.

Сообщение Жаҳон авокадо бозоридаги хаос – АҚШда Мексикадан барча импорт тўхтатилди появились сначала на EastFruit.

Мексика Қишлоқ хўжалиги вазирлиги маълумотларига кўра, 2021 йилнинг дастлабки 5 ойида Мексика резаворлари экспорти 99 минг тоннани ташкил қилди. Ушбу тармоқ иштирокчиларининг таъкидлашича, пандемияга қарамай, Мексика резаворлари экспорти 2020 йилда ҳам ўсишда давом этган. FruitNews маълумотларига кўра, мазкур маҳсулотларни етказиб бериш ҳажми ўтган йилга нисбатан 10% га ошган.

«Бир йил мобайнида (2020 йилда) биз 2,3 миллиард доллардан зиёд, 440 минг тоннадан ортиқ резаворларни экспорт қилдик. Резаворлар Мексикада экспорт ҳажми бўйича барча озиқ-овқат маҳсулотлари орасида пиво ва авокадодан кейин учинчи ўринда туради», дейди Мексика Резавор етиштирувчилар миллий ассоциацияси (Aneberries) президенти Хосе Луис Бустаманте.

Мексикада қулупнай, майиз, голубика ва малина майдонлари қарийб 52 минг гектарни ташкил қилади. Ушбу мевалар етиштирилаётган асосий ҳудудлар – Мичоакан, Халиско ва Қуйи Калифорниядир.

Мексикада етиштириладиган қулупнай ҳажмининг ярмидан кўпи экспортга мўлжалланган.

Сўнгги 10 йил ичида жаҳон бўйича қулупнай экспорти 36%га ошди. Мексика халқаро бозорга қулупнай етказиб бериш бўйича учинчи ўринда туради ва у жаҳон экспорт қийматининг 15% улушига эга.

Мексика қулупнайининг асосий бозори AҚШ ва Канададир, шунингдек, Мексика резаворлари бошқа мамлакатлар бозорларида ҳам мавжуд.

Сообщение Мексика 2021 йилда резаворлар экспортини 10% га оширади появились сначала на EastFruit.