Украина Миллий аграр фанлар академиясининг Картошкачилик институти олимлари ушбу турдаги сабзавотнинг янги серҳосил “Мистерия” навини тақдим этди. Бу ҳақида Украина Миллий аграр фанлар академияси матбуот хизмати ҳаволасига таяниб, SEEDS хабар бермоқда.

“Украина Миллий аграр фанлар академиясининг Картошкачилик институти директори Николай Фурдига яқинда давлат реестрига киритилган картошканинг янги “Мистерия” навини тақдим этди. Ушбу навнинг таъми ёқимли ва у юқори ҳосилдорлик хусусиятига эга”, дейилади хабарда.

Фурдиганинг айтишича, янги картошканинг пўстлоғи бинафшаранг, ички қисми эса сарғиш. Унинг ҳосилдорлиги 80 т/га, крахмал миқдори 15,5-16%, истеъмол сифати 8,4 баллга баҳоланади. 40 кунлик физиологик уйқу даврига эга бўлган бошқа навлардан фарқли ўлароқ, «Мистерия»да бу кўрсаткич 80 кунни ташкил этади.

“Ушбу нав йилдан-йилга мунтазам юқори ҳосил беради. Картошка ҳам қумли, ҳам лойли тупроқда етиштириш учун мослашган, икки ҳосилли экин сифатида идеалдир. Бундан ташқари, нав жуда мазали”, дея хулоса қилди Фурдига.

Сообщение Украинада ҳосилдорлиги юқори янги картошка нави яратилди появились сначала на EastFruit.

Татьяна Бордиян ва Наталья Мурса узоқ вақтдан бери резаворлар бизнеси билан шуғулланишади, ишни чаканда плантациясидан бошлашган. Улар бундан олти йил аввал, Молдовада ушбу резавор экиннинг илк плантацияси пайдо бўлганида уни етиштириш ҳақида ўйлашган.

Татьяна 2014 йили 10 гектар ерда биринчи Молдова голубикасини етиштирувчи Lolly Berry асосчиси Юрий Тарай билан мулоқот қила бошлади. Ва Юрий Америкага кўчиб ўтишга қарор қилганида улар Lolly Berryни сотиб олишди. Ва икки тадбиркорнинг шарофати билан Молдовадаги «голубика бизнеси» иккинчи имкониятга эга бўлди.

Плантацияга қўшимча суғориш тизими ўрнатилиб, 13 гектарга кенгайтирилди. Корхона бугун ҳам ички бозорга сифатли ва мазали резаворлар етказиб беришда давом этмоқда. Келажак учун режалар жуда катта. Татьянанинг таъкидлашича, ҳозирги кунда Lolly Berryнинг ҳаммуаллифлари ёш плантация барпо этиш лойиҳаси устида ишлашмоқда.

– Молдовада голубика бизнесини йўлга қўйиш осонми? Қандай қийинчиликларга дуч келдингиз?

– Бу жуда қийин, чунки, маҳаллий ер (камдан-кам истиснолардан ташқари) голубика етиштиришга мос эмас, айниқса, рН даражаси каби параметр учун. Компаниянинг аввалги эгаси Страшень туманида голубикага сал мос келадиган ерни топган. Аммо у Украина ва Беларусдан жуда кўп торф импорт қилишига тўғри келган. Ҳандақлар қазилган ва улар муайян нисбатдаги торф, қарағай тарашаси ва қум аралашмаси билан тўлдирилган. Ушбу тупроққа Польшадан келтирилган голубика кўчатлари экилган. Булар жуда мураккаб ва яхшигина маблағ талаб этадиган операциялардир.

– Сиз, асосан, янги узилган меваларни сотасизми ёки музлатилганини? Нарх сиёсатингиз қандай?

– Биз голубикани сархил ҳолатда сотишга ҳаракат қиламиз, чунки, шунда у янада мазали ва фойдали бўлади. Тўғри, резавор  озуқавий қийматини шок усулида музлатилганда ҳам йўқотмайди. Фақат уни смузи ёки бўтқалар тайёрлашда ишлатган маъқулроқдир. Биринчи марта музлатилган голубикани сотишга ҳаракат қилиб кўрганимизда талаб таклифдан юқори бўлди. Кейин биз ҳар йили голубика ҳосилининг бир қисмини музлатишга қарор қилдик. Сархил резавор билан солиштирилганда нарх борасида деярли фарқ йўқ. Сўнгги бир неча йил ичида биз нарх сиёсатимизни ўзгартирдик, чакана нархларни 250 ($ 14,2 / кг) дан 150 лей / кг (8,5 $ / кг) гача пасайтирдик. Молдова голубикаси харидор учун ҳамёнбопроқ бўла бошлади ва бозор талабини оширди.

– Кўпгина фермерлар ишчи кучини ўта муҳим масала деб таъкидлашади. Сизнинг ҳолатингизда ишлар қандай кетмоқда, чунки, голубика ҳосилини йиғиш ҳам қўлда амалга оширилади, шундай эмасми?

– Ҳа, голубикани фақат қўлда йиғамиз, чунки, у аста-секин пишади. Лекин шу пайтгача ишчи кучи билан боғлиқ муаммога дуч келганимиз йўқ, барқарор меҳнат жамоаси борлиги учун нафақат йиғим-терим мавсумида, балки йил давомида кўпчиликни иш билан таъминлашга ҳаракат қиламиз. Қишда одамлар хорижга кетмай, шу ерда қолиши учун моддий жиҳатдан қўллаб-қувватлаймиз. Ишчиларнинг аксарияти қўшни қишлоқлардан.

– Айни пайтда қандай муаммоларга дуч келяпсиз? Мамлакатда бу бизнеснинг қандай рисклари бор?

– Энг катта муаммолардан бири ишлаб чиқариш тажрибаси етарли эмаслигидир. Биз тез-тез Польша ёки Украинага саёҳат қилишимизга тўғри келади. Резавор профилининг малакали агрономлари хизматидан фойдаланиш имкониятига эга бўлган плантациялар эгалари – ҳамкасбларимиз билан маслаҳатлашамиз.

– ЕТТБ қандай ёрдам кўрсатди?

– Консалтинг хизматлари учун уч йил давомида грант олдик, бу ўтган йили биз учун катта ёрдам бўлди. Экин майдонини кўпайтиришга қарор қилдик. Бунинг эвазига келажакда маҳсулот кўпаяди, резавор импортёрлари билан янада самарали рақобатлаша оламиз.

– Келажакдаги режаларингиз қандай?

– Бизнесни кенгайтиришда давом этамиз. Янги плантация ҳозиргисидан бироз фарқ қилади – илдизни озиқлантириш учун бироз кўпроқ торф солинади. Суғориш тизими марказий компьютерга уланади, тизим сув таъминоти ҳажми ва вақтини таҳлил ҳамда назорат қилади.

Шунингдек, биз тупроқ намлигини сақлайдиган, буғланишга йўл қўймайдиган агротола ёки агротекстилдан фойдаланамиз. Умид қиламизки, бу сувни тежашга ёрдам беради. Қайта ишлаш ҳақида ҳали ўйламадик – ҳозирча сархил маҳсулотлар бозори учун ишлаяпмиз ва маҳсулотни музлатяпмиз. Қайта ишлаш шакар ва баъзи консервантларсиз бўлмайди. Шунинг учун бу масалага эътибор қаратмаяпмиз.

– Лойиҳаларингиздан бири –  туннелларда голубика етиштиришнинг янги Америка технологиясини жорий этиш. Бу қай тарзда ва қачон содир бўлади?

– Кенг маънода бу «эртанги кун орзуси». Янги Америка технологияси голубикани иссиқхоналардаги каби туннелларда етиштиришга  мўлжалланган. У тувакларда ўстирилади ва камроқ торф сарфланади. Об-ҳаво шароитларига боғлиқлик ҳам минимал даражададир. Резавор шакар тўплаши, ўз вақтида пишиши учун қуёш нури муҳим. Биз бунинг учун сармоя киритишни, хорижда билим олишни режалаштирмоқдамиз. Шу билан бирга, истеъмолчилар учун мақбул нарх даражасини сақлаб қолишга ҳаракат қиламиз.

– Янги савдо бозорларига чиқиш ва экспортни режалаштиряпсизми?

– Мақсадимиз Молдова бозорини янги маҳаллий резаворлар билан тўлдириш, ҳозирча шунинг устида иш олиб боряпмиз. Келгуси бир неча йил давомида ишлаб чиқариш ўсиши билан Европа Иттифоқи ва РФ бозорларига маҳсулот етказиб беришни кенгайтирамиз. Шунингдек, ҳар гектардан 5-7 тоннага яқин ҳосил олишимиз керак, мос равишда компанияга қарашли 13 гектар ер 65-91 тонна ҳосил бериши лозим, бироқ, ўтган йили атиги 20 тонна ҳосил олдик.

– Ҳатто ички бозорда ҳам рақобат мавжуд. Сизнинг рақобат борасидаги афзалликларингиз қандай?

– Энг катта рақобатчилар – руминиялик резавор импортёрларидир. Лекин бизнинг маҳсулот ҳар доим янги узилган ҳолатда бўлади. Мисол учун, бугун йиғилса,  шу кеча совутилади, эртаси куни эса чакана савдо тармоғидан ва истеъмолчи дастурхонидан жой олади. Бу йил бизнинг голубика Руминиядан импорт қилинганига нисбатан арзонроқ бўлди. Голубика нафақат Молдовада, балки кўплаб Европа мамлакатларида ҳам қиммат саналадиган премиум- сегмент резавори ҳисобланади. Бизда у  малина ёки маймунжон сингари нархда бўлмайди, албатта. Аммо голубика ҳам молдовалик оддий истеъмолчи учун ҳамёнбоп бўлишини хоҳлаймиз. Мижозларимиз мамнун бўлса, деймиз.

– Голубикадан ташқари, чаканда ҳам етиштирасиз. Уни қандай сотасиз ва келажакдаги режаларингиз қандай?

– Чакандани ижтимоий тармоқлар, дўконлар тармоғи орқали сотамиз ва, албатта, баъзи ресторанлар уни «мавсумий чой» учун харид қилишади. Бизнинг резаворларни сотиб олиш истагида савдогарларнинг ўзи биз билан боғланди. Чаканда экилган майдон (36 га) голубикадан (13 га) каттароқ. Ҳозирча биз уни сархил ёки музлатилган ҳолатда, қайта ишламасдан сотяпмиз. Чаканда музлатилмаса, 42 соат ичида оксидланишни бошлайди. Уни новдалари билан кесиб оламиз, ҳосил йиғиб олингач, икки-уч соат ичида музлатиб қўямиз. Ҳосил мартгача сотилади. Ҳозир ушбу плантацияни (Clara, шунингдек, Маra ва Dоrа навлари билан) кенгайтириш устида ишлаяпмиз.

Сообщение Молдованинг Lolly Berry компанияси нишали резаворларни муваффақиятли етиштирмоқда появились сначала на EastFruit.

Польша Марказий статистика бошқармаси (GUS) маълумотларига кўра, бу мамлакатда 2021 йилда нок ҳосили ўтган йилга нисбатан 36 фоизга ошган ва 76 минг тоннага баҳоланмоқда. Шунингдек, ички бозорда маҳаллий нок нархи ва унга нисбатан талаб ортиб бормоқда.

Ички ва ташқи бозорлар мониторинги 2021 йилги мавсумда Польша нокининг истиқболлари яхши эканини кўрсатяпти, деб ёзмоқда FruitNews.

Сентябрь ойининг охири – октябрь ойи бошида Конференция навли нокнинг харид нархи бир килограмм учун 2,20 злотийни (0,53 доллар/кг) ташкил этди. Интернет биржаларида нокни килограмм учун 2 злотий (0,49 доллар/кг) нархда «даладан» сотиб олиш бўйича кўплаб таклифлар бўлди. 2021 йилнинг 5 ноябрь ҳолатига кўра, 5,5 ва ундан юқори калибрли Конференция нокининг харид нархлари ҳар бир килограмм учун 3 дан 3,10 злотийгача (0,73 – 0,75 доллар/кг) ўзгариб турибди.

Бироқ, харидорлар польшалик фермерлардан нок сотиб олишдаги қийинчиликлар ҳақида хабар беришди. Польшада олма боғлари устунлик қилади. Нок боғлари анча кам, чунки, бу мевани етиштириш олмага қараганда анча мушкул ва мамлакатда нокнинг умумий ҳосили унчалик катта эмас. Юқори талаб фонида боғбонлар нокни ҳали сотишни хоҳлашмаяпти (айниқса, юқори сифатли маҳсулотларни). Харидорларнинг таъкидлашича, нокни жорий нархларда сотиб олиш тобора қийинлашиб бормоқда, чунки, фермерларнинг мўлжали кг учун 3,80-4 злотий (0,92-0,97 доллар/кг) даражасидадир.

Сообщение Польшада 2021 йилги нок ҳосили 36 фоизга кўп появились сначала на EastFruit.

Тожикистон фермерлари жорий мавсумда ўтган иш ҳафтаси якунига кўра, қарийб 740 минг тонна картошка йиғиб олишди. Бу 2020 йилнинг шу даврига нисбатан 100,5 минг тоннага кўпдир, дея хабар бермоқда EastFruit мутахассислари.

Мамлакат Қишлоқ хўжалиги вазирлиги маълумотларига кўра, 2021 йилда умумий 34,18 минг гектар майдонга картошка экилган. Шу билан бирга, 12 ноябрь ҳолатига кўра, 32,55 минг гектар майдондан ҳосил йиғиб олинди.

Масалан, Сўғд вилоятида 387,145 минг тонна, Хатлон вилоятида эса 108,352 минг тонна картошка ҳосили йиғиб олинди.

Тоғли-бадахшон автоном вилояти картошка етиштирувчилари 18,59 минг тонна, республиканинг бошқа ҳудудларидаги фермерлар эса 225 минг 195 тонна ҳосил йиғиб олишди.

Бугун Тожикистон пойтахти Душанбеда бир килограмм картошканинг ўртача нархи 4 сомонийни (0,35 доллар) ташкил қилмоқда.

EastFruit аввалроқ хабар берганидек, Тожикистонда  картошканинг йилига икки бор ҳосили олинадиган ҳудудлар бор. Бироқ, улар улуши мамлакатда етиштириладиган экиннинг атиги 10 фоизини ташкил қилади. Тожикистонда етиштириладиган картошканинг асосий қисмини Заравшан водийси, Истаравшан, Шаҳристон, Ганчи, Жирағатолнинг тоғли туманлари беради. Бу мамлакатнинг шимоли бўлиб, мазкур ҳудудларда йилига фақат бир бор картошка ҳосили олинади – экин ҳосили сентябрда йиғиб олинади ва одатда, апрель ойида экилади.

Шу сабабли, бозорда картошканинг максимал таъминоти сентябрь-октябрь ойларида кузатилади ва айнан у қиш-баҳорда етказиб беришни таъминлаш учун сақлашга қўйилади. Чунки, мамлакатда замонавий картошка омборларининг кескин танқислиги сабаб, картошка тақчиллиги, одатда, февраль-март ойларида сезила бошлайди, бу вақтда картошка захираларининг катта қисми тугаган, баъзилари аллақачон яроқсиз ҳолга келган бўлади ва айрим қисмини янги ҳосил учун экин экиш мақсадида фермерларнинг ўзлари сотиб олишади ёки фойдаланишади.

Сообщение Тожикистонда 2021 йилги картошка ҳосили 100 минг тоннага ошди появились сначала на EastFruit.

EastFruit таҳлилчиларининг хабарига кўра, 2021 йил август ойида Украина музлатилган малинанинг ойлик экспорти бўйича тарихий рекордларни янгилади. Атиги бир ой ичида мамлакат ташқи бозорга 5,6 минг тонна музлатилган малина сотишга муваффақ бўлди ва бунинг эвазига 21,5 миллион доллар даромад олди. Яна бир тарихий рекорд малинанинг ўртача бир килограмми 3,6 доллардан экспорт қилингани бўлди.

2014-2021 йилларда Украинадан малинанинг ойлик экспорти ҳажми

Бироқ, катта эҳтимол билан айтиш мумкинки, бу рекордлар 2021 йилнинг сентябрь ойи натижаларига кўра янгиланади. Чунки, Украинадан ушбу маҳсулот экспортининг қизғин палласи, одатда, сентябрь ойига тўғри келади. Бундан ташқари, сентябрь ойида жаҳон бозорида музлатилган малина нархи бу резаворга бўлган талаб билан бир хил ўсишда давом этди. Украиналик резавор етиштирувчилар эса бу ойда, одатда, ремонтант малина навларини фаол йиғишади ва қайта ишлашади.

Малинанинг жисмоний жиҳатдан экспорти бўйича ойлик рекорд 2020 йилнинг сентябрида қайд этилган бўлиб, ўшанда мамлакатдан биринчи марта 4 минг тоннадан ортиқ маҳсулот экспорт қилинган эди. Шунга кўра, 2021 йилнинг август ойида экспорт аввалги рекорддан бирданига 44 фоизга ошди.

Малинанинг сўнгги йиллардаги ўртача экспорт нархлари эволюцияси ҳам қизиқ. Қуйидаги жадвалда кўриб турганингиздек, 2021/22 йилги мавсум бошида нархларнинг мисли кўрилмаган даражада ўсиши содир бўлди. Катта эҳтимол билан айтиш мумкинки, малина нархи бўйича рекорд 2021 йилнинг сентябрида яна янгиланади. Малина нархларининг ошиши сабаблари ва ушбу резавор билан боғлиқ бизнес рентабеллигининг бундай кескин ўсиши оқибатлари ҳақида биз «Малина «бум»и – 2» сарлавҳали материалда батафсил ёзган эдик.

Малинанинг ўртача экспорт нархи, $/кг

“2021 йилда озиқ-овқат маҳсулотларининг жаҳон нархлари рекорди янгиланмоқда. Ва озиқ-овқат нархларининг бундай кескин ошишига барча асосий валюталарнинг ортиқча эмиссияси, ишлаб чиқилган таъминот занжирларининг узилиши, логистика харажатлари ошиши ва мамлакатлараро малакасиз ишчи кучи ҳаракатининг мураккаблашуви туфайли ишчи кучи танқислиги сабабдир. Бироқ, малинанинг жаҳон нархлари кўтарилиши алоҳида ҳолат – аслида, бу маҳсулотнинг глобал нархлари бошқа исталган озиқ-овқат маҳсулотларига қараганда кўпроқ ўсди», дейди БМТнинг Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти (ФАО) инвестицион департаменти иқтисодчиси Андрий Ярмак.

“Аслида, музлатилган малина глобал миқёсда жуда кичик маҳсулотдир. Музлатилган малинанинг халқаро савдоси 1 миллиард доллардан кам ёки халқаро озиқ-овқат савдосининг тахминан 0,05 фоизини ва барча мева-сабзавот савдосининг 0,7 фоизини ташкил қилади. Сўнгги йилларда у арзонлиги учун оммабоп бўлиб кетди. Шунинг учун бугунги кунда нархлар кўтарилиши малинанинг, биринчи навбатда, жаҳондаги турли мамлакатлар озиқ-овқат ишлаб чиқарувчилари орасида оммабоплигининг кескин ўсиши натижасидир. Бироқ, ушбу резавор нархининг кескин ошишига олиб келган асосий омил жаҳон бозоридаги лидер-мамлакат – Сербияда малинанинг ҳосилдорлиги ва сифати билан боғлиқ муаммолар ҳақидаги хабарлар (2021 йилнинг июнь ойида етиб кела бошлаган) эди”, дейди ФАО эксперти.

Эксперт, шунингдек, музлатилган малинанинг жаҳон нархлари 2019 йилда қайта ўса бошлаганига эътибор қаратишни маслаҳат беради. Шунинг учун кўплаб мамлакатлар, жумладан, Украина 2020 йилда малина экиладиган майдонларни аста-секин ошириб, 2021 йилда уларни кескин  кенгайтирди. 2022 йил баҳорида экиш учун мўлжалланган малина кўчатлари кўплаб мамлакатларда аллақачон сотиб бўлинди. Шу сабабли, жаҳонда бу резаворнинг ортиқча етиштирилиши билан боғлиқ навбатдаги босқичга дуч келиниши мумкин.

“Мамлакатлар бўйича музлатилган малина импорти тенденциялари бўйича таҳлилимизда қайд этганимиздек, 2021 йилда резавор нархининг тез ўсиши туфайли кўплаб етакчи импортёр мамлакатларда ушбу резавор импортининг пасайиш тенденцияси кузатилди. Нархлар ўсганда, одатда, истеъмол камаяди. Жаҳонда ҳар хил турдаги резаворларнинг жуда кенг ва тез ўсиб бораётган танлови мавжудлиги сабаб, йогурт, сметана, қандолат ва нон маҳсулотларини ишлаб чиқарувчилар учун малина ўрнини босадиган маҳсулотлар етарличадир. Агар ишлаб чиқариш ўсса ва шу билан бирга, талаб камайса, оқибатлар нархлар учун салбий бўлиши мумкин»,  дея огоҳлантиради Андрий Ярмак.

EastFruit мутахассисларининг фикрича, келгуси мавсумда фермерлар малина учун шундай юқори нархларни мўлжал қилишлари даргумон. Албатта, об-ҳаво омили яна аралашмаса. Айтганча, малина плантациясини совуқдан ҳимоялаш ҳақидаги материални бу ерда ўқишингиз мумкин.

Музлатилган малина экспортининг ўсиш суръати бўйича қайси давлатлар етакчи экани ҳақида ушбу мақолада ўқинг ва импорт ўсиши бўйича лидер-мамлакатлар ҳақида бу ерда ўқинг.

Сообщение Украинанинг малина бўйича рекордлари – музлатилган малина мамлакат боғдорчилигига тобора кўпроқ даромад келтирмоқда появились сначала на EastFruit.

Расмий статистик маълумотларга кўра, Грузияда қулупнай етиштириш камайиб бормоқда ва бир вақтнинг ўзида юқори сифатли қулупнай етиштиришга қизиқиш ортяпти. Борган сари кўпроқ фермерлар  нишали маҳсулот, яъни органик қулупнайга қизиқишмоқда. Грузияда қулупнай, асосан, очиқ ерда етиштирилади, аммо ўсимликни иқлим омилларидан ҳимоялаш зарур деб ҳисоблайдиган фермерлар ҳам бор.

Грузиянинг Мцхета-Мтианети минтақасидан органик (био) қулупнай етиштирувчи  PlantValley компанияси яқинда қулунай далаларида баланд туннеллар қуриш ишларини якунлади. Ҳозирча у Грузияда шундай миқёсдаги баланд туннеллар остида органик қулупнай етиштирувчи ягона компания: 1,5 гектарлик майдонга эга, шундан бир гектар ер баланд туннеллар билан ёпилган.

EastFruit жамоаси компания асосчиси – Манана Анжапаридзе билан баланд туннеллар остида биоқулупнай етиштириш истиқболлари хусусида суҳбатлашди.

– Корхонангиз ҳақида батафсил маълумот берсангиз, Грузияда қулупнай етиштиришни қай тарзда ва нима учун бошлагансиз?

– 2018 йили малина, қорағат (ежевика) ва қулупнай экилган 3 гектарлик боғ барпо этишни бошладик. Мева етиштиришни йўлга қўйишимизга «Посади будущее» деб номланган давлат дастури туртки бўлди, унинг доирасида фақат малина ва қорағат кўчатлари учун тўлов қилинган – қулупнай эса дастурга киритилмаган. Ўшанда бизда фақат 2000 м2 очиқ тупроқдаги қулупнай бор эди. Барча кўчатлар маҳаллий питомникдан харид қилинган, афсуски, улар вируслар билан касаллангани сабаб, сифати паст бўлган. Орадан олти ой ўтгач, резавор етиштириш ва унинг сифати бўйича яхши натижаларга эришмаганимизни англагач, кўчатларни олиб ташладик.

Ушбу муваффақиятсиз тажрибадан кейин резавор бизнеси даромадли бўлиши учун сифатли кўчатларни хориждан олиб келиш кераклиги аён бўлди. Мен Грузиядаги USAID дастурига кўмак сўраб мурожаат қилдим. Улар бизни Италиядаги Франко Зенти питомниги билан боғлашди. Франко питомнигида, асосан, қулупнай кўчатлари мавжудлиги боис, биз фақат шу турдаги резаворни етиштиришда давом этишга қарор қилдик.

 – Нега биоқулупнай етиштиришга қарор қилдингиз?

– Фикримизча, Грузияда биомаҳсулотларнинг келажаги бор, чунки, бизнинг маҳсулот маҳаллий бозорда анъанавий қулупнайга нисбатан афзалликларга эга. Биз ҳануз маҳаллий сертификатлаштириш идорасидан лицензия олиш жараёнидамиз, аммо, сертификатсиз ҳам харидорлар бозордагидан  юқори нархларни таклиф қилишмоқда. 2021 йилги мавсумда қулупнайни 10 лари/кг (3,19 доллар)дан сотдик, ҳатто очиқ ерда ҳосил йиғим-терими қизғин паллада ҳам. Келгуси мавсумдан бошлаб, яъни  сертификат олганимиздан сўнг бизнинг маҳсулот нархи янада юқори бўлади.

– Грузияда маҳсулотларингизнинг асосий истеъмолчилари кимлар?

– Ўтган йили маҳсулотимизни «Агрохаб» супермаркетлар тармоғида сотдик. Келгусида супермаркетлар тармоғига етказиб беришни давом эттирамиз. Қулупнайлар бизнинг қадоқ ва PlantVаlley савдо белгиси остида сотилади. Шуни ишонч билан айтиш мумкинки, маҳаллий бозорда сифатли резаворлар етишмайди. Қолаверса, биз истеъмолчининг биомаҳсулотлар учун кўпроқ пул тўлашга тайёр эканини кўриб турибмиз.

– Очиқ грунтда органик қулупнай етиштиришнинг энг қийин жиҳати нимада?

– Ўз тажрибамга кўра айта оламанки, очиқ майдонда, айниқса, био-қулупнай етиштириш мақсадга мувофиқ эмас. Очиқ майдонда у ёмғир, шамол, офтоб ва бошқа ҳар қандай табиий офатлардан шикастланади. Тўсиқлар сирасига қуйидагилар киради: бегона ўтларга қарши курашиш – биз биомаҳсулот етиштиришда гербицидлардан фойдаланмаганимиз учун бегона ўтларни қўлда олиб ташлаш керак. Био-инсектицидларнинг ошиб бораётган нархи – экин очиқ ҳавода ўстирилганда ёмғир уларни осонгина ювиб юборади, бу эса биоинсектицидлар учун кўп харажат қилишга олиб келади.

Очиқ майдонда қулупнай етиштириш қийин бўлибгина қолмай, нималар бўлишини олдиндан айтиш ҳам мушкул. Охирги икки мавсумда ҳосилни йиғиб олишда қийналдик, шунинг учун ҳам баланд туннелларга инвестиция йўналтиришга қарор қилдик.

Айни пайтда қулупнай даламизнинг 1 гектари узра баланд туннеллар қад ростлаган.

– Грузиялик резавор  етиштирувчиларнинг аксарияти туннеллар қиммат эканлигини ва уларни сотиб олишга имкон йўқлигини айтишмоқда. Хўш, сиз ушбу туннелларга қанча сармоя киритдингиз? Уларни ўрнатишдаги техник жиҳатлар ҳақида гапириб берсангиз.

– Бу USAIDнинг TBC банки билан ҳамкорликдаги кўмаги, имтиёзли агрокредитлар давлат дастури ва Франко Зенти питомниги кўмагида амалга ошди. Лойиҳанинг умумий қиймати қарийб 150 000 АҚШ долларини ташкил этади. Бунинг бир қисми USAID, яна бир қисми агрокредитлар, яна бир қисми бизнинг йиққан-терганимиз  ҳисобидан қопланди.

Техник нуқтаи назардан, туннелларни қуриш бир неча ойлик машаққатли меҳнат талаб этди. Жараён июнь ойи охирида бошланган,  сентябрда қурилиш тугади. Дастлаб, қулупнай учун энг самарали туннел турини аниқлаш бўйича тадқиқот ўтказдик, сўнгра маҳаллий шароитни ҳисобга олган ҳолда туннел қуриш мақсадида маҳаллий иқлим ва далаларимиз жойлашувини ўрганиш учун Италиядан мутахассислар келди. Туннел зангламайдиган пўлатдан ясалган конструкция бўлиб, қуёш ва дўлдан ҳимоялаш учун пластик ва тўр билан қопланган. Бу узоқ муддатли сармоядир, чунки, конструкцияни кўп йиллар давомида ишлатиш мумкин. Фақат пластмасса ва тўрни сақлаш муддати 4-5 йил, аммо умумий харажатларнинг катта қисми зангламас пўлатдан ясалган конструкцияга сарфланди.

– Баланд туннелларда қулупнай етиштиришнинг афзалликлари нимада?

– Энг муҳим афзаллик- ҳимояланган ўсимликлар ва ҳосилни йиғиб олишнинг узайтирилган даври. Бундан буён экинларимиз қуёш, шамол, ёмғир ва табиий офатлар, жумладан, дўлнинг салбий таъсиридан ҳимояланган. Ўсимликларнинг ҳимояланиши автоматик равишда маҳсулот миқдори ва сифати ошишини англатади.

Туннел қулупнайни очиқ майдонга нисбатан тахминан бир ой аввал етиштириш ва қиш фасли бошида уни якунлаш имконини беради. Сентябрь ойида биз туннеллар қурилишини тамомладик ва ҳозирданоқ натижа бор. Айни пайтда кунора 1 гектар ердан 150 килограмм қулупнай териб оляпмиз. Албатта, бу жуда зўр натижа эмас, лекин ўтган йил билан солиштирадиган бўлсак, ўша пайтда бизда қулупнай  умуман йўқ эди. 2022 йилги мавсум учун апрель ойида ҳосил йиғишни бошлаймиз ва жараён декабрь ойининг ўрталарига қадар давом этади. Маҳсулот етиштиришдаги танаффус атиги уч ой, январдан мартга қадар давом этади.

Яна бир афзаллик шундаки, ёмғир ҳашаротлар ва касалликларга қарши ишлатиладиган биомаҳсулотларни ювиб кетмайди, бу эса жараён арзонроқ ва самаралироқ кечишини таъминлайди.

– Баланд туннеллар ёрдамида маҳсулот етиштириш ҳосилдорликни нечоғли оширади, сизнинг бу борадаги мўлжалингиз қандай?

– Ишлаб чиқариш беқарорлиги туфайли очиқ майдондаги маҳсулдорликни баҳолаш қийин эди. Бундан ташқари, 2020 йилнинг баҳорида вилоятда дўл ёғиб, ўсимликларга зарар етказди. Ўтган мавсум бўйича аниқ маълумотларга эга бўлмаганимиз ва кўчатлар шикастлангани учун маҳсулот ҳажмини олдиндан айтиш қийин. Аммо умид қиламизки, бундан буён иқлим омиллари ўсимликларга минимал таъсир кўрсатса, уларнинг потенциали тўлиқ намоён бўлади. Ҳар бир ўсимликнинг ҳосилдорлиги кўчатнинг хилма-хиллиги ва ёшига боғлиқ. Бизда 5-6 хил нав («Сан-Андреас», «Альбион», «Кабрилло» ва «Мальга»)лар мавжуд бўлиб, уларнинг ҳосилдорлиги мавсум давомида ҳар бир ўсимлик учун 0,7-1,2 кг оралиғида ўзгариб туради. Келгуси йили ҳар бир ўсимлик камида 0,7 кг ҳосил беришини кутмоқдамиз. Бизда гектарига 45 минг ўсимлик бор, шунинг учун 2022 йилда баланд туннел майдонларидан камида 31,5 тонна қулупнай оламиз.

– Кўчатлар қанча туради ва уларни қанчалик тез алмаштирмоқчисиз?

– Нарх бир неча омилларга, жумладан, кўчатнинг нави, ёши ва турига боғлиқ. Биз «Фриго» кўчатларини, музлатилган ўсимликларни сотиб оламиз ва транспорт харажатлари ҳисобга олинганда ҳар бир кўчат учун ўртача 1-1,1 лари (0,32-0,35 доллар)дан тўлаймиз. Одатда, юқори ҳосил ва сифатга эга бўлиш учун фермерлар камида икки йилда бир эски кўчатларни алмаштиришлари керак.

Биз Италиядан илк бор 2019 йилнинг кузида кўчат олиб келдик ва уларни 2020 йилда алмаштирдик. 2022 йилги мавсумда икки йил аввал экилган кўчатлар билан ишлашни давом эттирамиз. Мен уларнинг фақат бир қисмини алмаштираман, чунки, 2020 йилда дўлдан азият чеккан ва ўз потенциалини юзага чиқара олмаган ўсимликлар нечоғли маҳсулдор эканини кўрмоқчиман. Биз ҳар сафар Италиядан кўчат олиб келиб, уларни тавсия этилган вақтларда алмаштирамиз, акс ҳолда маҳсулотнинг ҳосилдорлиги ва сифати тушиб кетади.

– Грузиядаги қулупнай етиштирувчилар ёки шу ишни энди бошламоқчи бўлганларга қандай маслаҳатлар берган бўлардингиз?

– Тажрибамга кўра, энг муҳим қисм – бу кўчатлар, чунки, кўчат сифатсиз бўлса, қанча парваришламанг, сизга ҳеч қачон яхши натижа бермайди. Яна бир жиҳат – иқлим муҳофазаси. Мен, масалан, аввал туннел қуриб, кейин экиш ҳақида ўйлаган бўлардим. Бу резавор бизнесининг узоқ муддатли ривожланиши учун зарур.

Келажакда PlantValley қулупнай етиштиришни 5 гектаргача етказиш ҳаракатида, экин майдонининг барча қисми баланд туннеллар билан ёпилади. Корхона ишлаб чиқариш ҳажмини ошириш билан бирга қайта ишлаш корхонасини қуриб, нафақат маҳаллий бозор, балки экспорт учун ҳам фаолият юритишни режалаштирган.

Сообщение Грузиянинг PlantValley компанияси тажрибаси – «органик қулупнайни очиқ ерда ўстириш мақсадга мувофиқ эмас» появились сначала на EastFruit.

2021 йилда Европа Иттифоқи мамлакатларида Pink Lady® савдо белгиси остида етказиб бериладиган олманинг ҳосили 225 минг тоннадан 230 минг тоннагача бўлади, бу ўтган йилги ҳажмдан 15 фоиз кам кўрсаткичдир.

Европада Pink Lady® олмасини етиштириш ҳажми қисқаришига унинг гуллаши даври якунидаги совуқлар сабаб бўлди, бироқ, олма сифати ёмонлашмади, деб хабар бермоқда FruitNews.

PinkLady® низоми барқарор ривожланишнинг тўртта асосий йўналишини қамраб олади: атроф-муҳит, ишлаб чиқарувчилар, минтақалар ва истеъмолчилар. 2022 йилда компания бир марталик пластиклардан фойдаланишга чек қўйишни  режалаштирмоқда. Шунингдек, қушларни ҳимоялаш ва уларнинг яшаш жойларини сақлаш халқаро ташкилоти таркибига кирувчи BerdLife International француз ассоциацияси – Ligue pour la Protection des Oiseaux  (LPO) билан ҳамкорлик шартномасини имзолади. Pink LAB компанияларга Pink Lady®олмасини ўстиришнинг ноёб хусусиятларига мослашиш орқали ишлаб чиқариш жараёнларининг барқарорлиги ва самарадорлигини ошириш технологияларини ишлаб чиқишда ёрдам беради.

2021/22 йиллар учун лойиҳалар об-ҳаво прогнозлари, минтақавий мослаштирилган хариталар ва фенологик кузатувларни таъминлайдиган тизимни ишлаб чиқиш учун қишлоқ хўжалиги электротехника хизматларига ихтисослашган ITK билан ишлашни ўз ичига олади. Бу ишлаб чиқарувчиларга маҳсулот сифатини яхшилашда кўмак беради.

Сообщение 2021 йилда Европа Pink Lady олмасидан 15% камроқ ҳосил олади появились сначала на EastFruit.

EastFruit таҳлилчилари хабарига кўра, 2021/22 йилги мавсумда хандон пистанинг жаҳон бозоридаги юқори глобал талабни тўлиқ қондиришда маълум бир танқислиги кузатилади.

Дарҳақиқат, жаҳон хандон писта савдосида атиги икки давлат – АҚШ ва Эрон катта ҳажмга эга, улар иккиси бўлиб йилига  300-350 минг тонна хандон писта экспорт қилади. Хандон пистанинг мева бериш даврийлиги аниқ бўлгани учун  уни етиштириш ҳажми йилдан-йилга катта фарқ қилади. Бироқ, сўнгги пайтларда хандон пистанинг мева бериш даврийлиги омилига иқлим ўзгаришидан кўрилаётган зарар омили ҳам қўшилди.

“2021 йилда Эронда хандон писта ҳосили баҳорги аёздан шикастланиши ва ёздаги аномал юқори ҳарорат туфайли кескин камаяди. Бундан ташқари, етиштириш ҳажмининг пасайиши билан бир қаторда Эрон хандон пистасининг сифати билан боғлиқ муаммолар ҳам кутилмоқда, бу эса АҚШлик хандон писта экспортёрларига қўл келади, у ерда даврийликка қарамай, хандон пистанинг юқори ҳосилдорлиги кутилмоқда. Яъни, 2021 йилда АҚШда хандон писта ҳосили паст бўлиши кутилган эди, лекин, аслида, ўтган йилгидан у қадар паст бўлмайди. Шунга қарамай, АҚШда ҳам худди Эрондагидек хандон писта етиштириш камаяди, бу эса жаҳон бозоридаги хандон писта билан боғлиқ таклифлар камайишини англатади», дейди Бирлашган Миллатлар Ташкилоти қошидаги Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти (ФАО)нинг инвестицион департаменти иқтисодчиси Андрий Ярмак.

Шунингдек ўқинг: АҚШ 2021 йилда хандон писта экспортини 40 фоизга оширади

Қизиғи шундаки, 2020/21 йиллар мавсуми хандон писта экспорти учун жаҳон рекорди даражасида бўлди. АҚШ ҳам, Эрон ҳам хандон пистадан юқори ҳосил олди, унинг сифати жуда яхши эди. Эрон хандон писта ассоциацияси маълумотларига кўра, 2020/21 йилги мавсумда жаҳондаги оғир логистик вазият ва мамлакатдаги макроиқтисодий ҳолатга қарамай, Эрон ҳукуматини валюта айирбошлашда сезиларли чекловлар қўйишга мажбур қилган хандон писта экспорти рекорд даражада бўлди ва 230 минг тоннага етди. Бундай юқори экспорт ҳажми ташкилотни 2020 йилда хандон писта етиштириш бўйича ҳисоб-китобларни 190 минг тоннадан 243 минг тоннагача кескин оширишга ундади. 2021 йилда эса ҳосил 150 минг тоннадан ошмаслиги кутилмоқда, бироқ ноябрь ойида йиғим-терим якунланганидан сўнг экспертлар ҳосил ҳисоб-китобларининг янада камайишини истисно этишмаяпти.

Турли манбаларга кўра, АҚШда 2021 йил хандон писта ҳосили ҳажми 2020 йилда уни етиштирувчилар йиғиб олган 477 минг тоннадан 400-430 минг тоннага камайиши мумкин.

Шундай қилиб, икки етакчи давлат ўтган йилга нисбатан 150 минг тонна кам хандон писта ҳосилини олади, бу эса хандон писта бўйича жаҳон экспортининг деярли ярмини ташкил этади.

АҚШнинг Калифорния штатида хандон писта қандай етиштирилишини EastFruitнинг ушбу видеосида томоша қилинг. Эслатиб ўтамиз, Ўзбекистонда хандон писта етиштириш бўйича катта режалар мавжуд ва Грузияда 2021 йилдаёқ, тижорат плантацияларидан хандон пистанинг биринчи ҳосилини йиғиб олиш режалаштирилмоқда. Шу билан бирга, Грузияда ҳатто хандон писта етиштирувчилар ассоциацияси ҳам мавжуд. Ушбу турдаги қуруқ мевани етиштириш бўйича тажрибалар Украина ва Молдовада ҳам ўтказилмоқда.

Сообщение Жаҳон хандон писта бозори: Эроннинг рекордлари ва муаммолари, АҚШдаги муваффақиятли камҳосил йил появились сначала на EastFruit.

Бодринг, шубҳасиз, сабзавот секторидаги энг қизиқарли маҳсулотлардан бири. Бу сабзавот Италия жанубида кўп миқдорда етиштирилади. Иссиқхона бодрингини етиштиришга ихтисослашган хўжаликлар орасида “F.IIi Facchini” фермер хўжалиги ҳам бор. Ушбу компаниянинг  мини-бодрингги узоқ муддат сақлаш имконияти туфайли чакана савдо тармоқларида жуда харидоргир.

Бодринг гидропоник иссиқхоналарда  зараркунандаларга қарши комплекс курашишга мўлжалланган воситалар қўлланган ҳолда етиштирилади. Апулия минтақасининг Жовинаццо коммунасидаги компанияда сархил бозор учун помидорнинг ҳам турли навлари ўстирилади. Улар «Insalataro», қизил ва рангли «Даттерино» (чизиқли, сариқ, сабзиранг) ва «Чилиегино» помидорларидир. EastFruit бу хусусда FreshPlaza ҳаволасига таяниб ҳикоя қилади.

TSI Italia уруғлик компаниясининг Minuto (Baresano тури) навли бодрингги 1 гектарлик дала майдонида етиштирилади. Май ва сентябрь ойларида компания 200 тонна бодринг сотади, улар марказий ва шимолий Италиядаги турли супермаркетлар тармоқлари учун мўлжалланган. Маҳсулот 750 граммлик махсус халталарга қадоқланади.

“TSI Italia Мinuto бодрингининг ўзига хос хусусияти ўсимликнинг юқори ҳосилдорлигидир. Унинг меваларини бутунлигича истеъмол қилиш мумкин, чунки, улар ингичка; ҳеч қачон аччиқ бўлмайди,  таъми ширин, қарсилдоқ ва серсув», дейди тажрибали агроном Pietro Facchini.

Шунингдек ўқинг: Томаты и баклажаны на одном кусте – что такое бримато?

Бу силлиқ партенокарпик мини-бодрингнинг гибриди бўлиб, иссиқхонада ҳам, туннел усулида ҳам етиштириш мумкин.

«Меваси мукаммал цилиндрсимон шаклда, узунлиги 10-14 см, ҳар доим силлиқ ва ёрқин яшил рангдадир. Шунингдек, уни йиғим-теримдан кейин узоқ вақт сақлаш мумкин ва бу йирик чакана сотувчилар учун айни муддаодир. Ўсимлик очиқ ва ихчам бўлиб, япроқлари оралиғи жуда қисқа ва мукаммал кўпайиш хусусиятига эга», дея тушунтиради агроном.

Глобал G.А.P сертификатига эга фермер хўжалиги 15 гектарга яқин майдонни эгаллаган, шундан 10 гектари пленка остидаги иссиқхоналардир.

Сообщение Minuto навли мини-бодринг: мазали итальян сабзавоти ва узоқ муддатга сақлаш имконияти появились сначала на EastFruit.

Украинада «ширин картошка» (батат) экиладиган майдонлар айни пайтда атиги 100 гектарни ташкил этса-да, доимий равишда кенгайиб бормоқда. Украинада «ширин картошка»нинг саноат ишлаб чиқаришини ривожлантириш истиқболлари ҳақида муштарийларга гапириб бериш учун EastFruit Украина Аграр фанлар академияси (Харьков вилояти, Мерефа шаҳри)нинг Сабзавотчилик ва полизчилик институти илмий ходими Татьяна Ивченко билан суҳбатлашди.

Украина Аграр фанлар Академиясининг Сабзавотчилик ва полизчилик институти экспериментал участкаларида» ширин картошка»нинг янги навлари яратилмоқда. Улар Украина шароитига мослаштирилади. Экиш материали (клон селекцияси)ни кўпайтиришнинг самарали усуллари, минерал озиқлантириш режими ва алмашлаб экишда экиннинг ўрни, шунингдек, сақлаш пайтида «ширин картошка»нинг вазни қандай ўзгариши  ўрганилмоқда.

“Украинада картошка анъанавий равишда етиштирилади. Уни» ширин картошка» билан алмаштириш ғояси одамларнинг турмуш тарзи ўзгаргани сабаб пайдо бўлди – камҳаракатлик, жисмоний меҳнат билан пассив даражада шуғулланиш авж олмоқда, шу боис ҳам, спорт ва рационал овқатланиш тарзи оммалашяпти. Айнан соғлом овқатланишга бўлган интилиш «ширин картошка»га қизиқиш уйғотади. Ушбу экинга бўлган талаб нафақат Украинада, балки бутун Европа ва Хитойда тобора ўсиб бормоқда. Бундан ташқари, кейинги ўн йилликдаги иқлим ўзгариши ва эртапишар шаклларни яратиш учун турли мамлакатларда олиб борилган селекцион ишланмалар ушбу экин ўстириладиган майдонларни кенгайтириш имконини берди. Илгари у фақат тропик иқлимда ўстирилар эди. Шу боис, Украинада етиштириш мумкин бўлган «ширин картошка» навлари гуруҳи мавжуд. Бу ўртапишар ёки эртаги навлардир», дейди Татьяна Ивченко.

«Ширин картошка» – иссиқсевар экин

Бу экинни етиштириш учун Украина иқлими қанчалик мос? Татьяна Ивченконинг сўзларига кўра, «ширин картошка» Украинанинг исталган вилоятида етиштирилиши мумкин. Мазкур турдаги экин хусусий секторда экиш учун жуда оммалашмоқда. Аммо далаҳовлиларда, асосан, Украинанинг тупроқ ва иқлим шароитига яхши мослашган, қизил пўстлоқли, ичи оқ ёки қаймоқранг, ем-хашак учун мўлжалланган эски навларни ўстиришади. Ва бу навлар яхши ҳосил беришига қарамай, улар бозорни қизиқтирмайди: на ресторанлар ва на супермаркетлар бу маҳсулотга харидор бўлади. Шунга қарамай, бундай навлар боғбонлар орасида машҳур, чунки, уларни ўстириш осон ва «ширин картошка»нинг ҳар қандай тури сингари диабет касаллигида парҳез таом сифатида қўлланади. Ҳамма ҳам унинг килограммини  90-100 гривнадан доимий сотиб олиш имкониятига эга бўлмагани сабабли одамлар ўзлари учун» ширин картошка» етиштиришади.

Украинада бататни саноат мақсадларида етиштириш истиқболлари қандай?

«Агар саноат мақсадларида етиштириш ҳақида гапирадиган бўлсак, унда бозорда сариқ ва бинафшаранг» ширин картошка»ларга талаб бор. Бинафшаранг навларни Украинанинг фақат жанубида етиштириш мумкин, чунки, улар иссиқ иқлимни ёқтиради.

«Ширин картошка» паст ҳароратга буткул тоқатсиз. Биз уни баҳорнинг сўнгги совуқларидан кейин экамиз ва сентябрда кузги аёздан олдин йиғиб оламиз. Шундай қилиб, Харьков вилоятининг шимоли-шарқида вегетация даври 4 ой давом этади. Масалан, жанубда, Херсон вилоятида, бу жараён 5 ойга чўзилади. Тропик иқлим шароитида эса экин олти ой ҳам ўсиши мумкин, лекин биз совуқ бўлмайдиган давр билан чегараланамиз. Тижорий жозибали «ширин картошка» навлари Украинанинг жанубий вилоятларида етиштирилиши керак. Шунинг учун ҳозир бу экин Украинанинг Николаев, Одесса, Херсон вилоятларида машҳур. Ушбу ҳудудларда саноат плантациялари бор (бир неча ўнлаб гектар)» дея қайд этди Татьяна Ивченко.

Украинада «ширин картошка»нинг ўртача ҳосилдорлиги қандай?

«Ширин картошка»нинг ҳосилдорлиги турлича – гектарига 40 дан 100 тоннагача. Мамлакатнинг жанубий вилоятларида юқори ҳосил олиш мумкин. Аммо ҳатто шу 40 ёки 100 тонна ҳам – умумий ҳосил, сотиладиган «ширин картошка» унинг маълум бир қисмини ташкил этади, холос. Шуни қайд этиш жоизки, «ширин картошка» ни йиғишда қийинчиликлар мавжуд, чунки, унинг физиологик ёш илдиз мевалари, кўпинча, бу босқичда шикастланади. Бу Украинадаги тупроқлар анъанавий равишда «ширин картошка» етиштириладиган тропик минтақаларга нисбатан оғирроқ эканлиги билан боғлиқ», дейди Татьяна Ивченко. Шу сабабли, Украинада илдиз мевалари бир-бирига яқин ўсадиган навлар машҳур бўлиб, бу ҳосилни механик усулда йиғиб олишга имкон беради.

Фақат келаси йилдан УАФАнинг сабзавотчилик ва полизчилик институтида яратилган «ширин картошка»нинг икки нави Украина Навлар реестрига киритилади. Бу вақтга қадар батат, аслида, Украинада «қонун доирасидан ташқарида» эди.

Деҳқонларни ўйлантираётган савол – «ширин картошка»ни саноат мақсадларида етиштириш учун қайси навларни танлаган маъқул? Татьяна Ивченконинг сўзларига кўра, батат учун муайян трендлар ва мода мавжуд. Уни етиштириш бўйича жаҳондаги лидер – Луизиана штати университети(АҚШ)дир. У ерда бу «мода» тарғиб қилинмоқда ва машҳур навлар яратиляпти.

«Тижорий» ширин картошка»нинг вазни 400 дан 200 граммгача, идеал шаклга эга бўлиши керак. Ҳозирги кунда Украина супермаркетларидаги деярли барча «ширин картошка» хориждан олиб келинади. Яқинда етиштирилган  «Ковингтон» нави машҳур. Бу сотиладиган «ширин картошка» ва маҳсулот сифатининг идеал намунасидир”, дейди Татьяна.

Батат –  «ширин картошка» ҳақида Украинада беш йилдан зиёд вақт давомида кўп ва хўп гапирилмоқда. Шунинг учун деҳқонлар бу экинни етиштиришнинг технологик сирларини аллақачон ўзлаштириб олишди. Шу билан бирга, Украинада ўртача ҳарорат Луизиана штатидан паст бўлгани сабабли, деҳқонлар ҳосилининг катта қисми ўртача ёки кичик ҳажмдаги «ширин картошка»дан иборатдир. Бу сабзавотларни қайта ишлашда қўллаш мумкин.

«Қайта ишлаш корхоналарининг мавжудлиги мамлакатда «ширин картошка» етиштириш рентабеллигини сезиларли даражада ошириши мумкин эди, чунки, HoReСа ва чакана савдо тармоқлари катта ва кичик сабзавотларга қизиқмайди. Қайта ишлаш ҳар хил турдаги ишлаб чиқариш, хусусан, ун, чипс ва бошқа маҳсулотлар тайёрлашни назарда тутиши мумкин. Агар Украинада бататни қайта ишлашга ихтисослашган корхона пайдо бўлса, бу экин майдони сезиларли даражада ошади, чунки, фермерлар ўз маҳсулотларини қаерда сотишни билишади. Бугунги кунда украиналик фермерлар, кўпинча, «ширин картошка» ни онлайн шаклда, шунингдек, HoReCa корхоналарида сотишмоқда”,  дея таъкидлайди Татьяна.

Сўнгги 10 йил ичида Европа Иттифоқи мамлакатларида батат истеъмоли 10 баробар ошди.

» Ушбу маҳсулот, хусусан, Германия ва Францияда машҳур. Бу мамлакатларда» ширин картошка», кўпинча, Рождество ва Янги йил байрамлари дастурхонига тортилади. Украинада иқлим шароити туфайли қишда бататни сотиш қийин. Сабзавотлар +12 – +14 даража ҳароратда сақланиши керак. Агар ташиш пайтида ҳарорат 0 °C дан пастга тушса, маҳсулот сифати бузилади», дейди УАФА Сабзавотчилик ва полизчилик институти илмий ходими.

«Ҳозир фермерлар «ширин картошка»нинг килограммини 40-60 грн ва ундан юқори нархда сотишмоқда. Бари сабзавотларнинг навлари, товар кўриниши, тақдимот синфига боғлиқ. Ушбу экинга ҳаммадан кўра кўпроқ 50 ёшдан ошган кишиларнинг эҳтиёжи бор, чунки, уларда қондаги қанд миқдори ошиши каби саломатлик билан боғлиқ муаммолар кўпроқ учрайди. Аммо бундай фуқароларнинг харид қобилияти, кўпинча, паст бўлиб, улар доимий равишда ширин картошка сотиб ололмайди. Афсуски, биз сарсабил истеъмолини кўпайтириш бўйича олиб борилган муваффақиятли маркетинг лойиҳаларини ҳали «ширин картошка»да кўрмадик. Истеъмолчи нима учун  «ширин картошка»га 100 грн дан кўпроқ тўлаётгани сабабини тушуна олмайди. Ширин картошканинг одатий картошкага ҳеч бир алоқаси йўқ ва маҳаллий бозор ўсиши учун истеъмолчиларга Украинада етиштириш истиқболли бўлган бу экиннинг фойдали хусусиятларини кенгроқ тушунтириш керак”, дейди Татьяна.

Шунингдек, мева-сабзавот бозори мутахассиси 4 йил давомида HoReCa сегментида ҳам вазият ўзгарганига эътибор қаратмоқда. Зеро, агар 3-4 йил аввал ресторанлар «ширин картошка»га унчалик қизиқиш билдирмаган бўлса, бугунги кунда бу сабзавотдан тайёрланган таомлар йирик шаҳарлардаги кўплаб муассасалар меньюсида пайдо бўлган. Шунингдек, бататга қоматини доимий назорат қиладиган ва рационал овқатланадиган истеъмолчилар ҳам қизиқишади, чунки, бу сабзавот картошканинг ўрнини босади ва ундан кўра фойдалироқдир.

Ўз навбатида, Украина мева-сабзавотлар ассоциациясининг тараққиёт бўйича директори Катерина Звереванинг қўшимча қилишича, «ширин картошка»га талаб бутун жаҳонда ўсиб бормоқда. Ва ушбу сабзавотни етиштириш ҳамда экспорт бўйича лидер – Хитойдир. «Ширин картошка» кўплаб парҳез ва экзотик таомларнинг таркибий қисми сифатида қўлланиши мумкин. У клетчатка, темир, кальций, крахмал, глюкоза, микроэлемент ва витаминларга бой. Шу билан бирга, «ширин картошка»нинг сариқ, қизил, тўқ сариқ навларида каротин миқдори кўп. Ушбу экинга бўлган талабнинг ошиши аҳолиси юқори даромадли мамлакатларда кузатилмоқда. Шу боис, у экспорт учун жозибалидир. Баъзи ишлаб чиқарувчилар Украина «ширин картошка»сини Европа Иттифоқи бозорига кичик партияларда сотишга ҳам улгуришди. Шу билан бирга, Украинада» ширин картошка» етиштиришнинг жорий ҳажми тизимли экспорт таъминотини йўлга қўйиш ҳақида гапиришга ҳали асос бўла олмайди. Шунингдек,  Украина мева-сабзавот ассоциацияси ушбу мамлакатда етиштирилган бататнинг ташқи бозорда юқори салоҳиятга эга эканлигини кўрмоқда. Ва бу салоҳият маҳсулотнинг нафақат сархил ҳолатида, балки қайта ишланган шаклида ҳам – нишали тайёр соғлом егуликлар – ширин картошка чипслари ва унини етказиб бериш борасида ҳам намоён бўлади», дейди Катерина Зверева.

Сообщение Татьяна Ивченко: Украинада «ширин картошка» (батат)нинг саноат плантациялари барпо этилмоқда, аммо ҳозирча улар «қонун доирасидан ташқарида» ҳисобланади появились сначала на EastFruit.