2022 йил апрель ойининг ўтган даврида Ўзбекистон 9,3 минг тонна пиёз экспорт қилди. Бу жорий йилнинг январь ойи бошидан март ойи охиригача бўлган муддатда экспорт қилинган ҳажмга нисбатан 6,6 баробар кўп кўрсаткичдир. Шу билан бирга, Қозоғистон апрель ойининг дастлабки йигирма кунлигида Ўзбекистон пиёзининг асосий импортёрига айланди, дея хабар бермоқда EastFruit экспертлари.

Ўзбекистон Божхона қўмитаси маълумотларига кўра, 2022 йилнинг ойлар кесими бўйича пиёз экспорти ҳажми қуйидагича бўлди: январь – 640 тонна, февраль – 536 тонна, март – 243 тонна, 1 апрелдан 20 апрелга қадар – 9 328 тонна. Бундан ташқари, 2022 йил апрел ойининг дастлабки йигирма кунлигида Ўзбекистондан пиёз экспорти ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 2 баробар кўп бўлган.

Шунингдек ўқинг: Ўзбекистон ва Туркманистон бу йил Эрондан олма импортини кескин оширди

2022 йил апрел ойининг дастлабки икки ўн кунлигида Ўзбекистон пиёзининг асосий харидори Қозоғистон бўлди. Ушбу мамлакатга Ўзбекистондан жўнатилган пиёз ҳажми умумий экспортнинг 96-97 фоизини ташкил қилди. Қолган ҳажм икки импортёр – Россия (2-3%) ва Қирғизистон (1 фоиздан кам) ўртасида тақсимланди.

Бозор иштирокчиларининг маълумотларига кўра, 2022 йил апрел ойининг ўтган даврида Ўзбекистондан экспорт қилинган пиёз ҳажмининг аксарият қисмини ўтган йилги ҳосил пиёзи ташкил қилди. Апрель ойи бошида Ўзбекистон бозорларида янги ҳосилнинг улгуржи партиялари пайдо бўлганига қарамай, экспорт учун яроқли, яъни экспорт сифатли пиёз ички бозорда мавжуд бўлмаган. Ўзбекистоннинг энг жанубий ҳудудларидаги пиёз етиштирувчи фермерлар апрель ойининг ўрталаридан бошлабгина экспортга яроқли (экспорт сифатли) янги ҳосил пиёзининг йирик партияларини шакллантира бошлашди.

Сообщение Сўнгги уч ҳафта ичида Ўзбекистондан пиёз экспорти ҳажми кескин ошди появились сначала на EastFruit.

Ўзбекистонда ўтган йилги ҳосил пиёзининг улгуржи нархлари, мана, уч ҳафтадирки, ўсиб бормоқда ва сўнгги бир ҳафта ичида ушбу маҳсулотнинг ўртача улгуржи нархлари 30 фоизга ошиб, йилнинг шу даври учун рекорд даражага етди.  EastFruit таҳлилчиларининг хабар беришича, жорий нархлар ўтган йилларда қайд этилган даражадан 2 баробар юқори.

EastFruitнинг нархлар мониторинги маълумотларига кўра, 2022 йилнинг 11 мартидан 1 апрелига қадар ўтган йилги ҳосил пиёзининг ўртача улгуржи нархи 1 кг учун 2000 дан 3500 сўмгача, яъни, 75%га ошди. 2022 йилнинг 1 апрель ҳолатига кўра, ушбу маҳсулотнинг ўртача улгуржи нархи 2021 йилнинг шу санасига нисбатан 2,3 баробар ва 2020 йилнинг ушбу санасига нисбатан 2,1 баробар юқоридир.

Юқоридаги графикдан кўриниб турибдики, ўтган йилги ҳосил пиёзининг улгуржи нархлари 2022 йилнинг ўтган даврида максимал даражага етди ва бу, йилнинг айни даври учун юқори кўрсаткичдир.

Шу билан бирга, нархнинг бундай ўсишига ташқи бозорлар таъсири аҳамиятсиз бўлди ва мазкур динамика ички бозордаги талаб ва таклиф нисбати билан шаклланди. Мамлакат Божхона қўмитаси маълумотларига кўра, 2022 йилнинг март ойида Ўзбекистондан пиёз экспорти атиги 243 тоннани ташкил қилган.

Айни пайтда ўтган ҳафта Ўзбекистон пойтахтининг улгуржи бозорларида янги ҳосил пиёзининг биринчи партиялари пайдо бўлди.  2022 йилнинг 1 апрель ҳолатига кўра, жорий йилги янги ҳосил пиёзининг ўртача улгуржи нархи 1 кг учун 4800 сўмни ташкил қилмоқда. EastFruit таҳлилчиларининг қайд этишича, бу йил янги ҳосил пиёзининг биринчи улгуржи партиялари мамлакат бозорларига ўтган йилга нисбатан тахминан бир ҳафта эрта ва 1,6 баробар қимматроқ нархда чиққан. Таққослаш учун айтадиган бўлсак, 2021 йилда янги ҳосил пиёзининг биринчи улгуржи партиялари апрель ойининг биринчи ўн кунлигида бозорга чиққан ва 8 апрелда ушбу маҳсулотнинг ўртача улгуржи нархи 1 кг учун 3000 сўмни ташкил этган.

Сообщение Ўзбекистонда кетма-кет учинчи ҳафта пиёз нархи ошмоқда появились сначала на EastFruit.

Ўзбекистонда ўтган йилги ҳосил пиёзининг улгуржи нархи кетма-кет иккинчи ҳафта ошиб бормоқда. Охирги икки ҳафта ичида ушбу маҳсулотнинг ўртача улгуржи нархлари 35 фоизга ошди ва 2022 йилнинг ўтган даври учун энг юқори даражага етди. Бундан ташқари, жорий нархлар ўтган йилларнинг шу даврида қайд этилган даражадан деярли 2 баробар юқоридир, дея қайд этишмоқда EastFruit  таҳлилчилари.

EastFruitнинг нархлар мониторинги маълумотларига кўра, 2022 йилнинг 11 мартидан 25 мартига қадар ўтган йилги ҳосил пиёзининг ўртача улгуржи нархлари 1 кг учун 2000 дан 2700 сўмгача, яъни, 35% га ошган. Ушбу маҳсулотнинг ўртача улгуржи нархларининг жорий даражаси 2021 ва 2020 йилларнинг шу санасига нисбатан 1,9 баробар юқоридир.

Бундан ташқари, ўтган йилги ҳосил пиёзининг жорий улгуржи нархлари нафақат 2022 йилнинг ўтган даври учун, балки 2020-2021 йилларнинг январь-май ойларидагидан ҳам максимал даражага етган.

Шу билан бирга, нархларнинг бундай ўсишига ташқи бозорлар таъсири бўлмади.  Мамлакат Божхона қўмитаси маълумотларига кўра, 2022 йилнинг 1 мартидан 24 мартигача бўлган даврда Ўзбекистондан пиёз экспорти умумий ҳажми 50 тоннадан ошмаган. Шундай қилиб, сўнгги икки ҳафта давомида пиёз нархи ошиши ички бозордаги вазият билан боғлиқ, яъни, бундай динамика ушбу бозордаги талаб ва таклиф нисбати билан шаклланган.

Айни пайтда Ўзбекистон пойтахти супермаркетларида янги ҳосилнинг эртаги пиёзи пайдо бўлди! 2022 йилнинг 24 мартидан Korzinka супермаркетлар тармоғи дўконларида 7 990 сўм/кг нархда янги ҳосил пиёзи сотила бошлангани эълон қилинди. Таққослаш учун айтадиган бўлсак, пойтахт супермаркетларида ўтган йилги ҳосил сариқ пиёзининг чакана нархи 1 кг учун 3900 дан 5900 сўмгача бўлган оралиқда.

«Мазкур маҳсулот пишиб етилиши ва унинг таъминоти кўпайиши билан нархлар пасаяди ва ушбу товарни харид қилиш мумкин бўлган дўконлар сони ҳам ортади”, дейилади Korzinka.uz тармоғи хабарида.

Сообщение Ўзбекистонда пиёз нархи икки ҳафта ичида 35 фоизга ошди появились сначала на EastFruit.

Сўнгги бир неча йил ичида Ўзбекистондан Туркманистонга пиёз экспорти ҳажми жисмоний жиҳатдан 10 баробар ошди! Бундан ташқари, 2021 йил охирагача натижалар сўнгги тўрт йилдаги рекорд кўрсаткичдан анча ошиб кетиши мумкин ва Турманистоннинг Ўзбекистондан пиёз экспорти умумий ҳажмидаги улуши бир ярим баробар ошади, дея қайд этишмоқда EastFruit таҳлилчилари.

2017 йилдан 2019 йилга қадар Ўзбекистондан Туркманистонга пиёзнинг йиллик экспорт ҳажми жисмоний жиҳатдан 1,8 мингдан 18,7 минг тоннагача ошган, 2020 йили эса бу кўрсаткич 12,9 минг тоннагача камайди.

Бироқ, EastFruit ҳисоб-китобларига кўра, 2021 йилнинг январь ойи бошидан октябрь ойи ўрталарига қадар Ўзбекистондан Туркманистонга пиёз экспорти ҳажми 19 минг тоннадан ошди. Бу 2017-2021 йиллардаги энг юқори кўрсаткичдир.

Изоҳ: * 2021 йилги маълумотлар – EastFruit таҳлилчиларининг дастлабки ҳисоб-китоблари бўйича

Агар 2017-2020 йилларда Туркманистоннинг Ўзбекистондан умумий пиёз экспортидаги улуши 5%дан 7%гачани ташкил этган бўлса, 2021 йилнинг 9 ойида бу кўрсаткич 9,2%га етди.

Бундан ташқари, ўзбек пиёзини Туркманистонга етказиб бериш ҳажми бу маҳсулотни йирик миқдорда импорт қилувчи бошқа мамлакатларга қараганда ойлар ва/ёки мавсумлар бўйича бутунлай бошқача тарзда тақсимланган. Ўзбек пиёзини шимолий мамлакатларга етказиб беришнинг асосий ҳажми апрель-июнь ойларига, яъни эртаги пиёзнинг улушига тўғри келади. Ўзбекистонда унинг йиғим-терими март ойининг иккинчи ярми ва апрель ойи бошларидаёқ, мамлакат ҳудудига қараб старт олади. Туркманистон мисолида эса бутунлай бошқача. 2019 ва 2020 йилнинг апрель-июнь ойларида Туркманистонга Ўзбекистондан атиги бир неча юз тонна пиёз етказиб берилди. Бу кўрсаткич Турманистонга йиллик экспорт ҳажмининг 3 фоизидан ошмади. Лекин биринчи чорак улуши 2019 йилда Туркманистонга йиллик экспорт ҳажмининг 50%ини, 2020 йилда эса 90%ини ташкил қилди. Сентябрдан декабргача бўлган даврда экспорт ҳажми 2019 йилда йиллик ҳажмнинг 46 фоизини ва 2020 йилда эса 10 фоизни ташкил этди.

Шунингдек ўқинг: Малайзиядаги «LJACK»  компанияси Ўзбекистоннинг Тошкент вилоятида қишлоқ хўжалиги хом ашёсини қайта ишлашга сармоя киритади

2021 йилда Ўзбекистондан Туркманистонга пиёз экспортининг ойлар ёки мавсумлар бўйича тақсимланиши ўтган йиллардагидан фарқ қилади. Чоракларга бўлинишда у тенг кўринади. EastFruit таҳлилчиларининг дастлабки ҳисоб-китобларига кўра, жорий йил биринчи чораги ва иккинчи ярмининг умумий улуши Ўзбекистондан Туркманистонга йиллик пиёз экспортининг 75%идан кўпроғига тўғри келади.

Туркманистонга ўзбек пиёзини етказиб беришнинг бундай хусусиятини ҳисобга олсак, ушбу маҳсулотнинг Туркманистонга экспорти шу йил охирига қадар давом этади, деб тахмин қилиш мумкин. Бу шуни англатадики, 2021 йилда Ўзбекистондан Туркманистонга пиёз экспорти ҳажми 2019 йилги рекорд кўрсаткичдан сезиларли даражада ошиб кетиши мумкин. Бу мамлакатнинг Ўзбекистондан пиёз экспорти умумий ҳажмидаги улуши эса тахминан 10%ни ташкил қилади.

Сообщение Бу йил Туркманистонга ўзбек пиёзи экспортининг рекорд даражаси қайд этилади появились сначала на EastFruit.

2021 йилнинг август-сентябрь ойлари Ўзбекистонда пиёз ва саримсоқ 88,2 минг гектар майдонга экилди. Бу ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 5,8 минг гектарга кўп, дея хабар бермоқда EastFruit мутахассислари Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг маълумотларига асосланган ҳолда. Ўзбекистонда қишки сабзавот икки марта: август-сентябрь ва кеч кузда – ноябрь-декабрь ойларида экилади.

Ўзбекистон Қишлоқ хўжалиги вазирлиги маълумотларига кўра, 2021 йилнинг август-сентябрь ойлари ва кеч кузда экилган пиёзнинг 2022 йилги ҳосили 2 миллион тоннани ташкил этиши кутилмоқда.

Ўзбекистондан пиёз экспорти аниқ мавсумийлик хусусиятига эга. Республикада эртаги пиёз йиғим-терими мамлакат ҳудудига қараб, март ойининг иккинчи ярми ва апрель ойи бошида бошланганлиги сабаб – шимолий мамлакатларда ўтган йилги йиғим-терим захиралари камайиб бораётган бир пайтда тахминан уч ой давомида ўзбек пиёзини экспорт қилиш учун “имкониятлар дарчаси” очилади. Ушбу “имкониятлар дарчаси”нинг давомийлиги асосий сотув бозорлари – Россия ва Беларусда эртаги пиёзнинг биринчи партиялари июнь ойи охирига борибгина пайдо бўлиши билан изоҳланади. Тахминан шу вақтда захиралар тугай бошлайди ва одатда нархлар тез кўтарила бошлайди.

Шунингдек ўқинг: Ўзбекистон Хитойга мева экспортини кескин камайтирди

Республика Божхона қўмитаси маълумотларига кўра, 2021 йилнинг дастлабки 9 ойи давомида Ўзбекистондан деярли 200 минг тонна пиёз экспорт қилинган. Шундан 157 минг тоннаси, яъни 79 фоизи апрелдан июнгача бўлган даврда ташқи бозорларга жўнатилган. Ўтган 2020 йилнинг 9 ойида Ўзбекистондан пиёз экспорти ҳажми жисмоний жиҳатдан 188 минг тоннани ташкил этган эди, шундан апрель-июнь ойларида 132 минг тонна (70%) экспорт қилинди.

Сўнгги бир неча йил ичида Ўзбекистонда ресурс тежовчи технологияларни қўллаш, юқори маҳсулдор навларни экиш, ёмғир усулида суғориш техникаси ва бошқа агротехник тадбирлар туфайли пиёз ҳосилдорлиги аввалги ўртача кўрсаткич – гектарига 30 тоннадан 50-60 тоннагача кўтарилди. Шунга кўра, пиёз етиштириш таннархи ҳам камайди. 2021 йилнинг июнь ойи бошида Ўзбекистонда 1 кг пиёз етиштиришнинг ўртача таннархи тахминан 5 АҚШ центини ташкил этди.

Ресурс тежовчи технологиялар қаторида сув ресурсларини тежаш учун пиёз экишда томчилатиб суғориш технологияси жорий этилганини қайд этиш жоиз. Натижада, ўсимликни ўғитлаш самарадорлиги ошади ва сувни 40 фоизгача тежашга эришиш мумкин. Қолаверса, бу чоралар  ҳосилдорликни ошишига ижобий таъсир кўрсатади.

Бироқ, EastFruit экспертларининг фикрича, бир қатор омил ва сабабларга кўра, Ўзбекистонда эртаги пиёз етиштириш ҳажмини сезиларли даражада ошириш таваккалчилик бўлиши мумкин ва эртаги пиёз етиштиришни кенгайтиришда “етти ўлчаб бир кес” тамойилида иш тутиш лозим.

Сообщение 2021 йилнинг август-сентябрь ойлари Ўзбекистонда пиёз ва саримсоқ экиладиган майдонлар 7 фоизга ошди появились сначала на EastFruit.

Ҳозирча 2021 йил ҳаддан зиёд мураккаб йил, деб ҳисобланмоқда, айниқса пиёз бозори учун. Италия бозорида эртаги пиёз муваффақиятли сотилган бўлса-да, катта битимлар йўқ. Испанияда об-ҳаво ёмонлиги сабабли пиёз йиғим-терими кейинга қолдирилиши бир вақтнинг ўзида бир нечта ҳудуддан маҳсулотлар бозорга чиқишига сабаб бўлди ва айни ҳолат нархларга таъсир кўрсатмай қолмади. Бу хусусда EastFruit FreshPlaza нашри ҳаволасига таяниб хабар бермоқда.

Шунингдек ўқинг: Жаҳон пиёз бозори шарҳи: савдо тизими меъёрий ҳолатга келадими? ( I-қисм)

Италия: эртаги пиёз учун позитив бозор

Шимолий Италиялик операторнинг айтишича, пиёз бозори ҳозир унчалик динамик эмас. Ҳеч қандай муҳим битимлар йўқ ва нархларни ҳам у қадар қизиқарли деб бўлмайди. Катта қисми Италияда етиштириладиган кечки сариқ пиёз ҳосили кутилмоқда. Бозор аллақачон йиғиб олинган ва асосий қисми сотиб ҳам бўлинган эртаги пиёз учун жуда позитив бўлди.

Италия бозорида Испания маҳсулотлари мавжуд ва бу ҳозирги вақт учун ажабланарлидир. Бироқ, худди ўша оператор Францияда қизил ва оқ пиёзни яхши натижалар билан сотмоқда.

Кампания савдогарининг айтишича: «Пиёз нархи ҳозир ўтган йилги кўрсаткичга тўғри келмоқда. Ҳозир биз Эмилия-Романьянинг эртаги пиёзи билан шуғулланяпмиз. Яқинда ёмғир ёғиб, баъзи далалар зарар кўрган бўлса-да, бу йил сифат жиҳатидан яхши йилдир. Импорт сентябрь ойида бошланади».

Испания: маҳсулот етиштириш ҳажми ўсмоқда, нархлар эса пасаймоқда

Испаниянинг Кастилия-Ла-Манча  минтақасида Grano пиёзи ҳосилини йиғиш давом этмоқда. Бу йил Aндалусияда пиёз етиштириш сезиларли даражада ошди. Испания Қишлоқ хўжалиги, балиқчилик ва озиқ-овқат вазирлигининг сўнгги маълумотларига кўра, пиёз майдонлари 2020 йилга нисбатан 24,4% га ошган. Таклифлар сони ошиши Ла Манчада пиёз нархи пасайишига олиб келди. Маҳсулот етиштиришни кўпайтиришдан ташқари, Aндалусия кампанияси Кастилия-Ла-Манча кампаниясига мос келди. Aндалусияда тахминан 15 кун бор эди, шу вақт ичида ёмғир ва ёмон об-ҳаво туфайли ҳосилни йиғиб олишнинг иложи бўлмади. Бу ҳосил йиғимининг Кастилия-Ла-Манча пиёзи етказиб берилиши билан бир вақтга тўғри келишига сабаб бўлди.

Ҳатто кампаниянинг ушбу дастлабки босқичларида ҳам харидорлар яхши пўстлоқли пиёзни талаб қилишмоқда, чунки, пиёзнинг пўсти қанча кўп бўлса, уни шунча узоқ сақлаш мумкин. Тез бузиладиган навларни етиштирувчи андалусиялик фермерлар маҳсулотларини жуда арзон, ҳатто кулгили нархларда сотишга мажбур бўлишди. Натижада, пиёз нархи умуман тушиб кетди.

Aндалусияда таъминот ортиши Европада кутилганидан пастроқ талабга тўғри келди, чунки, умумий овқатланиш канали ҳали тўлиқ тикланмаган ва муҳим харидорлар йўқ: Португалия ўз ишлаб чиқаришини кўпайтирди. Бундан ташқари, мавсум бошида Aндалусияга пиёз учинчи мамлакатлардан,  йириги, асосан, Чилидан, кичик ва ўртачаси Янги Зеландиядан олиб келинди. Бу омилларнинг бари Испания пиёзи учун мураккаб вазиятни юзага келтирди.

Бироқ, ўтган ҳафтадан бошлаб, Испаниянинг асосий ишлаб чиқарувчи минтақаси ва Европа даражасида энг муҳимлардан бири бўлмиш Кастилия-Ла Манча учун вазият бироз ўзгара бошлаганга ўхшайди. Германия ёки Буюк Британия каби йирик пиёз сотиб оладиган мамлакатлар аллақачон минтақа маҳсулотларига қизиқа бошлади. Aндалусия эса жуда йирик пиёз етказиб бермаяпти – бу ерда, асосан, Франция ёки Португалия бозорлари учун мос келадиган 4 ва 5дан каттароқ ўлчамлардаги пиёз ўстирилади. Aммо ҳаммаси  йиғим-терим қизғин давом этаётган Голландия ҳамда Польшада нима содир бўлишига боғлиқдир. Талаб эса ўсмоқда.

Сообщение Жаҳон пиёз бозори шарҳи: савдо тизими меъёрий ҳолатга келадими? (II қисм) появились сначала на EastFruit.

2021 йил ҳозирча оғир йил ҳисобланмоқда, айниқса, бу пиёз бозорида янада кўпроқ сезиляпти. Хусусан, Буюк Британияда об-ҳавонинг кучли ўзгаришлари вегетация даврини қийинлаштирди, Голландияда пиёз етиштириш 11% га ошди, аммо савдо ҳали ҳам паст, чунки, ўтган мавсум пиёзи экспортга тўсқинлик қилмоқда. Хитойда логистика савдога салбий таъсир кўрсатишда давом этяпти, чунки, экспортёрлар ҳажмларни мамлакатдан ташқарига чиқаришга қийналмоқда ва ички талабнинг ўсиши нархларни қўллаб-қувватлаш учун етарли эмас. Жанубий Африкада бу манзара аксинча тус олган: пиёз етиштириш даражасининг пасайиши нархларни юқорига томон кўтармоқда. Бу хусусда EastFruit FreshPlaza ҳаволасига асосланиб ёзди.

Нидерландия: пиёзнинг янги ҳосилига талаб кам

Янги пиёз ҳосилини йиғиш бошланди, аммо савдо ҳамон сустлигича қолмоқда. “Бу ҳар йили тахминан шу вақтда содир бўлади. Июль ҳеч қачон тиғиз ой бўлган эмас. Бозор ҳали ҳам депрессияда. Мижозлар ҳали пиёзга у қадар эҳтиёжманд эмас ва шунинг учун уни кераклича миқдорда буюртма қилишмоқда.

Бу вақт талаб этади. Рецессия тугаганидан сўнг  талаб тез суръатларда ўсишини кутмоқдаман. Бу исталган вақтда содир бўлиши мумкин», дейди голландиялик экспортёр.

Мутахассиснинг сўзларига кўра, ҳозир Буюк Британия ва Африкадан камроқ талаб мавжуд, аммо айнан шу йўналишларда ўтган йилги ҳосил пиёзи халал бермоқда. У ҳали ҳам ўйлаганимиздан кўра кўпроқ ва сифати ҳозирча яхши бўлгани учун арзонроқ муқобилни танлаган мижозлар бор. «Умид қиламизки, бозор барқарорлашса ва талаб яна ошса, маҳсулотимизни харидорга етказиб бериш учун моддий-техник имкониятларга эга бўламиз. Контейнерлар етишмовчилиги муаммоси бозорда мавжуд ва у Дамоклнинг қиличидай осилиб турибди», дея қайд этди экспортёр.

Бу йил пиёз жуда кўп бўладиганга ўхшайди, буни CBS маълумотларига кўра, пиёз экилган майдоннинг 11,3 фоизга кўпайгани тасдиқламоқда.

«Айрим маҳсулотлар ортиқча сув туфайли бой берилади, аммо қўшимча 11% – бу кўп. Демак, қилиниши керак бўлган ишлар ҳам кўп» дея қайд этди экспортёр. «Умид қиламизки, якунда яхшигина даромад оламиз, шундай экан, маҳсулот етиштирувчи учун ҳам, савдо учун ҳам мавсум яхши бўлади. Айни пайтда бир тюк нархи 21 дан 22 центга тенг, аммо айтиб ўтилганидек, ҳамма жуда эҳтиёткор».

Мутахассиснинг фикрига кўра, пиёзни биринчи бор экиш осон туюлади. Об-ҳаво шароити қулайми, сифатли маҳсулот ўсади. Ҳозиргача асосий уруғлик пиёз ҳосили нима бўлишини олдиндан айтиш қийин. Баъзи жойларда сувдан қолган излар бор – ёз бошида ортиқча намлик пайдо бўлган. Аммо август ойидаги об-ҳаво ҳал қилувчи омилдир. Агар бизда яхши, қуруқ ой бўлса, зўр сифатга эришамиз. Агар ёмғир ёғса ва пиёзни тупроқдан «тортиб олиш»га тўғри келса, бутун мавсум давомида муаммолар туғилиши мумкин.

Буюк Британия: об-ҳавонинг кескин ўзгаришлари ва маҳсулот етиштириш харажатлари ошиши

Буюк Британия бозори ўтган мавсумдаги пиёздан янги ҳосилга ўтмоқда. Янги ҳосилни ҳозир йиғиш керак. Вегетация даври экстремал об-ҳаво шароитида бўлиб ўтди: декабрдан февралга қадар нам қиш, йиллик ёғингарчиликнинг 170%лик меъёрий миқдори, март ойида экин экишни якунлаш учун етарлича қуруқ об-ҳаво ҳукм сурди. Аммо апрелда узоқ давом этган совуқ пайтида ўсимликлар ўсишдан тўхтади. Сўнгги икки ой, гарчи, кучли локал ёмғирлар кўп бўлган бўлса-да, ёмон кечмади. Экинларнинг кўриниши яхши ва ўртача ҳосилдорлик кутилмоқда. Сифат эса об-ҳавога боғлиқ. Озроқ ёмғир ва серқуёш кунлар керак. Зеро, экстремал об-ҳаво шароити фермерларнинг самарали ишлаши ёки аниқ прогнозлар тайёрлашга халал беради.

Фермерлар учун маҳсулот етиштириш харажатлари ўсиб бормоқда – ўғит ва уруғдан тортиб, транспорт ва ишчи кучига қадар – буларнинг барини қоплаш керак.

Нидерландияда экин майдонлари 11 фоизга ўсди. Пиёзнинг катта қисми Африка ҳамда Осиё бозорларига экспорт қилинишига қарамай, контейнер ва етказиб беришнинг кечикиши каби муаммолар сабаб, экспорт қилинмаса, бу Буюк Британия бозорига маълум даражада таъсир этиши мумкин.

Ўтган йил савдо учун қизиқарли йил бўлди, чекловлар туфайли умумий овқатланиш тизимида кескин пасайиш кузатилди, чакана савдода эса ишлар жуда яхши бўлди. Савдо тизими меъёрий ҳолатга қайтмоқда, аммо буни  текшириш учун бир неча ой керак бўлади.

Сообщение Жаҳон пиёз бозори шарҳи: савдо тизими меъёрий ҳолатга келадими? ( I-қисм) появились сначала на EastFruit.

EastFruit мутахассисларининг фикрига кўра, 2021 йилги мавсум Ўзбекистон пиёз етиштирувчилари ва экспортёрлари учун муваффақиятли кечди ва у яқин ҳафталарда якунига етади. Нима учун бу мавсумни муваффақиятли деб ҳисоблаш мумкин ва унинг якунланиши билан боғлиқ қандай аломатлар кузатилмоқда?

Одатда, июль ойида пиёзни Ўзбекистондан ташқи бозорларга етказиб бериш мавсуми тугайди ва статистика буни тасдиқлайди. Сўнгги 8 йил ичида экспорт мавсуми август ойигача давом этган ягона истисно – 2018 йил эди. Бироқ, 2021 йилги мавсумда Россия пиёз бозоридаги ҳозирги вазият  2021 йил истисно бўлмаслигини кўрсатмоқда.

Ушбу маҳсулотни етиштирувчи Ўзбекистон деҳқонлари ва экспортёрлари учун эртаги пиёзни ташқи бозорларга экспорт қилишнинг 2021 йилги мавсуми муваффақиятли бошланди. Ўзбекистонда эртаги қишки пиёзнинг биринчи йирик партиялари улгуржи бозорларга апрель ойининг биринчи ўн кунлигида чиқди. Худди шу ойда Россияда ўтган йилги ҳосилнинг юқори сифатли пиёз етишмовчилиги юзага келди. Маҳаллий пиёз сегментидаги вазият ёмонлашиб, фермерлар ўз маҳсулотларининг утилизациясига харажат қилмаслик учун уларни қайта ишлашга рамзий нархда – 1 рубл/кг (0,014 доллар)дан беришга тайёр эди. Бозорнинг асосий иштирокчилари бу ҳолатни ўтган йилги пиёзнинг сифати пастлиги ва ҳосилда нокондицион маҳсулотлар улуши катта экани билан боғлашди. Бу 2020 йилда нам пиёзни сақлаш билан боғлиқ, чунки йиғим-терим пайтида мамлакатнинг аксарият қисмида узоқ муддатли ёмғирлар кузатилган.

Россия супермаркетлар тармоқлари маҳаллий пиёз сифатсизлиги сабаб, уни сотиб олишни сезиларли даражада камайтирди. Улар Марказий Осиё мамлакатларидан янги ҳосилнинг юқори сифатли маҳсулотлари етказиб берилишини кутди. Шундай қилиб, ушбу минтақа мамлакатларининг пиёз етиштирувчилари учун Россия бозорига экспорт мавсуми жуда муваффақиятли бошланди.

Бу йил Россияда қишки пиёз ҳосилини  йиғиб олиш мавсуми 2020 йилга нисбатан деярли 2 ҳафта кеч бошланди, мамлакат жанубида қишки пиёз июнь ойи бошларида йиғиб олина бошланди. Ўз навбатида, бу Марказий Осиёдан Россия бозорига пиёз экспорти мавсумини яна икки ҳафтага узайтирди. 2021 йилги мавсумда Россияда маҳаллий қишки пиёзнинг бошланғич нархи 2020 йилга нисбатан ўртача 13 фоиз паст бўлишига қарамай (бу, дарвоқе, Марказий Осиёдан олиб кириладиган импорт ҳажми етарлича экани туфайли), Ўзбекистон ва Россияда ўртача улгуржи нархлар фарқи кг учун 20 центдан ортиқни ташкил этди. Бу эса Ўзбекистон экспортёрлари учун Россияга пиёз етказиб беришни давом эттириш имкониятини яратди.

Ўзбекистондан эртаги пиёзни экспорт қилиш, анъанавий ташқи бозорга сотиш учун муваффақиятли мавсумни таъминлаган иккала омил ҳам Россиядаги об-ҳаво шароити билан боғлиқ. Биринчи ҳолат – 2020 йилда пиёзни йиғиш ва сақлаш учун жойлаштириш маҳали давомли ёмғирлар, иккинчи ҳолат – 2021 йилда қишки пиёзни йиғиш мавсуми бошланишининг кечикишидир.

Табиийки, Россиянинг пиёз бозоридаги вазият 2021 йил июнь ойида ўзгара бошлади. Маҳаллий қишки пиёз таъминоти ўса бориб, нархлар аста-секин пасайди. 2021 йил июнь ойининг охирига келиб, Россия ва Ўзбекистон бозорларидаги ўртача улгуржи нархлар ўртасидаги фарқ кг учун 17 центгача, 2021 йил 3 июлдаги ҳолат бўйича эса кг учун 11 центгача камайди.

EastFruit мутахассислари сўнгги бир ҳафта ичида Ўзбекистондан экспорт учун пиёз жўнатилиши географиясига эътибор қаратишди. Ва маҳсулотларнинг катта қисми Россиянинг Ўзбекистонга яқинроқ ҳудудларига, РФнинг шимолий қисмига (бу ҳудудларда мева-сабзавотлар нархи мамлакат марказига нисбатан юқоридир) ҳамда Қозоғистонгна жўнатилганини қайд этишмоқда. Ушбу маҳсулот учун логистика харажатларида ҳар бир кг ҳисобига ҳар бир цент унинг таннархида муҳим роль ўйнаганлиги сабаб, Россия бозорида кузатилаётган нархлар пасайиши тенденциясининг Ўзбекистондан пиёз экспорти географиясига таъсирини яққол кўрсатмоқда.

Шу билан бирга, Россиянинг пиёз бозоридаги асосий иштирокчилар эртаги пиёз сегментида нархлар пасайиши тенденцияси давом этишини таъкидлашмоқда. Сабаби, ушбу маҳсулотларнинг бозордаги таъминоти ўсишда давом этяпти, пиёзга талаб эса ошмаяпти. Бу шуни англатадики, пиёзни Ўзбекистондан Россияга жўнатишни давом эттириш ва экспорт иқтисодий маънога эга бўлиши учун Ўзбекистонда улгуржи нархлар пасайиши керак. 2021 йилнинг июнь ойида Ўзбекистонда пиёзнинг ўртача улгуржи нархлари 8 дан 10 центгача бўлганлигини ҳисобга олсак, Ўзбекистонда пиёз нархларининг янада пасайиши учун ушбу нархлар даражасида “захира” кам.  Шунингдек, ички бозорни унутмаслик керак, чунки ушбу маҳсулотга ички бозордаги талаб унинг нархларинини сезиларли пасайишига “йўл қўймаслиги” мумкин.

Хуллас, ушбу кузатилаётган аломатларнинг бари яқин бир неча ҳафта ичида Ўзбекистондан Россияга пиёз экспорти мавсуми якунланишини кўрсатмоқда.

Шуни қайд этиш жоизки, Россиядаги об-ҳаво шароити ҳар доим ҳам ўзбекистонлик пиёз етиштирувчилар учун муваффақиятли экспорт мавсумини таъминлай олмайди, чунки, об-ҳаво ўзгаришларини, ёғингарчилик даври ва давомийлигини  ҳеч қачон аввалдан аниқ айтиб бўлмаган. Шу боис, EastFruit мутахассислари Ўзбекистонда эртаги пиёз етиштиришни кўпайтириш катта таваккал деб ҳисоблашади. Ўзбекистон пиёзини экспорт бозорларига олиб борадиган йўлдаги қатор муаммолар EastFruitнинг «Ўзбекистон эртаги пиёз етиштиришни кўпайтириб, катта таваккал қилмоқда» сарлавҳали материалида ҳам қайд этилган.

Эслатиб ўтамиз, 2021 йил июнь ойи охирида ушбу маҳсулот Ўзбекситондан мева-сабзавот маҳсулотларини экспорт қилиш учун транспорт воситаларига сўровлар рейтингида иккинчи ўринни эгаллади: транспорт сўровларининг тахминан 15 фоизи пиёз экспорти улушига тўғри келди.

Сообщение Ўзбекистон пиёзининг экспорт мавсуми тугашига бир неча ҳафта қолди появились сначала на EastFruit.

Россия бозорида эртаги пиёз нархининг пасайиш тенденцияси кузатилмоқда ва бугунги кунда россиялик фермерлар ушбу маҳсулотларни деярли ўтган йилнинг июн ойи охиридаги нархида сотишга тайёр, деб айтмоқда АПК-Информ: сабзавотлар ва мевалар лойиҳаси таҳлилчилари

Хусусан, бугунги кунда мамлакатнинг жанубий худудларида  маҳаллий фермер хўжаликларининг эртаги пиёзи 13-18 рубл/кг (0,18-0,25 доллар/кг)дан сотила бошланди, бу бир ҳафта олдинги ўртача кўрсаткичдан 15 фоизга арзон. Сабзавот етиштирувчилар ушбу сегментдаги нархларнинг бирданига тез пасайишига бир нечта сабабларига изоҳ келтирдилар. Аввало, ёғингарчиликсиз илиқ об-ҳавонинг кириб келиши жанубий ҳудуд фермерларининг кўпчилигига йиғим-терим ишларини бошлашга имкон берди, бу эса бозорда пиёз таъминотининг сезиларли даражада ошишига олиб келди.

Шунингдек ўқинг: Краснодар ўлкаси (РФ) боғбонлари эртаги олма теримини бошлашди

Шунингдек, нархларнинг пасайиш динамикасига бозорда Марказий Осиё мамлакатларидан импорт қилинадиган эртаги пиёзлар борлиги ҳамда уларнинг нархи маҳаллий маҳсулотларга қараганда анча паст эканлиги ҳам сабаб бўлди. Шундай қилиб, ҳозирги кунга қадар Москва ва Санкт-Петербург улгуржи бозорларида Ўзбекистоннинг эртаги пиёзи ўртача 15 рубл/кг (0,21 доллар/кг) нархда сотилмоқда.

Шу билан бирга, бозорнинг асосий иштирокчилари эртаги пиёз нархида пасайиш тенденцияси давом этишини таъкидламоқдалар. Бозорда ушбу маҳсулотнинг таклифи ўсишида давом этмоқда, унга талаб эса кўп эмас.

Сообщение Россияда эртаги пиёз арзонлашмоқда появились сначала на EastFruit.

EastFruit таҳлилчилари бу йилги июннинг учинчи ўн кунлигида Ўзбекистондан тарвуз экспорти жадаллашганини қайд этишмоқда. Зеро, сўнгги бир неча кун ичида ушбу жадаллик транспортга бўлган талаб ниҳоятда кучайишига сабаб бўлди. Aйни пайтда тарвуз мева-сабзавот маҳсулотларини Ўзбекистондан ташқи бозорларга жўнатиш учун ташиш бўйича сўровлар рейтингида мутлақо етакчи ҳисобланади. Ушбу рейтингда иккинчи ўринни пиёз эгаллаб турибди.

Ўзбекистон гилосининг экспорт мавсуми тугаган, деб ҳисобласа бўлади. Бу йилги ҳосил жуда ҳам кам бўлгани учун ўрик мавсуми бошланмай туриб, ниҳоясига етди. Шафтоли экспорти эса ҳали старт олмади, ҳозирча унинг нархи Россиянинг асосий экспорт бозорида рақобатбардош эмас. Хўш, шундай экан, ҳозир Ўзбекистондан ташқи экспорт бозорларига қай бир  маҳсулот, қайси йўналишда жўнатилмоқда?

Логистика хизматлари бозори иштирокчиларининг маълумот ва фикрларига асослансак, бу саволга жавоб жуда оддий: мева-сабзавот маҳсулотларини ташқи бозорга жўнатиш учун транспорт воситаларига умумий сўровларнинг 80-90 фоизи икки маҳсулот – тарвуз ва пиёз экспортига дахлдор. Шу билан бирга, EastFruit мутахассисларининг фикрича, сўровларнинг қарийб 70 фоизи тарвуз жўнатиш учун, тахминан 15 фоизи эса пиёз жўнатиш учундир.

Тарвуз Россия ва Қозоғистонга жўнатилмоқда. Аммо ушбу маҳсулотнинг асосий қисми Россия шаҳарларига ва бунинг географияси жуда кенг бўлиб, мамлакатнинг марказий қисмидан бошлаб шимолий ва шарқий қисмигача тарвуз етказиб берилмоқда. 2020 йилда Ўзбекистондан тарвуз экспорти ҳажми рекорд кўрсаткичга етди ва 49,4 минг тоннани ташкил этиб, 2019 йилга нисбатан 7,5 баравар ошди. Ушбу ҳажмнинг тахминан 90 фоизи август-сентябрь ойларида, атиги 6-7 фоизи июнь ва июль ойларида жўнатилган. Шу кунларда тарвузни ташқи бозорга жўнатишда экспортёрларнинг юқори фаоллигини ҳисобга олсак, ушбу маҳсулот экспорти ҳажми бўйича 2020 йилдаги рекорд кўрсаткич янгиланиши мумкин. Aммо тарвуз экспорти мавсуми энди фаол босқичга кирди ва бу йилги экспорт ҳажмини баҳолашга ҳали эрта.

Шунингдек ўқинг: Марказий Осиёда қуруқ мевалар сархил мева бозорига йўл бермоқда

Ўзбекистондан мева-сабзавот маҳсулотларини жўнатиш учун транспортга бўлган талаблар рейтингида иккинчи ўринни пиёз эгаллаб турибди. Ушбу маҳсулот Россия ва Қозоғистонга жўнатилмоқда. 2021 йилнинг май ойи билан таққослаганда, Ўзбекистонда эртаги пиёзнинг улгуржи нархи тахминан 30 фоизга камайди ва Россия бозоридаги эртаги пиёз нархи нисбатан юқори бўлиб, бу Ўзбекистон пиёзини Россияга экспорт қилишга ҳалигача имконият қолдирмоқда. Бироқ, Россия бозорида эртаги пиёз ҳафтадан-ҳафтага арзонлашяпти ва нархларда барқарор пасайиш тенденцияси кузатилмоқда. Шунингдек, эртаги пиёзни Ўзбекистондан Россияга жўнатишнинг «анъанавий» даври ҳам якунланмоқда. Ушбу омилларга асосланиб, EastFruit таҳлилчилари келгуси ҳафталарда пиёз экспорти босқичма-босқич пасайишини тахмин қилишяпти.

Мева-сабзавотларни Ўзбекистондан ташқи бозорга жўнатиш учун транспорт сўровларининг қолган қисми қовун ва помидор экспортига тааллуқли, шунингдек, ўрик, гилос, шафтоли жўнатиш бўйича ҳам жуда кам сонли сўровлар мавжуд.

Сообщение 2021 йилнинг июнь ойи якуни: тарвуз ва пиёз – Ўзбекистоннинг асосий экспорт позицияси появились сначала на EastFruit.