Туркистон вилояти (Қозоғистон)нинг Сариоғош туманида мутахассислар  жорий йилда илк бор пайдо бўлган марокаш чигирткасининг  личинкалари ўчоғини аниқлашди. Бу хавфли карантин зараркунандасини йўқ қилиш бўйича ишлар бошланиши учун сигнал вазифасини ўтади, деб ёзмоқда KazakhZerno.kz.

Ўсимликларни ҳимоя қилиш бошқармаси мутахассисларининг қайд этишича, жорий йилда чигиртка босқини прогнози ўтган йилларга нисбатан анча кам. Бунга ўтган йилги қурғоқчилик сабаб ҳашаротлар озуқа базасидан маҳрум бўлгани, ўтган мавсумда чигирткаларга қарши самарали тайёргарлик кўрилгани сабаб бўлди.  Буларнинг бари жорий йилда салкам 30 минг гектардан ортиқ майдонда чигиртка йиғилишини башорат қилиш имконини беради. Ўтган йили вилоятда қарийб 85,5 минг гектар майдонга ишлов берилган эди.

Энг кўп Келес туманидаги 7 минг гектар майдонга, унга туташ Сариоғашдаги 5,1 минг гектарга, Арисдаги 6,8 минг гектарга, Қозигуртдаги 3 минг гектарга, Тўлебидаги 2,2 минг гектарга ва Шардарадаги 2 минг гектарга ишлов бериш керак. Марокаш чигирткасидан ҳудудларни тозалаш учун 14 та  пуркагич жалб қилинади. Шу билан бирга, Республика Фитосанитария диагностикаси ва прогнозлари методик марказининг 56 нафар вакили ўз фаолиятини давом эттиради.  Тадбирларга 200 нафарга яқин ишчи жалб этилиши режалаштирилган. Вилоят ҳудудий инспекциясининг 36 нафар мутахассиси ишлов бериш ва иш сифатини назорат қилиш билан шуғулланмоқда. Марокаш чигирткасига қарши кураш якунлангач, тахминан бир ярим ойдан сўнг Осиё чигирткаси ўчоқлари анъанавий жойлашган Сузоқ туманига техника ҳамда мутахассислар юборилади. Ушбу тадбирларда 16,2 минг гектар майдонга ишлов бериш режалаштирилган. Осиё чигирткаси кечроқ «уйғонади» ва ҳозирча ушбу ҳашарот кўзга ташланмади.

Сообщение Қозоғистонда марокаш чигирткаларига қарши кураш мавсуми бошланди появились сначала на EastFruit.

Глобал логистика машаққатларига қўшимча равишда Роспотребнадзор назорати кучайтирилиши туфайли мева-сабзавотларни етказиб бериш жараёни кечикяпти. Буларнинг бари харид нархлари ошишига сабаб бўлади ва товарлар сотилмай, омборларда туриб қолиб, яроқсиз ҳолга келади.

Россияда импорт қилинадиган сабзавот ва мевалар тақчиллиги нархлар ошишига олиб келди. Етказиб беришнинг кечикишига Роспотребнадзор назорати кучайиши сабаб, зеро, бу импорт қилинадиган қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари солинган юзлаб контейнерлар портларда тўпланиб қолишига олиб келди.  Апельсин, узум, қалампир, анор каби мева-сабзавот маҳсулотлари шулар жумласидандир, деб ёзмоқда Business FM “Ведомости” ҳамда ритейлерларнинг маълумотларига таяниб.

Санкт-Петербургдаги «Реалъ» Савдо уйи» тармоғининг ҳаммуассиси Александр Мишинский вазиятни қуйидагича изоҳлади:

– Тақчиллик жуда кучли, цитрус мевалар нархи осмонга кўтарилди, айниқса, улгуржи савдода.

– Бу нима билан боғлиқ?

– Бу ўринда ҳаммаси тушунарли. Туркияни ёпишди, бошқа жойларда эса ҳосил ҳали йўқ. Ҳозир энг юқори нархлар мавсуми, йиғим-теримлар якунланган ва янгилари ҳали йўқ, шунингдек, логистика билан боғлиқ муаммолар ўзгаришсиз қолди. Бундан ташқари, бошқа харажатлар ҳам қимматлаган: қадоқлаш, ишчи кучи. Умумий инфляция қаторига маҳсулот тақчиллиги ҳам қўшилди. Мисол учун, биз апельсинга буюртма бердик ва барча етказиб берувчиларимиз орасидан фақат иккитаси килограмм учун 130-140 рублдан ошмайдиган нархни айтди. Ваҳоланки, аввалроқ улар дўкон пештахталарида 80 рубль эди. Муаммо шундаки, биз дўкон пештахталаридаги нархни ошира олмаймиз. Яъни, ҳукуматнинг ижтимоий аҳамиятга молик товарларни минимал устама билан сотиш истаги амалга ошди, аксарият товарлар – сабзавотлар, борш тўплами ёки банан ва цитрус мевалар ҳозир ноль ёки минус устамада сотилмоқда.

Янги йилдан кейин мен Туркияга бордим, у ерда дўкон пештахтасидаги лимон бизнинг пулда 15 рубль, апельсин эса 30 рубль турибди. Табиийки, бизда ўша лимонлар ташиш ноқулайлиги учун 150 рублдан сал пастроқ. Агар таъминот йўлга қўйилса, нарх тушиши керак.

«Ашан» чакана савдо тармоғи матбуот хизмати сабзавот ва меваларни етказиб беришдаги кечикишларни тасдиқлади: «Ҳақиқатан ҳам, хориждан олиб келинаётган сабзавот ва меваларни етказиб беришда қийинчиликлар бор, назорат кучайтирилгани сабабли товарларнинг божхонадан ўтиши жараёни узоқ давом этмоқда. Биз божхона расмийлаштируви жараёнининг тезлиги у ёки бу мамлакатдан етказиб беришнинг барқарорлиги ҳамда сифатига боғлиқ эканини тушунамиз ва бу ҳолат вақтинчалик деб умид қиламиз. Кечикиш ўртача етти кунни ташкил қилмоқда, лекин, баъзи ҳолларда икки ҳафтадан ошиб кетиши, бу эса товарлар сифатига таъсир қилиши мумкин. Шу муносабат билан, биз бир қатор товарларни сотиб олиш нархлари ошганини кўрмоқдамиз, аммо, мижозларга мақбул нархларни таъминлаш учун етказиб берувчилар билан ушбу масалалар борасида иш олиб боряпмиз. Бугунги кунда дўконларимиз ассортиментида сабзавот ва мевалар тўлиқ тақдим этилган».

Шунингдек ўқинг: Беларусь изидан Россияда ҳам сабзавотларнинг чакана нархлари бўйича устамалар чекланиши кутилмоқда

Роспотребнадзорнинг нашрга берган изоҳига кўра, ушбу давлат муассаси хавфли маҳсулотлар, жумладан, таркибида «декларация қилинмаган кимёвий моддалар» бор товарлар айланмасини назорат қилади. Туркия, Эрон, Миср, Жанубий Африка, Вьетнам ва бошқа мамлакатлардан етказиб бериш устидан ўрнатилган назорат ўтган йилнинг октябрь ойидан бошлаб кучайтирилди. Шу сабабли, лимон, мандарин, қалампир, узум, анор, ялпиз, олма, грейпфурт, апельсин ва нок етиштирувчи 88 фермернинг маҳсулот импорти тўхтатилди. Ўтган йил охирида Туркия ва Эрондан қалампир, узум, анор, 2022 йилнинг январидан бошлаб эса Туркиядан апельсин ва грейпфрут  импорти ҳам тўхтатилди. Идора таъқиқланган маҳсулотлар бошқа давлатлар орқали йўналтирилиши мумкинлиги ҳақида огоҳлантирди.

Маҳсулотлар сифати текширилар экан, дўконлар омборлардаги нархлар юқорилиги сабабли кўплаб маҳсулотларни сотиб олишдан бош тортмоқда.  «Фруктовиков» компаниясининг савдо бўлими бошлиғи Руслан шундай дейди:

– Импорт қилинган сабзавот ва меваларни етказиб бериш муаммоси – ҳақиқатан ҳам шундай муаммо мавжудми?

– Ҳа, мавжуд.

– Бунга сабаб нима?

– Юқори харид нархи билан уни сотиб олиш осон эмас.

– Улар энди омборда ётадими?

– Ҳа.

– Нарх юқори бўлгани учун тармоқлар уларни сотиб олмаяптими?

– Ҳа, кўпчилик шу сабабли сотиб олмаяпти. Нарх ёрлиқлари шундайки, у фойдасиз бўлиб бормоқда. Ҳатто карам ҳам килограмми 80 рублдан сотилмоқда.

— Эртаги карам эмас, оддий карам, шундайми?

– Ҳа.

– Демак, улар тураверади ва  сифати бузилади?

– Эҳтимол, шундайдир, уларга талаб йўқ, чунки, маҳсулот бундай нарх ёрлиқлари билан на дўконлар, на кафе ва ресторанлар – ҳеч ерда сотиб олинмайди, бундай нархда сотиш фойда келтирмайди. Ҳозирча, афтидан, улар ўрнига бошқа маҳсулотлар қўлланмоқда.

– Сизда-чи, қандай ҳолат?  Ёки импорт билан шуғулланмаяпсизми?

– Биз ҳамма позицияларни ҳам олмаймиз. Савдоси юришмайдиган товарларни харид қилмаймиз, карамни, масалан. Ҳозир ҳатто Щи ва Борш пиширадиган ошхоналар,  эҳтиёжни жуда ҳам камайтириб, унинг ўрнини бошқа таом билан алмаштиришга ҳаракат қилмоқда. Ҳеч ким олмаяпти, биз ҳам олмаймиз. Ҳозир савдоси юришаётган маҳсулот (эҳтимол, ягона маҳсулот) – мандарин, у адекват нархда.

Логистика билан боғлиқ жиддий муаммолар ҳозир бутун жаҳонда кузатилмоқда.  Портлардаги карантинлар, ишчилар, хусусан, маҳсулот ташувчи юк машиналарининг ҳайдовчилари билан боғлиқ қийинчиликлар ва бу глобал муаммоларга Россиядаги охири йўқ назорат процедуралари ҳам қўшилган.

Бундан бир неча ой аввал уларга Роспотребнадзор назорати ҳам қўшилди, бу табиий равишда ушбу маҳсулотни Россияга олиб кириш билан боғлиқ жараёнларни узайтирди. «Товар эса тез бузилувчан», дейди Fruitnews ахборот агентлиги бош директори Ирина Козий:

«Бундай туриб қолишлар  маҳсулотларнинг бузилиши дегани. Ачинарлиси шундаки, кўплаб сифатли мева етиштирувчилар Россия бозори билан ишлашдан бош тортади. Биз ҳозир аниқ-тиниқ кўраётган ҳолат, масалан, марокашликларнинг Россия мева-сабзавот бозоридан аста-секин чиқиб кетишидир. Хусусан, ишлаб чиқарувчи корхоналар, экспортёр-етказиб берувчиларнинг ўзлари айтишмоқдаки, уларда маҳсулот етказиб бергач, бунинг учун тўлов олишга, партиялар қайтарилмаслиги ёки йўқ қилинмаслигига умуман ишонч йўқ. Ва табиийки, биз мазали помидорлар ва мандаринларни бой берамиз. Ҳозир текширувга яна бири қўшилди ва жараён янада мураккаблашди»

Саноат ва савдо вазирлиги ҳамда Қишлоқ хўжалиги вазирлигига етказиб беришдаги узилишлар ҳақида ҳеч қандай маълумот келмади, дейилмоқда. Федерал божхона хизмати маълумотларига кўра, мандарин ва клементин импорти ўтган йили 25 фоизга қисқарган. Ушбу меваларнинг тахминан ярми Туркиядан, қолганлари Марокаш ва Покистондан келтирилди.  Апельсин импорти 7 фоизга камайди. Унинг асосий етказиб берувчиси Миср бўлиб, ушбу мамлакат апельсин импортининг  60 фоиздан ортиқ ҳажмини етказиб бермоқда.

Грейпфрут импорти деярли 33 фоизга камайди.  Унинг 60 фоиздан ортиғи Туркиядан келтирилади.  Туркия булғор қалампирини етказиб бериш бўйича учинчи, помидор бўйича иккинчи ўринда туради.  Миср ўтган йили картошка импорти борасида етакчи (жами импорт ҳажмининг тахминан 50 фоизи билан) бўлди.

Сообщение Россияда мева-сабзавотлар нархи ошишига Роспотребнадзор сабабчи экани айтилмоқда появились сначала на EastFruit.

2021 йилнинг январь ойи бошидан то ноябрь ойи охирига қадар Ўзбекистон 455,8 минг тонна картошка импорт қилди, дея хабар бермоқда EastFruit таҳлилчилари Ўзбекистон Республикаси Иқтисодий ривожланиш ва камбағалликни қисқартириш вазирлиги маълумотларига таяниб. Таҳлилчиларнинг фикрича, 2021 йилнинг 11 ойи давомида ушбу маҳсулот импорти ҳажми 2020 йилги умумий кўрсаткичга нисбатан 8 фоизга кўп.

Аввалги рекорд ўтган йили қайд этилган: EastFruit таҳлилчилари ҳисоб-китобларига кўра, 2020 йилда Ўзбекистонга истеъмол (товар) картошкасининг импорти 421 минг тоннани ташкил этган, бу, ўз навбатида, 2019 йилга нисбатан қарийб бир ярим баравар кўп кўрсаткичдир. Эслатиб ўтамиз, сўнгги бир неча йил ичида картошка Ўзбекистонда мева-сабзавотчилик тармоғининг асосий импорт позициясига айланди, унинг импорти ҳажми 2017 йилдан бошлаб кескин ошди, бунга қадар картошка импортининг йиллик ҳажми 50 минг тоннадан ошмаган эди.

2021 йилда Ўзбекистонга истеъмол (товар) картошкасининг асосий етказиб берувчилари – Эрон, Қозоғистон, Покистон, Қирғизистон ва Нидерландия бўлиб, уларнинг умумий улуши импортнинг 95-99 фоизини ташкил қилади. Бироқ, 2021 йилнинг ноябрь ва декабрь ойи бошларида Ўзбекистонга картошка импорти ҳажми бўйича рейтингнинг дастлабки уч поғонасини эгаллаб давлатлардан ушбу маҳсулотни етказиб бериш билан боғлиқ нохуш хабарлар пайдо бўлди.

2021 йилнинг 12 ноябрида Ўзбекистон Республикаси Ўсимликлар карантини ва ҳимояси агентлигининг маълум қилишича, 2021 йилнинг 25 сентябридан бошлаб, Эрон ва Покистондан олиб келинган товар картошкаси партияларида ўта хавфли зараркунандалар – олтинранг ва нимранг картошка нематодалари тизимли равишда аниқланган. 2021 йилнинг январь-октябрь ойларида Ўзбекистонга картошка импорти умумий ҳажмида ушбу икки давлатнинг умумий улуши 58 фоизни ташкил этди. Нохуш хабар шундаки, 2021 йилнинг август ойи бошидан 11 ноябрига қадар республика ҳудудига олиб кирилган 110 минг тонна картошканинг 4250 тоннасида хавфли нематодалар аниқланган. Ўзбекистон Ўсимликлар карантини ва ҳимояси агентлиги республикада картошкага бўлган эҳтиёжни инобатга олиб, видеоалоқа орқали Эрон ва Покистон карантин хизматлари билан музокаралар олиб борди. Натижада, ушбу давлатлар (Эрон ва Покистон) томонидан карантин назоратини кучайтириш ва уларга маҳсулотлари Ўзбекистоннинг фитосанитария талабларига жавоб берадиган картошка етиштирувчилар рўйхатини тақдим этиш бўйича келишувларга эришилди.

Картошка импорти контекстидаги яна бир салбий хабар декабрь ойи бошида пайдо бўлди. Қозоғистон 3 ой муддатга мамлакатдан картошка ва сабзи экспортини вақтинчалик таъқиқламоқда. Ушбу қарор ички бозорда дефицит юзага келишини бартараф этиш ва нархларни барқарорлаштириш мақсадида қабул қилинган. Мазкур чекловлар декабрь ойи охирида кучга киради. 2021 йилнинг январь-октябрь ойларида Ўзбекистонга картошка импорти умумий ҳажмида Қозоғистоннинг улуши 33 фоизни ташкил этди.

2021 йилнинг январь ойи бошидан сентябрь ойи охиригача жорий йилги картошка ҳосилининг ўртача улгуржи нархлари динамикаси, умуман олганда, ўтган йилгига ўхшаш ва нархлар тахминан 2020 йилги даражада бўлди. Бироқ, Россия картошка бозоридаги ажиотаж туфайли 2021 йилнинг сентябрь ойи охиридан Ўзбекистонда ушбу сабзавот домино эффекти бўйича қимматлаша бошлади. Орадан уч ҳафта ўтиб, бир ҳафтада – 2021 йилнинг 14 октябридан 21 октябригача ушбу маҳсулотнинг ўртача улгуржи нархлари бир кг учун 3500 сўмдан 5000 сўмга, яъни, 43% га ошди.

Шу билан бирга, картошка нархи янада ошишини чекловчи омил сифатида 2021 йилнинг 21 октябрида Ўзбекистон парламенти юқори палатаси Солиқ кодексига қўшилган қиймат солиғи (ҚҚС)ни нолга тенглаштиришни назарда тутувчи ўзгартишлар киритиш тўғрисидаги қонунни маъқуллаганини айтиш мумкин. Унга кўра, бир қатор маҳсулотлар, жумладан, картошка импорти ва уни сотиш бўйича ҚҚС бекор қилинди. Мазкур ҳужжатга мувофиқ, 2021 йилнинг 10 октябридан 31 декабрига қадар юқорида кўрсатилган товарларни олиб кириш ва сотиш ҚҚСдан озод қилинади.

2021 йилнинг 4 ноябридан жорий санага қадар Ўзбекистонда картошканинг ўртача улгуржи нархи 1 кг учун 4500 сўмдан 5500 сўмгача ўзгариб турибди. 3 декабрь ҳолатига кўра, картошканинг ўртача улгуржи нархлари 5000 сўм/кг ни ташкил этмоқда ва бу 2020 йилнинг шу санасига нисбатан 43 фоиз, 2019 йилнинг шу санасига нисбатан эса 2,2 баробар юқори кўрсаткичдир.

Сообщение 2021 йилнинг ўтган 11 ойида Ўзбекистонга картошка импорти 2020 йилги умумий кўрсаткичдан ошиб кетди появились сначала на EastFruit.

2021 йилнинг 1 декабридан эътиборан, автомашиналарни Ўзбекистон Давлат чегараси орқали ўтказиш пунктларида товарларга фитосанитария сертификатлари “Ягона дарча” ахборот тизими орқали расмийлаштирилади ва текширилади. Шунингдек, фитосанитария органларининг савдо ҳужжатларига муҳр босиш тартиби бекор қилинади. EastFruit мутахассисларининг қайд этишича, бундай соддалаштириш божхона тартиб-таомилларини соддалаштирган ҳолда илғор рақамли технологияларни жорий этишнинг иккинчи босқичидир.

Божхона тартиб-таомилларини соддалаштиришда илғор рақамли технологияларни жорий этиш орқали божхона органлари фаолияти самарадорлигини янада ошириш мақсадида 2021 йил, сентябрда Ўзбекистон Президентининг “БОЖХОНА ТАРТИБ-ТАОМИЛЛАРИНИ СОДДАЛАШТИРИШ ВА ДАВЛАТ БОЖХОНА ХИЗМАТИ ОРГАНЛАРИ ТАШКИЛИЙ ТУЗИЛМАСИНИ ЯНАДА ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ТЎҒРИСИДА”ги Фармони қабул қилинган эди.

Ҳужжатда қоидаларни товарларнинг айрим тоифаларига нисбатан қўллаш бўйича ҳеч қандай изоҳлар мавжуд эмаслиги сабабли, барча назарда тутилган жиҳатлар мева-сабзавот маҳсулотларига тенг даражада қўлланади.

Мазкур ҳужжатга кўра, Ўзбекистонда масофавий электрон декларациялашнинг тоифадан ташқари мақомга эга бўлган божхона постлари ташкил этилмоқда. 2021 йилнинг 1 октябридан бошлаб, улар Давлат божхона қўмитасининг Тошкент, Сирдарё, Қашқадарё ва Хоразм вилоятларидаги бошқармаларида, 2022 йилнинг 1апрелидан бошлаб эса Давлат божхона қўмитасининг бошқа ҳудудий бошқармаларида босқичма-босқич амалга оширилади.

Фармонда назарда тутилган божхона тартиб-таомилларини соддалаштириш, божхона органлари фаолиятини такомиллаштириш жараёни бир неча босқичда амалга оширилмоқда.

а) 2021 йил 1 октябрдан бошлаб «Масофавий электрон декларациялаш» божхона постлари ташқи иқтисодий фаолият (кейинги ўринларда — ТИФ) иштирокчилари томонидан тақдим этилган электрон божхона юк декларацияларининг масофавий божхона расмийлаштирувини амалга оширади;

б) 2021 йил 1 декабрдан бошлаб Ўзбекистон Республикаси Давлат чегараси орқали автомобиль ўтказиш пунктларида:

– ветеринария ва фитосанитария органларининг товарларга тегишли ҳужжатларни текшириш ва расмийлаштириш вазифалари «Ягона дарча» божхона ахборот тизими ёки унга интеграциялашган ахборот тизимлари орқали амалга оширилади;

– ветеринария ва фитосанитария органлари томонидан товар-транспорт ҳужжатларига муҳр босиш ва уларни рўйхатга олиш амалиёти бекор қилинади;

– тўланадиган барча йиғимларни транспорт воситалари чегара пунктига киргунга қадар ягона ҳисобварақ асосида олдиндан тўлаш амалиёти жорий этилади;

в) 2022 йил 1 январдан бошлаб:

– ортиқча тўланган ёки ундирилган божхона тўловларини божхона органлари томонидан қайтариш тўғрисидаги қарор қабул қилингандан сўнг ушбу маблағлар ТИФ иштирокчисига уч иш куни давомида қайтарилади;

– божхона тўловларини кечиктириб ёки бўлиб-бўлиб тўлашнинг энг кам муддати 14 кун этиб белгиланади ва ушбу муддатда фоизлар ундирилмайди, бунда кечиктириб ёки бўлиб-бўлиб тўлашнинг энг кам муддатидан ортганда тўлиқ давр учун фоизлар ҳисобланади;

– қўшимча ҳисобланган божхона тўловларининг ундирилмайдиган ва қайтарилмайдиган миқдори базавий ҳисоблаш миқдорининг 20 фоизигача этиб белгиланади;

– товарларнинг ТИФ товарлар номенклатураси бўйича кодини аниқлаш юзасидан божхона органи томонидан тайинланган экспертиза якунлангунга қадар товарларни божхона тўловлари тўланишини таъминлаш орқали шартли чиқариб юбориш амалиёти жорий этилади;

– ТИФ иштирокчисининг бир нечта божхона операциялари доирасидаги мажбуриятларини таъминлаш учун ягона таъминот тақдим этиш имконияти яратилади, бундай таъминот божхона тўловлари бўйича барча мажбуриятларни бажариш учун етарли бўлиши лозим;

– божхона органлари товарлар бўйича тўланиши лозим бўлган божхона тўловлари миқдорини аниқлаш учун ТИФ қатнашчисининг аризасига асосан дастлабки қарорни қабул қилади.

Сообщение Ўзбекистонда рақамли технологияларни жорий этиш орқали божхона тартиб-таомиллари соддалаштирилмоқда появились сначала на EastFruit.

Европа Иттифоқи (ЕИ) Туркиядан импорт қилинган лимон партияларида бир неча бор пестицид қолдиқлари меъёрдан ортиқ миқдорда эканлигини аниқлагач, Туркия лимони импорти устидан назоратни кучайтиришга эътибор қаратди.

Испания Лимон ва грейпфрутлар халқаро профессионал ассоциацияси (Аilimpo)нинг хабар беришича, ўтган йили жўнатилган Туркия лимонининг 10 та партиясида Европа Иттифоқида таъқиқланган бифенил моддаси кўп миқдорда топилганини билдирар экан, Туркия маҳсулотларида «жиддий нуқсонлар» борлигини маълум қилди. Бу хусусда EastFruit Freshfruitportal ҳаволасига таяниб ёзмоқда.

Бундан ташқари, Аilimpо маълумотларига кўра, жорий йилнинг сентябрь ва октябрь ойларида беш партия мева таркибидаги хлорпирифос қолдиқлари рухсат этилган даражадан икки баробардан ортиқ экани аниқланган.

Шунингдек ўқинг: Туркия лимон экспортини 48 фоизга оширди

“Аниқланган қоидабузарликлар сони ортиши натижасида Евроқўмита бу ҳафта Туркия лимонини олиб кириш шартларини ўзгартириш ва чегара назоратини кучайтириш, текширувлар частотасини 10 фоиздан 20 фоизга оширишга қарор қилди”, дейилади ассоциация хабарида.

Амалда бу чора Туркия лимонларини олиб кетаётган ҳар 10 юк машинасидан иккитаси Европа ҳамжамияти чегарасида текширилишини англатади. Янги назорат тизими 2022 йилнинг 1 январидан кучга киради.

Сообщение Европа Иттифоқи Туркия лимонлари устидан назоратни кучайтиради появились сначала на EastFruit.

EastFruit бир неча бор хабар қилганидек, 2021/22 йилларда Ўзбекистон учун маҳаллий аҳолини мақбул нархларда картошка билан таъминлаш осон бўлмайди. Ҳукуматнинг картошка импортини камайтиришга қаратилган жиддий саъй-ҳаракатларига қарамай, импорт ҳажми ҳар йили рекордларни янгилашда давом этмоқда. Биз жорий йил бошида бу ҳолатни батафсил таҳлил қилиб, Ўзбекистон картошканинг нисбатан юқори ички нархларини сезиларли даражада пасайтира олмаслигига аниқлик киритдик.

Бироқ, Россия ва Беларусь картошка экиладиган майдонларни қисқартиришдан ташқари уни етиштириш учун ноқулай об-ҳаво муаммосига ҳам дуч келганидан кейин вазият ёмонлаша бошлади. Бу йиғим-терим даврида картошка нархи кескин ошишига ва Россияда ҳам, Беларусда ҳам импорт ўсишига олиб келди.

Одатда, Россия Ўзбекистонга картошка етказиб берувчи асосий давлатлардан бири бўлгани учун ўзбек импортёрлари дарҳол Эрон ва Покистондан картошка олиб киришга эътибор қаратишди. Улар Россиянинг жиддий рақибини топишди. Натижада, ҳозир Ўзбекистонда картошканинг улгуржи нархлари шу давр учун рекорд даражада — ўтган йилнинг айни санасига нисбатан 36 фоиз, 2019 йилдаги картошка нархи даражасидан эса икки баравар қиммат.

Маълум бўлишича, Покистон ва Эрондан олиб келинган картошканинг бир қисми хавфли карантин организмлари билан касалланган бўлиб, улар нафақат картошка етиштирувчилар, балки помидор, қалампир ва ҳатто қовун етиштирувчиларга ҳам потенциал хавф туғдиради.

2021 йилнинг 12 ноябрь куни Ўзбекистон Республикаси Ўсимликлар карантини ва ҳимояси агентлиги мамлакат картошкачилиги ва сабзавотчилигини ўта хавфли карантин зараркунандалари кириб келишидан ҳимоялаш бўйича кўрилаётган чора-тадбирлар тўғрисида ахборот берди. Ахборотда айтилишича, бу хавфли карантин объектлари Ўзбекистонга 2021 йилда Эрон ва Покистондан импорт қилинган картошкада тез-тез аниқланган олтинранг  ва нимранг картошка нематодалари (Globodera rostochiensis ва Globodera pallida)дир.

Маълум қилинишича, 2021 йилнинг август ойидан буён Ўзбекистонга 110 минг тонна истеъмол картошкаси импорт қилинган бўлиб, шундан 104 минг тоннасига фитосанитария талабларига мувофиқлиги тўғрисидаги фитосанитария сертификатлари берилган. Шу билан бирга, 3,5 минг тонна (3,2 фоиз) картошкада хавфли нематодалар аниқланганлиги сабаб, ушбу маҳсулотни экспорт қилган давлатларга қайтарилган, 775 тонна (0,7 фоиз) маҳсулот эса тадбиркорлик субъектлари томонидан қайтариш имконияти йўқлиги туфайли махсус объектларда йўқ қилинди.

Шунингдек, Ўсимликлар карантини ва ҳимояси бўйича халқаро конвенсияга биноан Aгентлик томонидан 2021-йил Эрон ва Покистон давлатларига Ўзбекистон фитосанитария талабларининг бузилиши ҳолатлари юзасидан эътирозномалар юборилди.

Ушбу эътирозномалар юзасидан Покистон давлати барча касаллик аниқланган юкларнинг фитосанитар сертификатларини ўрганиб чиқиб, уларнинг қалбакилаштирилганлиги тўғрисида маълум қилди.

Шундай қилиб, Ўзбекистон ўта нохуш вазиятга тушиб қолди. Жаҳонда картошка етказиб берувчи муқобиллар у қадар кўп эмас, маҳсулотни керакли ҳажмда етказиб бера оладиган давлатлар эса анча узоқда. Демак, Ўзбекистонда аллақачон қимматлаган картошка Эрон ва Покистондан етказиб бериш таъқиқланса, ундан ҳам қимматга тушади.

Шу боис, мамлакатнинг картошкага бўлган эҳтиёжини инобатга олган ҳолда Агентлик таъқиққа бормасликка, Покистон ва Эрон карантин хизматлари билан музокаралар ўтказишга қарор қилди. Натижада, ушбу давлатлар карантин назоратини кучайтириб, Ўзбекистоннинг фитосанитария талабларига мувофиқ, картошка етиштирувчилар рўйхатини тақдим этиши ҳақида қарор қабул қилинди. Ва бу рўйхат агентлик сайтида эълон қилинган.

Қайд этиш жоизки, олиб борилган музокаралар натижасида 2021 йилнинг 3-10 ноябрь кунлари Покистондан олиб келинган картошка маҳсулотларида нематодалар билан зарарланиш ҳолатлари аниқланмади. Демак, олдинга силжиш бор ва таъминотни меъёрлаштиришга, энг муҳими, Ўзбекистонда мева-сабзавот бизнеси учун хавфни камайтиришга умид қилиш мумкин.

Нематодаларнинг ҳар икки тури ҳам Ўзбекистон ва Евроосиё иқтисодий иттифоқида карантин объекти ҳисобланади.

Ҳозирча ушбу нематодаларга қарши самарали кимёвий ҳимоя воситалари мавжуд эмас. Зараркунандалар бўлган жойларда 30 йилгача картошка, қалампир, помидор, бақлажон ва полиз экинлари етиштирилмаслиги керак.

Бундан ташқари, Ўзбекистонда нематодалар топилса, бу ердан сабзавот маҳсулотлари, жумладан, иссиқхона сабзавотлари (айни пайтда мамлакат ишлаб чиқарувчиларига кўп миллион долларлик даромад келтираётган)ни Россия ва минтақанинг бошқа мамлакатларига экспорт қилиш таъқиқланиши мумкин. Шунга кўра, Ўзбекистон учун бу жиддий таҳдиднинг олдини олиш жуда муҳим.

Эслатиб ўтамиз, сўнгги бир ҳафта ичида Ўзбекистонда картошка нархи бироз пасайди. Бу етказиб бериш меъёрига келганини англатади.

2021 йилнинг 9 ойида Ўзбекистон Эрон картошкаси сотиладиган иккинчи йирик бозорга айланди. Шу вақт ичида Эрон Ўзбекистонга 121,7 минг тонна картошка экспорт қилди ва бу кўрсаткич мазкур йўналишда етказиб бериш бўйича рекорд ҳажм. Эрон сабзавотларининг энг катта ҳажми Афғонистонга юборилган – 125 минг тоннадан зиёд. Айтганча, дастлабки ҳисоб-китобларга кўра, Россияга Эрон картошкаси Ўзбекистонга юборилган картошка билан тенг миқдорда экспорт қилинган.

Сообщение Ўзбекистонга Покистон ва Эрондан импорт қилинган картошкаларда олтинранг ва нимранг нематодалар билан зарарланиш ҳолатлари тизимли равишда аниқланган появились сначала на EastFruit.

Россия мева-сабзавот савдоси вакилларидан EastFruitга келиб тушган маълумотларга кўра, ўтган ҳафта бир қатор мамлакатлардан Россияга сархил олма импорти бўйича тартиблар анча мураккаблашди. Улар Россельхознадзорнинг ушбу мамлакатлардан ҳар бир партия олмалардаги «Пириметанил», «Хлорпирифос» ва «Гексахлорбензол» каби фаол пестицидлар қолдиқларининг рухсат этилган максимал концентрацияси (РМК) ошиб кетишини синчковлик билан текшириш белгиланган хатга асосланади.

Бу олма юкланган машина ва контейнерларнинг бир неча кун кечикишига олиб келади. Шунга кўра, етказиб берувчилар транспорт тўхтаб қолиши натижасида катта йўқотишларга дучор бўлишади ва ушбу чора-тадбирлар ортиқча олма фонида маҳаллий товар ишлаб чиқарувчини қўллаб-қувватлаш мақсадида бозорга киришни тарифсиз чеклаш усули деб ҳисоблашади. Бу хусусда бизнинг #freshapplecrisis номли материалимизда батафсил ёзилган. Етказиб беришдаги кечикишлар ҳисобга олинса, Россия олма бозори бироз “жонланди”. Тўғри, Spot бозорида олма нархи ҳали кўтарилганича йўқ, аммо келгуси ҳафтадаги етказиб беришларда Россия супермаркетлар тармоқлари ушбу омилни ҳисобга олади ва ҳатто арзон олма учун ҳам сотиб олиш нархини осмон қадар кўтаради. Бозор иштирокчиларининг фикрига кўра, Польша олмаларининг Беларусь орқали Россия бозорига реэкспорт қилинмаслиги ҳам нархларни қўллаб-қувватлайди.

Қизиғи шундаки, шартли «қора рўйхат»га тушиб қолган мамлакатлар орасида Молдова йўқ. Эҳтимол, шунинг учун Молдовада олма нархи ўса бошлади ва ҳатто «Айдаред» нави учун олма нархи ошишининг дастлабки омилларини қайд этилди.

Айни пайтда Россия бозорида олманинг улгуржи нархларининг ўртача даражаси ўтган йилга нисбатан ўртача 10-15 фоизга паст, аммо нархлар ҳали ҳам 2018/19 йилги мавсумга нисбатан сезиларли даражада юқори.

Шуниси қизиқки, 2021 йилнинг сентябрь ойида Россия олма импортини 2020 йил, сентябрга нисбатан кескин оширди, ваҳоланки, август ойида импорт, аксинча, бир йил аввалгига нисбатан паст бўлган. 2021 йилнинг сентябрь ойида Россияга олма экспортининг асосий ўсиши айнан Молдовадан кузатилди – етказиб бериш икки баравар кўпайиб, 19,4 минг тоннага етди. Эрон олмасини етказиб бериш 9 фоизга ошиб, 9 минг тоннага етди, Сербия эса сентябрь ойида Россияга олма экспортини 7 фоизга камайтириб, 2,8 минг тоннага етказди. Айтганча, 2021 йилнинг август-сентябрь ойларида Россия Федерациясига Сербия олмасини етказиб бериш 2020 йилга нисбатан учдан бир баравар кам эди. Туркия эса ўз экспортини оширишда давом этди – 2021 йилнинг сентябрь ойида Россияга олма экспорти 2020 йилнинг худди шу ойига нисбатан 23 фоизга кўп бўлди.

Сообщение Россия ўз бозорига Сербия, Туркия, Эрон, Янги Зеландия ва Жанубий Африкадан олма етказиб берилишини мураккаблаштирди появились сначала на EastFruit.

Қозоғистон Республикасининг қишлоқ хўжалиги вазирлиги қошидаги Агросаноат мажмуасининг Давлат инспекциялари қўмитаси ҳудудий бўлинмалари томонидан карантин фитосанитар назоратини амалга ошириш чоғи бир ҳафтанинг ўзида (2021 йил 15 октябрдан 22 октябргача) ўсимликлар карантини борасидаги қонун ҳужжатларини бузганлик учун 1 минг тоннадан ортиқ карантин остидаги импорт маҳсулотлар олиб кирилишига чек қўйилди.

Россия Федерацияси, Қирғизистон, Ўзбекистон, Афғонистон, Туркия, Молдова, Нидерландия, Италия ва Колумбиядан маҳсулотлар олиб киришда жами 69 та қоидабузарлик ҳолатлари аниқланган. Бу ҳақда Қишлоқ хўжалиги вазирлиги матбуот хизмати хабар берди.

Россия Федерациясидан 689,7 тонна картошка, карам, лавлаги, помидор, пиёз, буғдой, арпа, мевалар, қуруқ мевалар ва ёнғоқлар ассортименти, Қирғизистондан 66,4 тонна картошка, карам, олма ва нок, Голландиядан 170 195 дона гул кесмаси олиб кирилаётган 52 ҳолатда фитосанитария сертификати мавжуд эмаслиги аниқланган.

13 ҳолатда карантин  маҳсулотлари белгиланган манзилда иккиламчи текширув учун тақдим этилмаган.

2 ҳолатда карантин объектлари аниқланди. Хусусан, Ўзбекистондан 18 тонна помидор олиб кирилаётганда «Помидорнинг доғли тосповируси» (Tomatto spotted wilt virus) ва Колумбиядан 640 бош чиннигуллар олиб кирилаётганда «Ғарбий гул трипси» (Frankliniella occidentalis) мавжудлиги аниқланган.

2 ҳолатда – Афғонистондан 64 тонна майиз олиб кирилаётганда фитосанитария сертификатида транспортга оид маълумотлар йўқлиги ҳамда Италиядан паллетлар олиб кирилаётганда маркировка йўқлиги шаклидаги фитосанитария талабларига номувофиқлик аниқланган.

Ўсимликлар карантини борасидаги қонун ҳужжатларини бузган шахсларга нисбатан Қозоғистон Республикаси Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 400-моддаси бўйича маъмурий материаллар ва жарималар солинган.

2021 йилнинг 1 январидан бошлаб, Қозоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг Агросаноат комплексидаги давлат инспекцияси ҳудудий инспекциялари ўсимликлар карантини борасида 5 мингдан ортиқ қоидабузарликларни аниқлади. Бунинг натижасида 392,8 миллион тенге миқдорида маъмурий жарималар ундирилди.

Сообщение Қозоғистонга Ўзбекистондан касалланган помидорлар олиб кирилишига рухсат берилмади появились сначала на EastFruit.

Куни кеча Россельхознадзор  видеоконференция шаклида Грузия Озиқ-овқат миллий агентлиги вакиллари билан музокаралар ўтказди.

Россия томони Грузиядан Россия Федерациясига олиб келинган ўсимлик маҳсулотларида ЕОИИ учун карантин объектлари аниқланиши ҳоллари кўпаяётганидан хавотирда эканини билдирди.

Россия Федерацияси ҳудудига етказиб бериладиган Грузия товарларида биринчи бор хавфли карантин касаллиги қўзғатувчиси – қўнғир монилиоз чириш  (Моnilinia fructicola) аниқланди. Нектаринда уч ҳолатда, шафтолида бир ҳолатда зарарланиш аниқланган.

Барча далиллар ҳақидаги нотификациялар Грузия миллий озиқ-овқат агентлиги манзилига юборилди, деб хабар бермоқда Россельхознадзор сайти.

Музокаралар чоғи 2021 йилнинг жорий даври якунида Россияга Грузия картошкаларида етказиб бериш ҳажми сезиларли ўсгани ва маҳсулот ҳажми қарийб 17 минг тоннани ташкил этгани, ўтган йили бу кўрсаткич 1600 тонна даражасида бўлгани қайд этилди.

2021 йилда нектарин етказиб бериш ҳажми ушбу маҳсулотнинг 2020 йил охиридаги умумий миқдорига деярли тенг – 14 минг тонна бўлди.

Россельхознадзор, Евроосиё иқтисодий иттифоқи қонунчилигига мувофиқ, Россияга ифлосланган маҳсулотлар келгусида етказиб берилишига йўл қўймаслик чоралари кўрилишини, шунингдек, ҳодиса сабабларини текшириш натижалари тўғрисида маълумот берилишини сўради.

Грузия томони барча керакли материалларни юборишга, шунингдек, Россия Федерациясига экспорт қилиш учун мўлжалланган экинларни етиштириш майдонлари, музлатгичлар ва омборларни тўлиқ қамраб олиш учун давлат фитосанитария мониторинг дастурини кенгайтиришга ваъда берди.

Сообщение Россельхознадзор Грузия нектарини ва шафтолисида хавфли монилиоз чириш касаллигини аниқлади появились сначала на EastFruit.

EastFruitнинг FruitNet ҳаволасига таяниб хабар беришича, Перу глобал голубика бозорида етакчи мавқеини мустаҳкамлашда давом этмоқда. Яқинда Малайзия ва Ҳиндистон ушбу резаворнинг потенциал бозорлари рўйхатига қўшилди.

Масалан, Перу қишлоқ хўжалигини ривожлантириш ва суғориш вазирлигининг Миллий қишлоқ хўжалиги санитария хизмати (SENASA) Ҳиндистон ва Малайзия Перудан голубика импорт қилиш учун фитосанитария талабларини тасдиқлаганини қайд этди. Мамлакатда ушбу резаворнинг асосий ҳосилидан ташқари, цитрус мевалар (апельсин, мандарин, лимон ва грейпфрут) учун ҳам шартномалар тузилди.

SENASA маълумотларига кўра, Перу экспортёрлари шу йилдан бошлабоқ, Малайзия ва Ҳиндистон бозорларига голубика ва цитрус мевалар етказиб беришни бошлашлари мумкин. Иккала давлат ҳозирча жаҳон бозорида голубиканинг йирик харидорлари эмас. Шундай қилиб, 2020 йилда Малайзия атиги 900 тонна голубика импорт қилди, Ҳиндистонда эса бу меванинг рекорд импорти 2019 йилда қайд этилган ва атиги 82 тоннани ташкил этган эди.

Шунга қарамай, Малайзия ҳам, Ҳиндистон ҳам резаворлар импортини тезлик билан кўпайтирмоқда ва уларнинг очилиши Перу экспортини диверсификациялаш занжирининг муҳим бўғини бўлади. Масалан, Малайзия сўнгги беш йил ичида голубика импортини уч баравар оширди.  Ҳиндистонда ҳам ҳар йили импорт қилинадиган резавор ва меваларга талаб ортиб бормоқда. Ушбу мамлакат жаҳонда аҳоли сони кўплиги бўйича (бозори динамик ривожланаётган, шу жумладан, юқори сифатли маҳсулотлари билан) иккинчи ўринда туради.

Эътибор бериш жоизки, постсовет ҳудудидан Украина етказиб берувчилари ўтган йили Малайзия бозорида ўз ўрнини эгаллашга ҳаракат қилди, аммо бу атиги 2 тонналик маҳсулотнинг синов партиялари эди, холос. Ҳиндистонда голубика бозори ҳали ҳам кичик ҳажмдалигича қолмоқда, асосий етказиб берувчилар эса Чили, Голландия ва АҚШдир.

Эслатиб ўтамиз, сўнгги беш йил ичида Перу голубика экспортини олти баробар оширишга муваффақ бўлди ва 2020 йилда бу меванинг жаҳон бозорида мавжудлиги нуқтаи назаридан ҳажм бўйича Чилини четлаб ўтди. Перудан йиллик голубика экспортининг қарийб ярми АҚШ ҳиссасига тўғри келади, қолган қисми эса жаҳоннинг қолган минтақаларига бўлиниб кетади. Шу билан бирга, Перу экспортини ривожлантиришда экспортёрлар асосий эътиборни Европа Иттифоқи, Жануби-Шарқий Осиё мамлакатлари ва Хитойга қаратишади.

Сообщение Перу голубика экспорти географияси Малайзия ва Ҳиндистон ҳисобига кенгайди появились сначала на EastFruit.