Қишлоқ хўжалигида интервенциялар ва тўловлар агентлиги (АIPA) маълумотларига кўра, 2021 йили Молдовада атиги 1,9 минг гектар янги боғлар барпо этилган. Аввалги йиллар билан таққослаганда: 2020 йилда – 2,3 минг гектардан бироз кўпроқ, 2019 йилда эса 3,3 минг гектар. Хусусан, уруғли мева боғлари 2021 йили қарийб 1,1 минг гектар (2020 йилда – 1 минг гектар), данакли мева боғлари – 804 гектар (2020 йилда – 1,3 минг гектар) барпо этилган.

Мутахассисларнинг ҳисоб-китобларига кўра, сўнгги беш йил ичида мамлакатда эски боғларни бузиш (илдизи билан қўпориб ташлаш) суръати янги плантациялар барпо этиш кўрсаткичидан ошиб кетган.  Натижада, масалан, Молдовада олма боғлари майдони шу даврда қарийб 3 минг гектарга қисқариб, натижада 49 минг гектарни ташкил қилмоқда.

Қишлоқ хўжалиги ташкилотлари мутахассисларининг фикрича, янги боғларга сармоя киритиш тўхтатиб турилишининг асосий сабаби, авваллари фақат миллий нав реестрига киритилган мевали экинларни етиштирган фермерларгина инвестициядан кейинги субсидияларни олиш ҳуқуқига эга эди. Шунга кўра, жаҳон бозорида машҳур, бироқ, Молдова давлат тузилмалари томонидан рухсат этилмаган мева ва узум навлари плантацияларини барпо этаётган фермерлар давлат молиявий ёрдамидан маҳрум бўлган. Ўтган йилнинг охири ва жорий йил бошида маҳаллий қонунчилик базасига ушбу чекловни бекор қилувчи ўзгартиришлар киритилди (Европа Иттифоқида расман тан олинган навларни Молдовада автоматик равишда қонунийлаштириш). Шунга қарамай, мамлакатда “ноқонуний” усулда экилган янги хорижий навдаги мева ва узумлар етиштириладиган боғлар маҳсулотларини қонунийлаштиришда бир қанча тўсиқлар мавжуд.

Яна бир муҳим сабаб – пандемия ва энергия инқирози келтириб чиқарган ижтимоий-иқтисодий оқибатлардир.  Хусусан, Молдовада мева етиштириш харажатлари (пестицидлар, ўғитлар, экин материаллари, малакали ишчи кучи) кескин ошган.

Шуни инобатга олган ҳолда боғдорчилик сектори операторларининг фикрига кўра, 2022 йилда янги плантациялар яратишга инвестициялар ҳажми ошмайди. Қолаверса, маблағларнинг асосий қисми, эҳтимол, мавжуд плантацияларни модернизациялаш (масалан, дўл ва ёмғирга қарши тизимлар, суғориш) ва йиғим-теримдан кейинги инфратузилмага йўналтирилади. Истисно, олхўри ва узум ишлаб етиштириш (лекин, асосан, техник навлар) сегментида бўлиши мумкин.

Сообщение Нега Молдовада мевали боғлар кам барпо этилмоқда? появились сначала на EastFruit.

Молдова бозорларида маҳаллий олхўри жорий йил июль ойи ўрталарида 11 лей/кг ($0,61/кг) нархда пайдо бўлди. Бу ушбу мева ўтган йилги сотиш мавсуми бошларидаги нарх даражасидан 1-2 лей баландроқдир. EastFruit мониторинги натижаларига кўра, 2021 йил июль охирига келиб, Молдовада эртаки олхўрининг улгуржи нархлари ўртача 12 лей/кг ($0,66/кг)гача, энг юқори нарх эса 14 лей/кг ($0,77/кг)га қадар кўтарилди.

Ички бозор операторлари олхўрининг эртаки нархлари қимматлашувини учта асосий омил билан изоҳлашмоқда. Биринчиси, 2021 йилги ҳосилнинг ўтган йилдагига нисбатан 20-30% паст бўлганлиги. Бу ҳақда EastFruit аввалроқ хабар берган эди.

Иккинчи омил – ички бозорда данакли мевалар орасида рақобатнинг пасайиб бориши. Хусусан, юқори сифатли ўриклар ички бозорда анча камайиб кетди. Улар ҳозир нисбатан юқори нархда – 30 лей/кг ($1,66/кг)дан сотилмоқда. Ўз-ўзидан, сифатли йирик олхўра нархлари ҳам ушбу даражага қараб тортилмоқда.

Ниҳоят, учинчи омил – Россия ва Руминияга олхўри экспортининг бошланиши. Етказиб бериш ҳажмлари ҳозирча катта эмас. Айтиш жоизки, экспортга асосан “Эртаки Чачак” нави жўнатилмоқда. Аввалги йилларда экспортёр-трейдерлар унга у қадар катта қизиқиш билдиршмаганди, бироқ жорий йилда ушбу олхўри нави яхши ҳосил берган кам сонли навлардандир. Экспортга талаб ортиши натижасида ички бозорда ҳам нархлар кўтарила бошланди.

Сообщение Молдовада мавсум бошидаёқ олхўри нархлари ўса бошлади появились сначала на EastFruit.

Украинада резавор ва данакли мевалар етиштириш даражаси тобора ўсиб бормоқда. Ушбу сегментдаги баъзи позициялар бўйича мамлакат ҳатто жаҳон бозорида етакчи ўринни эгаллайди. Яна ҳам аниқроғи, SEEDS маълумотларига кўра, олча ва смородина етиштириш бўйича Украина жаҳонда учинчи ўринда туради.

Олча ҳақида сўз борар экан, бу борада Украина Россия ва Туркиядан кейин, смородина етиштириш бўйича эса Россия ва Польшадан сўнг етакчилик қилади. Бошқа мева ҳамда резавор экинлар ҳақида гапирадиган бўлсак, малина етиштириш бўйича Украина жаҳонда еттинчи ўринни эгаллаган. Ушбу тоифадаги лидерлар Россия, Мексика ва Сербиядир. Ва гилос етиштириш бўйича Украина жаҳонда тўққизинчи ўринда турибди. Бу ерда халқаро етакчилик Туркия, AҚШ ва Чилига тегишли.

Жаҳон голубика етиштирувчилари рўйхатида Украина ўн учинчи ўринда, қулупнайнинг энг йирик экспортёрлари рўйхатида эса йигирманчи ўриндадир.

Aнъанавий экинлар етиштириш ҳақида гап кетганида мамлакат янада кучли позицияда:

«Баъзи меваларнинг энг йирик етиштирувчиси сифатида Украина рейтингда юқори ўринларни эгаллаши унинг ҳудудий мансублиги ва урф-одатларига кўп жиҳатдан боғлиқ. Aввало, бу смородина ва олчага дахлдор. Бироқ, жаҳон миқёсида тан олинган резаворлар бўйича ҳам (қулупнай, голубика) Украина жаҳонда муҳим ўринни эгаллаган”, дейди Украина аграр бизнес-клуби (УАБК) таҳлилчиси Светлана Летвин.

Сообщение Украина – олча ва смородина етиштирувчиларнинг жаҳон бўйича Топ-3 талигида появились сначала на EastFruit.

EastFruit таҳлилчилари 2021 йилги мавсумда ўрик экспортининг ўта паст ҳажми ва Ўзбекистондан шафтоли экспортининг прогноз қилинаётган кескин пасайиши фонида яна бир данакли мева экспортини кўпайтириш имкониятларига эътибор қаратишмоқда. Бу, Россия бозорига сархил олхўри юборишдир. Россияга катта миқдорда олхўри етказиб берувчи Молдовада бу йил унинг эртаги навларини йиғиб олиш мавсуми икки ҳафтага кечикмоқда. Бундан ташқари, жорий мавсумда Ўзбекистонда олхўри нархининг 2020 ва 2019 йилнинг шу даврига нисбатан юқори бўлишига қарамай, у Россия олхўри бозорининг яна бир муҳим иштирокчиси бўлмиш Туркия экспортёрлари таклиф этаётган нархларга нисбатан тўлиқ рақобатбардошдир.

Россия ўзбек мева-сабзавотларининг асосий ва анъанавий экспорт бозори бўлиб, сархил олхўрининг жаҳондаги энг йирик импортёрларидан бири ҳисобланади. Сўнгги бир неча йил ичида ушбу мамлакат йилига 75 мингдан 80 минг тоннагача сархил олхўри импорт қилди. Ушбу маҳсулотни Россия бозорига энг йирик етказиб берувчиси – Молдова. EastFruit мутахассисларининг фикрича, сўнгги бир неча йил ичида Россия бозорига олиб келинган сархил олхўрининг умумий ҳажмидан 38 дан 48 фоизигача Молдова ҳиссасига тўғри келади. Молдовадан Россияга сархил олхўри экспорти июль ойи ўрталаридан бошлаб, ушбу меванинг эртаги навларини йиғиш бошланиши билан старт олади. Aммо, 2021 йилги мавсумда мамлакатда олхўрининг эртаги навларини йиғиш июль охири – август бошларида, ўтган йилга нисбатан камида икки ҳафта кеч бошланиши кутилмоқда. Қолаверса, эртаги олхўри ҳосили жуда юқори бўлиши кутилмаяпти.

Ушбу ҳолат Россия бозоридаги бошқа йирик иштирокчиларга сархил олхўри етказиб бериш ҳажмини ошириш имконини беради, улардан бири Ўзбекистондир. 2017-2020 йилларга оид статистик маълумотларга кўра, Россия бозорига олхўри импортининг умумий ҳажмида Ўзбекистон улуши 15% дан 28% гача бўлган. Ўзбекистондан ушбу бозорга сархил олхўри экспорт қилиш мавсуми республиканинг жанубий вилоятларида эртаги навлар йиғиш бошланганда, яъни май ойида старт олади, фаол босқич эса июнь ойидан бошланади. Умуман олганда, қулай иқлим шароити туфайли олхўрини Ўзбекистондан Россия бозорига экспорт қилиш мавсуми Молдовага нисбатан 1,5-2 ой аввал бошланади.

2021 йилги мавсумда эса Молдовада олхўрининг эртаги навлари ҳосили одатдагидан кечроқ йиғиб олинаётгани сабабли, ушбу мамлакат экспортёрларининг Россия бозорига “кириб келиши” камида икки ҳафтага кечикмоқда. Бу, Россия олхўри бозорининг бошқа йирик иштирокчиси бўлмиш Ўзбекистон экспортёрларининг мазкур маҳсулотни кўпроқ ҳажмда етказиб бериш имкониятларини икки ҳафтага узайтиради дегани. Бироқ, ўрик ва шафтоли билан бўлгани каби, гап ушбу маҳсулот нархида, аниқроғи, унинг Россия бозорида рақобатдошлигидадир. Бошқа данакли мевалар сингари Ўзбекистондаги олхўри ҳосилига ҳам бу йилги об-ҳаво аномалиялари таъсир қилди – қиш фаслида ҳаво ҳароратини аномал исиб кетиши ва ундан кейин қаттиқ совуқлар кузатилди. 2021 йилнинг март ойи охирида мамлакатнинг жанубий қисмида олхўри ҳосилига етган зарар 70 фоизгача баҳоланган эди. Бу йили олхўри ҳосили ўтган йилларга қараганда паст, буни Ўзбекистонда олхўрининг амалдаги нархлари тасдиқлайди, зеро, нархлар ўтган йилларнинг шу даврига нисбатан бир неча баравар юқори. 2021 йил, 8 июль ҳолатига кўра, мамлакатнинг пойтахт бозорларида олхўри учун ўртача улгуржи нархлар кг учун 0,75 доллар даражасида. Ўзбекистон экспортёрлари ташқи бозорларга олхўри етказиб беришни FCA шартлари бўйича тахминан шу нархларда таклиф қилишмоқда.

Яхши янгилик шундаки, Россиянинг олхўри бозорида учинчи ўринни эгаллаган яна бир асосий иштирокчи Туркия экспортёрлари таклиф этаётган сархил олхўри нархлари ўзбекистонлик экспортёрлар таклиф этаётган нархлардан анча юқори. 8 июль ҳолатига кўра, Туркия экспортёрлари FCA шартлари бўйича 1 кг олхўрини 1,1 доллардан етказиб беришни таклиф қилишмоқда. Сўнгги йилларда Россияга сархил олхўри импортининг умумий ҳажмида Туркиянинг улуши 6% дан 18% гача бўлган.

Бундан ташқари, пасайиш тенденциясига қарамай, Россияда сархил олхўри учун ўртача улгуржи нархлар Ўзбекистондагидан тахминан 2,5 баравар юқори даражада сақланмоқда, июль ойи бошида нархлар кг учун 1,90-2,0 доллар бўлди.

Шундай қилиб, Молдова экспортёрларининг Россия бозорига камида икки ҳафтага кечикиб «кириши» ва ўзбек олхўрисининг амалдаги нисбатан рақобатдош нархлар ўзбекистонлик экспортёрлар учун Россияга етказиб бериш ҳажмини кўпайтиришда қулай имконият яратмоқда.

Шуни қайд этиш жоизки, Ўзбекистондан сархил олхўрини ташқи бозорга етказиб беришдан тушадиган даромад миқдорини ўрик ёки шафтоли экспортидаги миқдор билан таққослаганда олхўри бўйича кўрсаткич ўрик ёки шафтолига қараганда анча паст. 2017 йилдан то 2020 йилга қадар сархил олхўридан экспорт даромади йилига 14 миллиондан 20 миллион долларгача бўлган. Шунга қарамай, 2021 йилги мавсумда Ўзбекистондан ўрик экспортининг ўта паст ҳажми ва шафтоли экспорти ҳажмининг сезиларли даражада пасайиши билан боғлиқ прогноз фонида олхўри экспорти бўйича вазият анча умидбахшдир.

Сообщение Ўзбекистон Россияга сархил олхўри экспортини кўпайтириш имкониятига эга появились сначала на EastFruit.

Испаниянинг кичик фермерлар уюшмаси (UPA) 2021 йилги мавсумда данакли мевалар ҳосили аввалги 5 мавсумнинг ўртача кўрсаткичига нисбатан 20 фоиз камайишини хабар қилди.

Испания ҳукумати маълумотларига кўра, данакли мевалар етиштириш 1 миллион тоннадан зиёдни ташкил қилади. Аммо уюшма бундай прогноз ҳаддан ташқари оптимистик руҳда экани ва апрель, май, июнь ойларида боғларга зарар етказган бўронлар таъсири ҳисобга олинмаганини қайд этди. Каталония ва Aрагон ёмон об-ҳаводан энг кўп зарар кўрган ҳудудлардир. Баъзи жойларда ҳосил 20-50 фоизга камайди, дея хабар бермоқда Freshplaza материалларига асосланиб FruitNews.

Маҳсулотлар танқислигига қарамай, Испанияда данакли мевалар нархи пастлигича қолмоқда ва UPA аъзолари бунга бозордаги очиқ-ойдин спекуляциялардан бошқа изоҳ топа олмаганликларини тан олишди. Уюшма Қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етиштириш ва бозор бош бошқармасига муаммонинг ечимини топиш учун давра суҳбати ташкиллаштиришни сўраб, мурожаат қилди.

Сообщение Испания: сўнгги 5 йил ҳисобидан данакли мевалар ҳосили энг паст кўрсаткичда бўлади появились сначала на EastFruit.

EastFruit супермаркетларнинг мева-сабзавот бўлимларида ўтказган аудитлар Ўзбекистонда бананнинг чакана нархлари нисбатан юқори эканини доимий тасдиқлаб келмоқда. Ушбу меванинг жуда кам истеъмол қилиниши, қиммат логистика ва юқори импорт божлари билан боғлиқ. Айнан шу сабабли, Ўзбекистон бананни жуда кам истеъмол қиладиган мамлакатлар тоифасига киради. Қай бир мамлакатда аҳоли жон бошига қанча банан истеъмол қилиниши ҳақида ушбу мақолада ўқинг.

2021 йилда, ҳеч бўлмаса, унинг биринчи ярмида, Ўзбекистон банан истеъмолини яна камайтириши мумкин. Мамлакатда ўрик нархлари юқори экани, мавсумнинг биринчи ярмида гилос қиммат бўлгани ва умуман бозорда мева-сабзавотлар нархи баландлигига қарамай шундай бўлмоқда. Бананнинг асосий етказиб берувчиси бўлмиш Эквадор январь-апрель ойларида Ўзбекистон бозорига мазкур мевани юбориш уч баравар камайганлиги ҳақида хабар берди. Ва ҳатто Покистондан Ўзбекистонга банан етказиб бериш ҳажми кўпайиши ҳам Эквадор импорти ўрнини қоплаши қийин.

Банан импортининг пасайишига нима сабаб бўлди ва мавсумнинг иккинчи ярмида Ўзбекистон ушбу мевалар импортини кўпайтириши мумкинми?

Aсосий сабаблардан бири бу биз мана бу ерда батафсил ёзган банан нархларининг глобал ўсишидир. Иккинчи сабаб – миллий валютанинг АҚШ долларига нисбатан курсининг пасайишидир. Ўзбек сўми курсинининг пасайиши ҳатто савдо ҳажми пасайишини ҳисобга олмаган ҳолда ҳам аллақачон баландлаган банан нархига тахминан 5-6% қўшди. Бу эса, одатда, улгуржи савдолар нархи ошишига олиб келади. Учинчи сабаб – коронавирус пандемияси бошланганда банан ҳақида бутун мамлакат бўйлаб миш-миш тарқалганлигидир. Ўшанда, яъни пандемия бошланиши билан COVID-19 Хитойдан етказиб бериладиган банан орқали юқади, деган гап-сўзлар тарқалди. Ушбу миш-мишлар замирида ҳақиқат йўқлигига қарамай, бу барибир айрим истеъмолчиларга таъсир кўрсатяпти.

Натижада, бизда салбий фон пайдо бўлди. Мавсумнинг иккинчи қисмида бу буткул ўзгариши ҳам мумкин.

Ўзбекистоннинг EastFruit жамоаси ушбу мамлакатда бананнинг улгуржи нархи 4,5 ой ичида илк бор ўтган йилги AҚШ долларидаги даражага тушганига эътибор қаратди. Аслида, сўмда сотиладиган банан худди аввалгидек қиммат. 2021 йилнинг 17 июнидан бошлаб, бананнинг ўртача улгуржи нархи Тошкент шаҳрида кг учун 1,79 долларни ташкил этди (19 000 сўм), ҳафта давомида – 10 июндан 17 июнгача 14 фоиз пасайди. Ўтган йилнинг худди шу санасида улгуржи савдонинг ўртача нархи атиги 7 цент арзон эди – кг учун 1,72 доллар (17 500 сўм). Aммо маҳаллий ўрикнинг улгуржи нархи у қадар паст эмас – бу анъанавий мева ҳозир 16 минг сўмдан улгуржи савдода сотилмоқда, демак, бу фонда экзотик банан анча рақобатбардош кўринади.

Супермаркетлар тармоқлари ҳам мамлакатда банан савдосига катта таъсир кўрсатади. Боз устига, уларнинг сони тобора ортиб бормоқда. Супермаркетлар учун банан жуда қулай маҳсулот, чунки улар ушбу мевани бутун йил давомида тўғридан-тўғри импорт қилишлари ва катта ҳажм туфайли бозорга нисбатан арзон нархда сотишлари мумкин. Шунинг учун банан истеъмол миқдори кам бўлишига қарамай, Ўзбекистон супермаркетларида энг кўп сотиладиган мева ҳисобланади. Ва мамлакатда супермаркетлар тармоғи дўконлари сони ошгани сайин банан истеъмоли ҳам ўсиб бораверади.

2020 йил, яъни коронавирусга қадар Ўзбекистонда банан истеъмоли жуда тез ўсди. Aгар 2017 йилда мамлакатга 17,5 минг тонна банан импорт қилинган бўлса, 2019 йилда импорт ҳажми 2,5 баравар ошиб, 42,7 минг тоннага етди. 2020 йилда Ўзбекистонга банан импорти 36,7 минг тоннагача камайди.

Сообщение Ўрик қимматлигига қарамай, Ўзбекистон бананни кам импорт қилмоқда – бунга сабаб нима? появились сначала на EastFruit.

EastFruit мутахассислари супермаркетлар тармоғи савдоси учун чиройли дизайнга эга ва сифатли маҳсулотлар билан таъминланган мева-сабзавот бўлимининг муҳим ролини доим таъкидлайди. Баъзи супермаркетларда савдо расталари шунчаки безатилмайди, балки маҳсулотларни ўзига хос жойлаштиришга ҳаракат қилинади. Харидорлар бу ҳақда ижобий фикрларни ёзиб, гапира бошлайди, бу эса дўконлар учун қўшимча ва бепул реклама бўлиб хизмат қилади. Юқори даражадаги рақобат муҳитида супермаркетлар учун бепул рекламаларнинг фойдасини тушуниб етиш бугунги  кунда муҳим аҳамият касб этади.

Туркиянинг Истанбул шаҳридаги Carrefour компаниясининг сархил мева ва сабзавотлар бўйича тоифали менежери Сердар Сейлан супермаркетларнинг мева-сабзавот бўлимининг фотосуратларини доимий равишда LinkedIn тармоқларида улашади. Туркияда данакли мевалар ҳамда эртаги узум навларини йиғим-терими пайтида мутахассис «мевали дарё» фотосуратларини тақдим этмоқда. Бу суратларни гилос, шафтоли, ўрик, олхўри ва узумдан иборат «мевали шаршара» деб аташимиз мумкин. Мевалар шаршараси кичик юк машинасининг орқасидан оқиб тушаётгандек манзара касб этади.

Бу манзара чиройли, ўзига хос, долзарб кўринади ва шубҳасиз истеъмолчилар эътиборни тортади. Мева-сабзавот бўлимида буни суратга олиш тақиқланмаган. Нега аксарият супермаркетларда мева-сабзавотлар бўлимида суратга олиш тақиқланади, деб ўйлайсиз? Балким, бу уларнинг ўз маҳсулотларининг сифати ва пештахталарнинг ташқи кўринишидан уялгани учундир. Бундан ташқари, бугунги кунда растанининг суратини билдирмай олиш, шу растани ҳақиқатанам жозибадор қилишдан кўра анча осон. Эҳтимол, савдо тармоқлари ушбу қоидаларни қайта кўриб чиқиши зарурмикин?

Carrefour тармоғининг Истанбул шаҳридаги супермаркетида “мева шаршараси”ни қуйидаги суратларда кўришингиз мумкин:

Сообщение Данакли мевалар шаршараси: гилос, олхўри, ўрик, шафтоли – супермаркетларнинг мева-сабзавот бўлими учун дизайн ғоялари (фото) появились сначала на EastFruit.

Молдова бозорларида 7-10 кун ичида, июнь ойининг биринчи ҳафтаси охирига келиб гилос нархлари 120-150 лей/кг дан 35-45 лей/кг ($1,96-2,52/кг)гача пасайди. Маҳаллий гилоснинг улгуржи нархлари ҳам 25-30 лей/кг ($1,40-1,68/кг)даражасида шаклланди. Ўтган йили Молдовада етиштирилган шундай сифатдаги (диаметри 26 мм гача бўлган) гилослар нархлари худди шу даражада бўлганди. Бироқ, 2020 йил июнь ойининг илк кунларида бозорда ўртача пишган ва кечпишар навлардаги йирик гилос 35 лей/кг ($1,97/кг) нархда етарлича таклиф қилинган.

Шунингдек ўқинг: Молдова фермерлари оқ карам майдонларини нега қисқартирдилар?

Истеъмолчиларнинг кўпчилиги – турли ижтимоий қатламнинг турлича тўлов қобилиятига эга бўлган харидорлар томонидан қабул қилинмагач, “фермер гилослари”нинг очиқдан-очиқ кўтариб юборилган нархлари тушиши кутилган эди. Шунга қарамай, гилос нархининг бундай “қулаши” бироз ҳайрон қолдирди. Боғбонлар ушбу ҳолатни икки хил сабаб билан изоҳламоқдалар.

Биринчидан, “муқобил маҳсулотлар” рўйхати кенгаймоқда. Май охирига келиб Молдова бозорларида данакли мевалар сегментида кўплаб бошқа импорт мевалар таклифлари пайдо бўлди. Булар – ўрик, шафтоли ва бошқа ширали мевалар. Чакана савдо тармоқлари уларнинг нархини Молдованинг кичик фермерлари томонидан мева бозорларига ва дўконларга етказиб берилаётган маҳаллий гилосга нисбатан 10-15 фоиз арзон қилиб қўйдилар.

Иккинчидан, ўртапишар ва кечпишар гилос навларининг етилиш даври яқинлашмоқда. Йирик боғдорчилик корхоналарининг таъкидлашича, ушбу маҳсулот ўн кун, узоғи билан икки ҳафтада сотувга чиқади. Шуниси аниқки, бу вақтга келиб “фермерлик гилослар” таклифи ҳажмлари ҳам ортиб боради.

Бунда, фермерларнинг қайд этишича, кечроқ пишадиган гилоснинг етилиш даврида май охири – июнь бошидаги узоққа чўзиладиган ёғингарчиликлар натижасида мевалар зарар кўрадиган кунлар ҳали келмади. Ҳаддан зиёд намлик эса касалликларнинг тарқалишига олиб келади, бироқ технологик жиҳатдан яхши ривожланган хўжаликлар хавфни бартараф этиб, ноқулай об-ҳаво шароитларига қарамасдан, санитар ишловларни ўтказадилар ва баргларни дорилайдилар. Бу эса ўз навбатида, экспертларнинг фикрига кўра, маҳсулот таннархини 12-14 лей/кг ($0,67-0,78/кг) гача оширади. Шунга қарамай, боғбонлар агротехнологиялар ёрдамида маҳсулотни янада юқорироқ нархларда етказиб беришга умид боғламоқдалар.

Сообщение Молдовада гилос нархи кескин тушиб кетди появились сначала на EastFruit.

Мана бир йилдан ошдики, ушбу лойиҳада савдо гуруҳлари таҳлил қилинади, минтақа мамлакатлари бозоридаги жараёнлар ҳақида огоҳлантирилади. Қуйида савдо майдончасидаги ўзгаришлар таҳлилини эътиборингизга ҳавола қиламиз.

Йил давомида энг йирик мева-сабзавот савдо гуруҳи аудиторияси икки баравар кўпайиб, иштирокчилар сони 16 000 нафардан ошиб кетди. Бу вақт ичида майдончада дунёнинг 49 мамлакати вакиллари сотиб олиш-сотиш тўғрисидаги ўз таклифларини жойлаштирдилар. 200 000 дан зиёд товарлар таклифлари эълон қилинди.

Фойдаланувчиларнинг эълонларини мамлакатлар кесимида таҳлил қилсак, Россия, Миср, Туркия ва Қирғизистон мамлакатларидан иштирокчилар фаоллашганини кўришимиз мумкин. Айни пайтда, Ўзбекистон, Греция ва Беларусь фойдаланувчилари фаоллиги пасайган. Ўзбекистон вакилларининг фаоллиги пасайиши ҳақида гапирганда, совуқ уриши натижасида ўрик, гилос, шафтоли, нектарин ва олхўри сингари данакли мева ҳосилларининг йўқотилиши билан изоҳланади. Бу ҳақда EastFruit мартдаёқ прогноз қилган эди.

Товарлар ассортиментида ҳам ўтган йилга қараганда анча ўзгаришлар юз берган. Улардан асосийларини айтиб ўтамиз:

– бир йил аввал 2020 йил май ойи охирида савдо майдончасида эски ҳосилидан қолган картошка, сабзи ва лавлаги фаол сотилган, бугун эса бундай позициялар деярли йўқ;

– бироқ сабзи маҳсулотлари бўйича таклифлар Марказий Осиёдан етказиб берилган эрта ҳосил туфайли кўпайиб кетган, картошка ва лавлаги эса аксинча, энг кўп миқдорда камайган сабзавотлар бўлди;

– ўтган йил май ойи охирида Пекин карами бўйича таклифлар гуруҳда помидор ва бодрингни ортда қолдирган бўлса, бу йил 3 баравар камайиб кетди;

– помидор, бодринг ва булғор қалампир таклифлари 2021 йилда ўтган йилга нисбатан анча кўп;

– ўтган йилга нисбатан ўрик маҳсулоти бир мунча камайган. Бунинг ҳайрон қоладиган жойи йўқ, чунки Ўзбекистонда ҳосилнинг катта қисми йўқотилган ва бу мамлакат ўрикни деярли экспортга чиқармаяпти, ҳатто ушбу мева Ўзбекистонга импорт қилинмоқда. Айнан шу сабабли гилос маҳсулотлари бўйича таклифлар ҳам камайиб кетган;

– боғ қулупнайи бўйича таклифлар бу йил мавсумнинг кечикишига қарамасдан анча кўпайган. Бу эса қулупнай етиштириш ҳажмлари, айниқса Украинада ошганини яна бир бор тасдиқлайди.

– кўплаб мамлакатларда олма ҳосили тушиб кетгани тўғрисидаги хабарларга қарамай – дарвоқе, EastFruit таҳлилчилари бу фикрга қўшилмагандилар, – май ойи ҳолатига олма таклифлари 2020 йил май ойидагига нисбатан анча кўп;

– тарвуз савдолари ҳам 2021 йил май ойи охирига нисбатан ўтган йили фаол бўлган эди.

EastFruit Trade Platform савдо гуруҳларидаги нархлар – Россия

Россияда ўтган йил ҳосилидан қолган картошка, сабзи, пиёз ва, айниқса, лавлаги бир йил олдингидан анча қиммат сотилмоқда. Бунга сабаб ушбу маҳсулотлар бўйича таклифларнинг камайганидир. Айни пайтда янги картошка ва пиёз ўтган йилгидан кўра арзон нархда таклиф қилинмоқда. Янги чиққан карам эса 2021 йил май ойи сўнгида ўтган йилнинг шу даврига қараганда қиммат кетмоқда. Помидор ва бодрингнинг сотув нархлари кўтарилган. Хитой карами, таклиф кам бўлганлиги сабабли, қиммат сотиляпти. Қиммат бўлиб ҳам 2020 йилдагига қараганда 7 баравар қиммат!

Мева-резаворлар сегментида бу йил қулупнай, апельсин ва олма арзонлашган. Олма бўйича таклифлар ўтган йил майдагига қараганда кўпроқ миқдорда таклиф қилинмоқда. Шу боис нархлар бир мунча тушиб кетган. Яна шуни ҳам қайд этиш керакки, 2020 йил май ойи охирида Россиядаги савдогарлар гилос, ўрик ва шафтоли нархларини эълон қилиб бўлишганди. Аммо 2021 йилда мавсум кеч бошланиши кутиляпти, таклифлар ҳам деярли йўқ. Келажакдаги мева ҳосили учун харидор излаётган деҳқонлар эса ўз маҳсулотларига нарх қўйишга ҳали тайёр эмас.

EastFruit Trade Platform савдо гуруҳларидаги нархлар – Украина

Украинада бу йил карам ва сабзи қимматлашди. Пиёзни ўтган йилгидан арзонроқ сотиб олиш мумкин. Янги картошка ҳам 2020 йил май ойидагига қараганда бир мунча арзонроқ сотиляпти.

EastFruit Trade Platform савдо гуруҳларидаги нархлар – Ўзбекистон

Ўзбекистонда ўтган йилгига солиштирганда деярли барча сабзавот ва мевалар нархи ўсган. Ўрик нархлари анча баланд. Бу тушунарли. Айнан Ўзбекистонда ўрик ҳосили совуқ уришдан жуда катта йўқотишларга дучор бўлди. Қизиғи шундаки, савдо майдонида ўзбек гилоси ўтган йилдагига қараганда арзонроқ нархда таклиф қилинмоқда. Бироқ бу алдамчи таассурот, чунки бу йил гилоснинг сифати билан жиддий муаммолар мавжуд, умуман, таклифлар ҳам кескин пасайган. Асосан экспортга йўналтириладиган 26+ калибрли йирик гилос эса сотувда деярли йўқ. Платформадаги ўтган йилги нархлар кўпроқ йирик ва қиммат гилос асосида шаклланарди.  Яна шуниси эътиборга моликки, ўтган йили шу вақтда тарвузлар фаол сотилганди, шунингдек, илк олхўри мевалари ҳам бозорга чиқарила бошланганди. Бироқ 2021 йил май охирида Ўзбекистондан бундай маҳсулотлар таклифлари анча кам.

Сообщение Сўнгги бир йил ичида EastFruit Trade Platformда олма, қулупнай ва иссиқхона сабзавотлари бўйича таклифлар кўпайди, картошка ва борш тўплами сабзавотлари эса камайди появились сначала на EastFruit.

Жанубий-Урал боғдорчилик ва картошка етиштириш илмий-тадқиқот институти олимлари томонидан «Уралец» ўригининг янги нави Россия Федерациясининг селекция ютуқлари давлат реестрига киритилди ҳамда Урал минтақасида (РФ) етиштириш учун тавсия этилди.

«Уралец» мазкур ҳудудда етиштириш учун рухсат берилган ўрик навлари рўйхатига қўшилган бешинчи ўсимлик бўлди.

Бу мева асосан, қишнинг қаттиқ совуқларига юқори чидамлилиги билан ажралиб туради, у минус 40°С гача бардош беради. Бундан ташқари, янги нав ажойиб ширин таъмга эга – таркибида шакар миқдори бўйича бошқа Урал навларидан устун туради. Шунинг учун меваларни янги узилганида истеъмол қилиш тавсия этилади. Шу билан бирга ўрикнинг ушбу нави шарбат, мураббо, консервалар тайёрлашда ҳам ишлатилиши мумкин.

«Уралец»  навини яратишга оид ишлар 20 йил давом этди. 2000 йиллар бошида Челябинск селекционерлари ушбу навни истиқболли, деб маълум қилишди. 2005 йилда у Давлат навлари синовига тақдим этилди. Бу вақт ичида ўрик кўчатлари нафақат Челябинск вилоятида, балки Перм, Омск, Тюмен вилоятлари, Қозоғистонда ҳам ўрганилиб, барча ҳудудларда ижобий баҳо берилди.

Шунингдек ўқинг: Гилос, ўрик ва помидор бўйича таклифлар кескин ўсди, олманинг нархи эса пасайишда давом этмоқда – савдо майдончаларининг ҳафталик ҳолати

“Ўрик Урал учун экзотик мева бўлгани боис аксарият аҳоли бизнинг иқлим шароитида уни етиштириш мумкин эмас, деб ҳисоблайди. Аммо, олимларимиз тажрибаси бунинг аксини кўрсатди ва янги «Уралец» навининг Давлат реестрига киритилиши, биз томондан мевага оид тақдим этилган барча хусусиятларнинг расман тасдиқлади. Биз меванинг сифати ва совуққа чидамлилигига эътибор қаратдик. Ташқи томондан «Уралец» дарахти бошқа навлар билан ўхшаш, қаттиқ совуққа дош бериб, юмшоқ, жуда мазали меваларга эга. Шакар миқдори – 6,9%, кислота – 2,5%, каротин – 1,8%, С витамини – 10,4 мг /%. Ўртача ҳосил 134 ц/га ни ташкил этади”, – дейди Жанубий Урал боғдорчилик ва картошка етиштириш илмий-тадқиқот институтининг етакчи илмий ходими, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди,  «Уралец» ўрик нави яратувчиси Фирудин Мамед оға ўғли Гасимов,.

“Уралец» янги ўрик нави май ойининг бошларида эрта гуллаши, июль ўрталаридан август ойининг бошигача пишиши билан ажралиб туради. «Уралец» Маньчжурия ўрик навлари таркибига киргани боис, у ёйилган тожга эга. Дарахт тез ўсгани сабабли баландлиги 5 метргача етиши мумкин”, – деб ёзади Россия Федерацияси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги.

Мазкур нав турли касаллик ва зараркунандаларга чидамли. Бироқ ўрикнинг барча бошқа навлари сингари бу навга ҳам илдиз бўғзи чириши хавф солгани боис уни баланд жойларда экиш керак. Олимларнинг фикрига кўра, ушбу усул ҳосил етиштиришнинг ярим муваффақиятини таъминлайди.

Сообщение Россияда қаттиқ совуқларга чидамли ўрикнинг янги нави тақдим этилди появились сначала на EastFruit.