COVID-19 ва Марказий Осиё мева-сабзавот бизнеси – билимлар ҳамда алоқалар бўшлиғини қандай тўлдириш мумкин?

Онлайн-конференция мева-сабзавот бизнесидаги глобал технологик тенденциялар, жаҳон ва минтақа мева-сабзавот савдосидаги энг долзарб трендлар, шунингдек, давом этаётган глобал коронавирус пандемияси шароитида Марказий Осиё мамлакатлари ишлаб чиқарувчилари учун ишбилармонлик алоқаларини яратиш усулларига бағишланади. «Марказий Осиё мевалари, ёнғоқ ва сабзавотлари» деб номланган мазкур тадбир жорий йилнинг 8 июнь санасида бўлиб ўтади.

EastFruit халқаро платформаси БМТнинг Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти (ФAО) ҳамда Европа тикланиш ва тараққиёт банки (EBRD) кўмагида ушбу тадбирни ташкиллаштирди.

Онлайн конференция Zoom платформасида бўлиб ўтади. Махсус ҳавола орқали олдиндан рўйхатдан ўтиш конференциянинг асосий талабидир. Рўйхатдан ўтишга Марказий Осиё ишлаб чиқарувчилари ва экспортчилари таклиф қилинади.

Тадбир Тошкент, Душанбе ва Aшхобод вақти билан соат 14.00 да,  Нур-Султон ва Бишкек вақти билан соат 15:00 да бошланади.

Маълумки, мева-сабзавот секторида мунтазам равишда янги имкониятлар пайдо бўлиб туради. Мисол учун, голубика ва авокадони олайлик. Уларнинг ҳар иккиси ҳам илгари деярли номаълум бўлган, ҳозир эса ҳамма жойда етиштирилаётган, экспорт бўйича энг йирик ўнталик позицияга кирган маҳсулотлардир. Биргина авокадо экспортининг ўзи йилига 720 миллион долларга ўсмоқда. Мева-сабзавот, резавор ва ёнғоқ тоифаларида ҳам шунга ўхшаш мисоллар жуда кўп. Ва ушбу жараён ҳеч қачон бир жойда тўхтаб турмайди, аксинча, кейинги йилларда ҳатто шиддатли тус олди. Фақат коронавирус пандемияси туфайлигина вазият бироз сустлашиб, ўзаро фикр алмашиш даражаси пасайди, холос.

Биз, ушбу бўшлиқни тўлдиришга ҳаракат қиламиз! Aхир, EastFruitнинг таҳлилчилар жамоаси шу вақт мобайнида Марказий Осиё мамлакатларининг имкониятларини муносиб баҳолаган ҳолда  барини ҳар томонлама чуқур таҳлил қилди. Ҳа, биз камида 10 хил экинни биламиз. Ушбу ўсимликлар минтақада етиштирилса, анъанавий ўрик, узум, қуритилган мева кабилардан кўпроқ фойда келтириши мумкин.

COVID-19 пандемияси даврида Марказий Осиё учун қандай бозор “ниша”лари пайдо бўлди? «Ниша», «ниша маҳсулоти» ўзи нима? Бу хусусда ФAОнинг халқаро маслаҳатчиси Бахтиёр Aбдувоҳидов (Тожикистон) онлайн-конференцияда батафсил маълумот беради.

Технологик тараққиётни тўхтатиб қолиш имконсиз. Трактор отлар ўрнини эгаллади, иссиқхоналарда гилос етиштирилмоқда… Хўш, одамларнинг ўрнини-чи, нима боса олади? Роботларми,  дронларми? Иссиқхоналарда олма ҳам етиштира оламизми?

Келажакка бир қур кўз ташлаб, яқин 10-15 йил ичида Марказий Осиё мева-сабзавот бизнесини қандай технологиялар қай тарзда ўзгартиришини билмоқчимисиз? Унда Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг ФAО (Рим, Италия) Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти инвестициялар департаменти иқтисодчиси Aндрий Ярмак тақдимотини тингланг.

Коронавирус пандемияси мева-сабзавот бизнесининг иштирокчиларини билим, тажриба, ўзаро фикр алмашув ва янги ишбилармонлик алоқаларини ўрнатишдан маҳрум қилди. Халқаро кўргазмалар, савдо миссиялари, ўқув сафарлари, конференциялар ва форумлар ўтказилишига катта тўсиқ бўлди. Табиийки, бу савдо жараёнига салбий таъсир кўрсатмоқда. Зеро, мева-сабзавот савдоси ғалла, ўсимлик мойи, мойли экинлар, шакар ва бошқа товарлар савдоси билан таққослаганда жуда ҳам фрагментлашган ҳисобланади. Мева-сабзавот сегментида ишлаб чиқарувчи ҳам, экспортчи ҳам, импортчи ҳам бошқа соҳаларга нисбатан кам ва бозор иштирокчилари бир-бирини топиши анчайин қийин.

Биз сизга жаҳон мева-сабзавот сегментининг энг тренд маҳсулотлари, шунингдек, Марказий Осиёда мева, сабзавот ва ёнғоқ ишлаб чиқарувчилар ушбу тенденциялардан даромадни ошириш йўлида қандай фойдаланишлари мумкинлиги ҳақида гапириб берамиз! ФAО халқаро маслаҳатчилари – Катерина Зверева (Украина) ва Катерина Побережная (Грузия) нутқлари айни мавзуга бағишланган.

Шунингдек, биз, барча иштирокчиларга EastFruit платформаси тақдим этаётган энг фойдали маълумотлар – маҳсулот ишлаб чиқаришда муваффақият қозонишнинг муҳим воситалари, хусусан, савдо-сотиқ ва бозордаги нархлар ўзгаришини кузатиб бориш имкониятини берамиз. Ушбу мавзуда ФAО халқаро маслаҳатчиси Aндрей Панкратов (Украина)  тақдимот ўтказади.

Дастур билан бу ерда танишишингиз мумкин.

Бонус сифатида тизимли экспортнинг минимал мезонларига жавоб бера оладиган ишлаб чиқарувчи – иштирокчиларнинг ҳар бири учун жаҳоннинг 50 мамлакатидаги потенциал импортёрлардан иборат аудиторияли платформалар – EastFruit, YouTube, Linkedln, Теlegram, Facebook, Тwitterда бепул промоушн ташкиллаштирамиз!

Онлайн-конференция давомида мева, сабзавот ва ёнғоқ бўйича биринчи халқаро Ёпиқ эксклюзив савдо клуби тақдимоти ўтказилади. Клуб мезонларига жавоб бера оладиган трейдерлар ва ишлаб чиқарувчилар учун унга қўшилиш имконияти берилади.

Тадбир Тошкент, Душанбе ва Aшхобод вақти билан соат 14.00 да,  Нур-Султон ва Бишкек вақти билан соат 15:00 да бошланади.

Мана бу ҳавола орқали рўйхатдан ўтиш мумкин.

Сообщение Онлайн-конференция: «Марказий Осиё мевалари, ёнғоқ ва сабзавотлари» появились сначала на EastFruit.

Aгар сиз келажак авлодга мерос бўлиб қолиши мумкин бўлган даромадли оилавий бизнесни яратиш ҳақида ўйлаб кўрган бўлсангиз, унда сиз ёнғоқ, бодом ёки писта етиштириш каби агросаноат турларига жиддий эътибор қаратишингиз керак. “Тожикистоннинг мева-сабзавот сектори – энг яхши инвестиция имкониятлари” Миллий онлайн-конференциясида ФAО халқаро маслаҳатчиси Катерина Побережна ёнғоқ экинларига сармоя киритишнинг 10 та сабабини келтириб ўтди. Буларнинг бари Марказий Осиёнинг бошқа мамлакатлари – Ўзбекистон, Қозоғистон, Қирғизистон ва Туркманистон аҳолисига ҳам (кичик ўзгаришлар билан) тааллуқли.

Конференция Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти (ФAО) ҳамда Европа тикланиш ва тараққиёт банки (ЕТТБ) кўмагида EastFruit халқаро лойиҳаси томонидан ташкил этилди. Анжуманнинг ахборот ҳамкори эса Sapienza агромедиа агентлиги бўлди.

Ёнғоқ бизнеси нима учун истиқболли?

Мутахассиснинг фикрича, ёнғоқ экинларини етиштиришга сармоя киритишнинг минтақа аҳолиси учун 10 та фойдали жиҳати бор.

1. Тарихдан маълумки, Марказий Осиё ёнғоқнинг ватани ҳисобланади ва бу ердаги иқлим баъзи ёнғоқ экинларини етиштириш учун жуда мос.
2. Ёнғоқлар қобиқ билан ҳимояланганлиги сабабли, улар турли зараркунанда ва касалликлардан кўпроқ ҳимояланган.
3. Бошқа экинларга нисбатан гектаридан юқори даромад.
4. АҚШ ва Испания каби йирик ишлаб чиқарувчилар билан таққослаганда, ишчи кучи ва ер ресурслари арзонлиги сабабли минтақада ишлаб чиқариш харажатлари нисбатан паст.
5. Мавжуд иқлим мева пишиб етилгандан кейин сотувгача тайёргарликнинг айрим босқичларини истисно қилишга имкон беради. Масалан, ушбу минтақада қуритиш табиий равишда амалга оширилиши мумкин.
6. Ёнғоқни узоқ муддат сақлаш, масалан, мева ёки сабзавот каби кўп харажат эвазига сақлаш эҳтиёжи йўқ. Бу автоматик равишда сақлаш харажатлари ва ишбилармонлик сармояларини камайтиради, шунингдек, маҳсулотнинг бузилиши ва анча арзон нархларда сотилиши хавфининг олдини олади.
7. Истиқболли савдо бозорларига географик яқинлик – Ҳиндистон, Хитой ва бошқа Осиё мамлакатлари, хусусан Тожикистон ва Қирғизистон.
8. Сифатни яхшилаш, брендлаш, сертификатлаш, қадоқлаш ва озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш орқали қўшимча қиймат яратиш имконияти. Ушбу технологияларнинг барчаси аллақачон мавжуд ва бошқа мамлакатларда муваффақиятли қўлланмоқда, уларни ўрганиш ва маҳаллий шароитга мослаштириш керак.
9. Ёнғоқ, бодом ва писта, маълум маънода “узоқ умр” кўрувчи дарахтлар саналади. Улар 25 йилдан 50 йилгача мева беради ва кейинги авлодлар учун ҳам даромад олиш имкониятини сақлаб қолади.
10. Оилавий бизнес учун имкониятлар. Масалан, 7000 бодом боғларининг 90 фоизига ёнғоқ бизнеси билан шуғулланувчи оилалар эгалик қилади ва бу боғларнинг ярмига тегишли майдон – 20 гектаргача. Испанияда бодом йиғим-теримининг 70%ини ўртача 10 гектар боғларга эга бўлган кичик фермерлар амалга оширади.

AҚШнинг Калифорния штатида писта, ёнғоқ ва бодом қандай етиштирилиши ҳақида бу ерда томоша қилинг.

Спикер, агар сиз ёнғоқ бизнесида улкан натижаларга эришмоқчи бўлсангиз, иқтисод қилишни ўйламаслигингиз лозим бўлган жиҳатларга ҳам эътибор қаратди:

– Мукаммал қайта ишлаш: пўстлоғидан тозалаш, қуритиш, оқартириш ва навларга ажратиш натижасида маҳсулот нархига 30 фоиз қўшилади

– “Оз бўлса ҳам, соз бўлсин” тамойилига амал қилинг

– Иқлим муҳити

– Тажрибали агроном/халқаро консультант маслаҳатлари ва таҳлиллар. Ишчилар учун тренинглар

– Экиш учун сифатли материални сертификатланган кўчат ташкилотларидан олиш. Ёдингизда тутинг: кўчатларга лойиҳани бошлашдан 9-12 ой аввал буюртма бериш лозим. Тутиб кетиши кафолати одатда 1 ой. Сотувдан кейинги хизмат кўрсатиш ва агрокўмак (1-2 йил)

– Томчилатиб суғориш

– Бизнес-режа ишлаб чиқишда мулк эгасининг етарли вақт ажратиши (кўчат сотувчиларга ишонманг!) ва кейинчалик жараёнларни доимий назорат қилиши муҳим масала.

Собиқ Иттифоқ ҳудудидан мисоллар

Aйни пайтда собиқ Иттифоқ мамлакатлари мисолида ҳам намунали кўрсаткичлар мавжуд. Катерина Побережнаянинг таъкидлашича, Грузия ва Молдовада ёнғоқ саноатининг экспорт даромади тахминан 100 миллион долларни ташкил этади. Шунингдек, Украина ҳам ёнғоқ экспорт қилувчи жаҳондаги энг йирик мамлакатлардан бири. Шу сабаб, Марказий Осиё минтақаси давлатлари истиқболли ташқи бозорларга ёнғоқ экспортини кўпайтиришга интилиши керак. Ушбу ҳудудлардан ёнғоқни етиштириш, қайта ишлаш ва сотиш технологияларига оид асосий ёндашувларни ҳам ўрганиш мумкин.

Ёнғоқ бизнеси тафсилотларда

ФAО маслаҳатчиси конференция иштирокчиларига қуйидагилар ҳақида батафсил маълумот берди:

— ёнғоқ бизнесини режалаштиришда, энг аввало, нималарга эътибор бериш керак;

— боғдорчиликнинг анъанавий ва интенсив усулларига инвестицияларнинг қиёсий кўрсаткичлари;

— жаҳондаги асосий ишлаб чиқарувчилар ва экспорт қилувчилар, жаҳон бозорида ҳар бир ёнғоқ экин тури – бодом, ёнғоқ ва писта баҳоси;

— боғларни барпо қилиш ва ёнғоқ етиштиришнинг ўзига хос хусусиятлари ҳақида.

Катерина Побережна тақдимотининг тўлиқ видеосини қуйида кўриш мумкин:

Сообщение Оилавий тадбиркорлик: ёнғоқ бизнесини қандай ташкил қилиш мумкин? появились сначала на EastFruit.