Чилининг жанубий ҳудудларида ўсадиган оқ қулупнай замонавий қулупнай навининг генетик илдизларини жамлаган экиндир. Афсуски, маҳаллий, ўзига хос ушбу  нав йўқ бўлиб кетиш арафасида турибди. Бу ҳақида Fruit-inform freshfruitportal.com сайти ҳаволасига таяниб хабар бермоқда.

Ушбу ғайриоддий рангдаги  резавор экиладиган майдонлар камайиб бормоқда. Маҳаллий оч пушти рангли қулупнайни етиштириш учун билимга эга бўлган фермерлар жуда камчиликни ташкил этмоқда.

Ушбу резавор йиғим-терими беш ҳафта давом этади. Бу даврда Чилида фестиваль ўтказилади. Байрамда чилиликлар мазкур резавордан турли таомлар – ширинликлар, мураббо ва ҳатто «клери» деб аталадиган ноалкоголь ичимлик тайёрлашади.

«Оқ қулупнайнинг ўтмишимиз билан боғлиқ жиҳатлари бор», дейди  Чилида ушбу маҳаллий резавор экилган энг кўп майдонларга эга бўлмиш Пурен муниципалитетининг иқтисодий ривожланиш бўйича директори Кристиан Монсальве.

Ҳозирги вақтда оқ  қулупнай фақат икки минтақада етиштирилади ва у йўқ бўлиб кетиш арафасида турибди.

Шунингдек ўқинг: АҚШда оқ қулупнай – Pink-А-Boo Pineberries®нинг тарғибот кампанияси бошланди

Оқ қулупнай (Fragaria chiloensis)ни 1714 йили француз миллатига мансуб киши – Амедей Франсуа Фрезье Европага олиб келган. Кейин резавор АҚШнинг шарқий қисмидаги Виржиния қулупнайи (Fragaria virginiana) билан чатиштирилиб, ҳамма жойда мавжуд асосий тижорий қулупнай (Fragaria ananassa) яратилган.

Қизиғи шундаки, ушбу қулупнай 1830 йили Чилига қайтиб келди ва аста-секин кўп асрлик оқ қулупнайга соя сола бошлади.

Анъанавий резаворлар етиштиришга биринчи зарба 1985 йилда Чилининг учинчи йирик шаҳри –  Консепсьонга ҳосил етказиб берувчи Лебу-Лос Соусес темир йўлининг ёпилиши бўлган эди. Аграр провинцияларда ёғочга ишлов бериш ривожланиши  фермерларнинг далаларни ташлаб, юқори маошли саноатдан иш излашига олиб келди. Ҳозир “қулупнай” провинциясида йигирматадан камроқ оила ҳали ҳануз эски даврлардагидек оқ қулупнай етиштирмоқда.

Шуни қайд этиш жоизки, қишда камдан-кам қор ёғиши, ёзда қурғоқчилик шаклида намоён бўладиган иқлим ўзгаришлари ҳам резавор етиштиришнинг камайишига олиб келди.

Сообщение Чилида ноёб оқ қулупнай бутунлай йўқ бўлиб кетиши мумкин появились сначала на EastFruit.

Голубика, малина ва бошқа резаворларнинг экин майдони кўпайиши ушбу маҳсулотларни қайта ишлаш ҳамда сақлаш учун иншоотлар қуриш заруратини келтириб чиқаради. Чунки, сархил резаворларни сотиш муддати қисқа, ички бозор сиғими эса чекланган. Савдо муддатини узайтириш ва экспорт қилиш учун хўжаликлар эгалари совутиш ускуналари ҳақида ўйлашлари керак.

Қолаверса, олма, гўшт ва бошқа қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини сақлаш учун мўлжалланган иншоотларни қуришга талаб тобора ортиб бормоқда. Совутиш ускуналари мижозлари учун ўтган йил қандай кечди ва 2022 йилдан нималарни кутиш мумкин? Бу ҳақида совутиш ва климатик ускуналар бўйича 10 йилдан зиёд вақт давомида фаолият кўрсатаётган Аlternative Technologies PF компаниясининг лойиҳалар менежери Даниил Харченко SEEDS учун шарҳида сўзлаб берди. Эслатиб ўтамиз,  мазкур компания жаҳондаги 60 дан ортиқ ишлаб чиқарувчи ва етказиб берувчилар билан ҳамкорлик қилади.

«Саноат совутгичларига келсак, ўтган йили биз ускуналар етказиб берган ва ўрнатган объектлар ҳам, тизим тўлиқ йўлга қўйилган объектлар ҳам бўлди. 2021 йили 6 та саноат совутгичи лойиҳасини бажардик. Бу гўштни қайта ишлаш, олма ва резаворларни сақлаш ускуналаридир. Кўпинча, гўштни қайта ишлаш корхоналари бизга мурожаат қилишди. Бундан ташқари, компания ритейл учун ҳам ускуналар етказиб берди ва ўрнатди.

Энг йирик саноат совутгичи лойиҳаси Жмелик фермер хўжалиги (Сум вилояти) учун 5000 куб метрлик олма сақлаш камерасини қуриш бўлди. Бундан ташқари, биз «Фруктона» компанияси (Винница вилояти) учун иккита паст ҳароратли сақлаш камерасини ўрнатдик. У ерга 120 кВт қувватга эга музлатгич камералари ўрнатилди.

Ивано-Франков вилоятидаги гўштни қайта ишлаш заводи (ТМ «Рыбак») учун амалга оширилган лойиҳа кўлами ҳам аҳамиятли. Биз уни декабрь ойида тугатдик. Ўлчами 18Х18 метргача бўлган катта музлатгич камераси, иккита совутгич камераси, совутиш рампаси (товар қабул қилиш жойи), йўлаклар ва гўштни суяклардан ажратиш цехи учун совутгич ускуналари ўрнатилди. Уч марказ мавжуд: бири музлатгич камера учун, иккинчиси иккита музлатгич камера учун ва учинчиси йўлаклар, рампа ҳамда гўштни суякдан ажратиш цехи учун. Ишлаб чиқарувчи бизга мурожаат қилди, чунки, компаниямиз кенг қамровли хизматларни тақдим этади: барча цехларнинг тўлиқ лойиҳаси;  ускуналарни танлаш ва етказиб бериш; совутиш ускуналари ва сақлаш камераларини ўрнатиш ишлари (музлатгич ва совутгич); ишга тушириш ишлари», дейди Даниил Харченко.

«Юқоридаги корхоналардан ташқари “Житомир гўшт комбинати”, “Воскресенецкие колбаски”, “Пан Курчак” корхоналари билан ҳамкорлик қилдик. Хусусий тадбиркор Маценко учун ҳам кичик камера қурилди. У олманинг турли навларини етиштирувчи олим», дея қўшимча қилди “Аlternative Technologies PF»нинг лойиҳалар менежери.

Умуман олганда, мутахассис 2021 йилни совутгич ускуналарини етказиб берувчилар учун қулай йил бўлди, деб ҳисоблайди.

«2022 йил истиқболларига келсак, ҳозирги кунда прогноз қилиш қийин.  Мижозларимиз позициясидан келиб чиқадиган бўлсак, кўпчилик ҳозир йирик лойиҳаларга инвестицияларни тўхтатиб қўйган. Аммо бу қиш учун одатий ҳол ва ёзга келиб, фаоллик табиий равишда ошади. Менинг прогнозларимга кўра, бу йил резаворларни сақлаш ва уларга ишлов бериш объектлари қурилишига талаб кўп бўлади, кўплаб корхоналар олма сақлаш учун ускуналар ўрнатишни ҳам режалаштирмоқда», дейди Даниил Харченко.

«Резаворлар ҳақида гап кетганда, биз йирик ишлаб чиқарувчиларга шок усулида музлатиш туннелларини ўрнатишни тавсия қиламиз. Маҳсулоти кичик ҳажмдаги фермерлар учун эса шок усулида совутиш ва музлатиш камераларини жиҳозлаш мақсадга мувофиқдир», дея маслаҳат беради эксперт.

Сообщение Резаворларни музлатиш ва сақлаш ускуналарига талаб 2022 йилда ҳам давом этади появились сначала на EastFruit.

EastFruit таҳлилчилари музлатилган малинанинг глобал бозоридаги тенденцияларни ўрганиш асносида Россия ушбу резавор импортини ошириш суръати бўйича жаҳонда иккинчи ўринга чиққанлигини, мазкур кўрсаткич бўйича Польшадан кейинги ўринни эгаллаганини қайд этишди.

Қизиғи шундаки, малинанинг жаҳон бозоридаги нархлари тез ўсиб бораётганига қарамай, Россия 2021 йилда импортни оширишда давом этди. Сербияда малина ҳосили кескин пасайгани сабабли, бу мамлакатдан импорт ҳам камайди ва муқобил етказиб берувчиларни излашга тўғри келди.

Ушбу фонда, шубҳасиз, Европа Иттифоқи мамлакатлари ва Украинада етиштирилган малинанинг Беларусь орқали импорти кескин ўсди. 2021 йилнинг биринчи 10 ойида Беларусдан Россияга музлатилган малина импорти 33 фоизга ошиб, 14 минг тоннага етди. Бироқ, энг қизиғи, Россия Федерациясига авваллари музлатилган малина экспорт қилмаган мутлақо янги мамлакатларнинг ушбу бизнесга жалб қилиниши бўлди.

Биз аввалроқ, Ўзбекистоннинг Россияга биринчи марта музлатилган малина экспорт қилгани ҳақида ёзган эдик. Шу билан бирга, бозор иштирокчиларининг сўзларига кўра, ўзбекистонлик малина музлатувчилар ҳатто қўшни Тожикистондан ҳам (музлатиш учун) малина сотиб олишган! 2021 йилнинг 10 ойи якунларига кўра, Ўзбекистондан Россияга музлатилган малина етказиб бериш 144 тоннани ташкил этди ва бу Ўзбекистон экспортёрларига экспортдан 570 минг доллардан ортиқ даромад олиш имконини берди.

Шунингдек, Россияга илк бор музлатилган малинани Қозоғистон, Марокаш ва Грузия сезиларли ҳажмда экспорт қилди. Молдова эса Россияга музлатилган малина экспортини 4 баробар ошириб, 222 тоннага, Қирғизистонга эса қарийб 3 баробар ошириб – 240 тоннага етказди.

Сообщение Россия юқори нархларга қарамай, музлатилган малина импорти географиясини кенгайтирмоқда появились сначала на EastFruit.

Харков вилояти (Украина)даги «Прогресс Бери» Фермер хўжалигида етиштирилган органик малинанинг ҳар бир партияси экспорт қилинишидан аввал Европанинг Evrofins Laboratory номли  лабораториясида текширилади.

Бу хусусда АgroTimes «Плантатор» журнали ҳаволасига асосланиб хабар бермоқда.

Бугунги кунда “Прогресс Бери” фермер хўжалиги далаларидаги малина плантациялари майдони 13,5 гектарни ташкил этади, яна 2 гектар ерда қулупнай, бир неча гектарда смородина ва крижовник етиштирилмоқда. 2021 йили “Прогресс Бери” фермер хўжалигида малинанинг ўртача ҳосилдорлиги 7,5 т/га ни ташкил этди.

Резаворлар 2021 йилнинг июль ойида фойдаланишга топширилган музлатиш цехида музлатилди: музлатилган ҳосилнинг айрим қисми ички бозорда сотилди, қолгани эса хорижга – Польша ва Австрияга юборилди.

Шунингдек ўқинг: Украиналик тадбиркорнинг органик сублимацияланган мевалари Европа Иттифоқи ва АҚШда муваффақиятли сотилмоқда (фото)

“Экспортдан аввал ташқи бозорга мўлжалланган Краснокутск малинасининг ҳар бир партияси музлатилади ва намуналар Европанинг Evrofins лабораториясида текширилади”, дейилади мақолада.  «Кўплаб кўрсаткичлар бўйича  Европа стандартларига мувофиқлиги тўлиқ текширилгандан сўнг ва тегишли сифат даражасини тасдиқловчи сертификат олингачгина резавор Европа Иттифоқидаги мижозларга юборилиши мумкин».

Корхона эгаси Олег Кудлайнинг сўзларига кўра, Украинанинг ёзги малинасига талаб Европа Иттифоқи мамлакатларида анчайин юқори. Бундан ташқари, унинг нархи Украинадагидан баланд. Шу билан бирга, экспорт қилинадиган маҳсулотга қўйиладиган талаблар ҳам юқори бўлиб, улар саралаш, калибрлаш, қадоқлаш ва ҳоказолар бўйича аниқ белгиланган.

Сообщение Украиналик фермернинг органик малиналари экспортдан аввал Европа лабораториясида текширувдан ўтказилади появились сначала на EastFruit.

Днепропетровск вилояти (Украина)нинг Магдалиновский туманидаги «Двипа» МЧЖда 12 гектарлик органик резавор плантациялари мавжуд. Маҳсулотнинг бир қисмини фермерлар  Аmazone веб-сайти орқали Европа Иттифоқи ва АҚШдаги истеъмолчиларга сотишга муваффақ бўлишди.

Бу хусусда АgroTimes «Плантатор» журнали материалларига асосланиб хабар бермоқда.

«Бизнинг тайёр маҳсулот –  музлатилган ёки сублимацияланган резаворлардир. Уларнинг бир қисмини музлатиб қўямиз, баъзиларини сублимация қиламиз ва ўзимизнинг «Ахiмса» бренди остида сотамиз. Мисол учун, бу йил Аmazone веб-сайти орқали АҚШ ва Европа Иттифоқи мамлакатларига бир неча юз килограмм сублимацияланган резаворлар сотилди. Малинага келсак, биз уни ўзимиз эмас, балки трейдер орқали сотамиз», дейди корхона агрономи Богдан Гнатюк.

Корхонадаги 4 гектар ерда малина, қулупнай ва қизил смородина етиштирилади.  Бу йил қулупнайдан 40 тонна, малинадан 24 тонна, эндигина мева бера бошлаган смородинадан эса 14 тонна ҳосил олинди.

Сообщение Украиналик тадбиркорнинг органик сублимацияланган мевалари Европа Иттифоқи ва АҚШда муваффақиятли сотилмоқда (фото) появились сначала на EastFruit.

Тайланд мумли олмаси кичик ва ўртача катталикда бўлиб, узунлиги тахминан олти сантиметр, чўзинчоқ, қўнғироқча шаклидаги резавордир.

Силлиқ пўстлоғи бинафшарангдан қизил ва оч яшил ранггача, шакли эса бироз қовурғасимон, мум қатламини эслатувчи енгил жилоси бор.

Ушбу резавор ҳақида propozitsiya.com сайти specialtyproduce ҳаволасига асосланиб ёзмоқда.

Олманинг пўстлоқости қисми оқиш, намлик даражаси юқори. Меванинг марказ қисмида катта уруғ бўшлиғи мавжуд бўлиб, у йирик, тўқ-жигарранг уруғларни жамлайди.

Тайланд мумли олмаси бироз қарсилдоқ ва серсув, енгил ширали, таъми – Осиё нокининг таъмига ўхшайди. Ушбу турдаги олма баҳорда пишиб етилади.

Шунингдек ўқинг: АҚШда оқ қулупнай – Pink-А-Boo Pineberries®нинг тарғибот кампанияси бошланди

“Ботаник жиҳатдан Syzygium samarangense деб таснифланувчи Тайланд мумли олмаси 18 метргача ўсувчи йирик тропик дарахтда тўпсимон бўлиб шаклланади. Номига қарамай, у фақат пўстлоғининг рангги ва тузилишига кўра олмага ўхшайди, аслида эса резавордир. Етук дарахт ҳар бир ҳосилдан етти юз фунтгача мева бериши мумкин. Тайланд мумли олмаси, одатда, серсув егулик сифатида сархил ҳолатда истеъмол қилинади», дейди олимлар.

Тайланд мумли олмалари таркибида яллиғланишга қарши хусусиятга эга  олеанол кислотаси мавжуд.

«Ушбу резаворни, шунингдек, қовуриш, қайнатиш, соуслар учун консервалаш ёки музқаймоқ, қуймоқ ва француз тостларига солиш мумкин» дейишмоқда селекционерлар.

Сообщение Тайланд мумли олмаси – мевами ёки резавор? появились сначала на EastFruit.

Суперфудлар дунё бўйича бозорларни эгаллаб олишда давом этмоқда. Роса пиар қилинган чиа, киноа ва матчага амарант ва бинафшаранг жўхори рақобатга киришиши мумкин. “Фокус” нашри украин деҳқонлари ушбу трендларга қўшиладими ва чакана савдо вакиллари ўз ассортиментларини қай даражада кенгайтирмоқда, деган саволларга жавоб қидирдилар.

Суперфуд нима? Унинг қандай фойдали жиҳатлари бор?

Ҳозир ҳар қандай йирик супермаркетда спирулина сувўти, чиа, киноа ёки матча – бошқача қилиб айтганда, “суперфуд” деб аталувчи маҳсулотларни топиш мумкин. Улар анча машҳур бўлиб қолганига қарамасдан, ўзи бу нима эканлигини ҳамма ҳам билавермайди. Қолаверса, суперфудга ҳатто мутахассислар ҳам аниқ таъриф бермайдилар. Ҳар ҳолда, ушбу атаманинг илмий ёки тиббий тавсифи ҳозирча мавжуд эмас. Оксфорд луғатида бу борада анчагина мавҳум тушунтириш берилган: “Ўта тўйимли ҳисобланувчи ёки саломатлик ва ўзини яхши ҳис қилиш учун фойдали озуқа”.

2007 йилга қадар Европа Иттифоқидаги ишлаб чиқарувчилар ҳар қандай маҳсулотга “суперфуд” тамғасини қўйиши мумкин эди. Зотан, Британия диетологлари ассоциацияси ўтказган тадқиқотларнинг кўрсатишича, харидорларнинг 60 фоизи ушбу маълумотга ишонган ва бундай маҳсулотларни ҳақиқатан фойдалироқ деб билган. Натижада европалик ишлаб чиқарувчилар зиммасига у ёки бу озуқа юқори даражада фойдали моддаларга бой эканлигини исботлаш вазифаси юкланди.

АҚШ ва Австралияда ҳозир ҳам хоҳлаган маҳсулотингизга superfood деб ёзиб қўйишингиз мумкин. Бу қонун билан тақиқланмаган. Украинада эса маҳсулотларни маркировкалаш бўйича техник регламент мавжуд. Бу ҳақда БМТ Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти (ФАО) халқаро консультанти Катерина Зверева сўзлаб берди. “Ушбу регламент ишлаб чиқарувчиларни чеклаб турибди. Маркировка харидорни чалкаштирмаслиги лозим. Демак, маҳсулот ёрлиғида у ҳақдаги барча маълумотлар акс эттирилиши керак”.

Звереванинг сўзларига қараганда, экспертлар бу борада бир тўхтамга келган: “суперовқат»нинг энг асосий хусусиятлари унинг маҳаллий эканлиги, экологик софлиги ва айниқса, фойдали бўлишидан иборат. Шуниси муҳимки, ҳамма биладиган биоқўшимчалар лабораторияларда ишлаб чиқарилса, суперфудлар – одамлар томонидан бир неча асрлар мобайнида истеъмол қилиб келинган ўсимликлар дунёсининг оддий маҳсулотларидир.

Артишокдан дуриангача: ҳар қандай дид учун мос суперфудлар

Суперфудларнинг рўйхати узун. Унга кўплаб мевалар, сабзавотлар, резаворлар, тўқ баргли кўкатлар, ёнғоқлар, сувўтлари ва ҳатто ичимликлар ҳам киради. Масалан, комбучани айтиш мумкин. Бироқ, баъзи сабабларга кўра, шу жумладан, маркетинг ўйинлари туфайли у ёки бу маҳсулотлар трендга айланиб, сотув етакчиларига айланиб олади. Катерина Звереванинг қайд этишича, ҳозир дунё бўйича кўк пиёз (йиллик ўсиш 12,5 фоиз), сельдерей (7,4 фоиз), артишок (6,3 фоиз), кольраби ва кейл карами (5,6 фоиз) савдо ҳажмларида энг кўп ўсиш кузатилмоқда. Экзотик дуриан (ўртача йиллик ўсиш 18 фоиз), голубика (14 фоиз) ва малина (13 фоиз) савдоларида эса экспорт ҳажмлари ошиб боряпти.

“Умуман, 2029 йилга қадар дунё бўйича суперфудлар бозори $229 млрдга етади”, — дея таъкидлади Катерина Зверева. Бу сегментда бошоқли ва дон экинлари етакчиликка чиқади.

Супермаҳсулотлар бозорида Шимолий Америка мамлакатлари илғор ўринларни эгаллаб турибди. Бунга бир неча сабаблар бор.

Биринчи навбатда, айнан АҚШда соғлом овқатланиш тренди жуда машҳур бўлиб кетди. Бунда ижтимоий тармоқларда соғлом турмуш тарзи ва тўғри овқатланишни фаол равишда тарғиб қилувчи юлдузлар ва инфлуэнсерларнинг ҳам роли бор.

Иккинчидан, суперфудлар, одатда, қимматроқ туради. Яъни уларни фақат молиявий жиҳатдан ўзига тўқ истеъмолчилар доимий сотиб олиши мумкин. Шимолий Американинг суперфудлар бозорида савдо бўйича юқори поғоналарни чиа уруғлари, кейл карами, киноа, голубика ва қулупнай эгаллаган.

“Мазкур бозор нафақат Америка, балки Европа Иттифоқи ва Осиё мамлакатларида ҳам жадал ривожланиб бормоқда”, – дейди Зверева. Таҳлилчиларнинг фикрича, Европанинг суперфудлар бозори яқин 5 йил ичида йилига 6,9 фоизга ўсиб боради. Бу турдаги маҳсулотлар нафақат савдо тармоқлари ва чакана савдо дўконлари, балки интернет орқали ҳам сотилади.

Годжи ўрнига чаканда: Украинада ўсиб бораётган суперфудлар

Украинада супермаҳсулотлар соҳасидаги бум Ғарб мамлакатларидагидек яққол кўзга ташланмайди. Шубҳасиз, соғлом овқатланишга интиладиган ва ўз рационига чиа ёки киноани қўшиб оладиган одамлар тоифаси бизда ҳам бор. Бироқ аксарият украинлар озиқ-овқат борасида анча консерватив саналади. Бунинг афзал жиҳатлари ҳам бор. Чунки суперфудларнинг хусусиятларидан бири уларнинг маҳаллий эканлигидир. Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти диетологлар ва нутрицологлар фикрига таянган ҳолда, овқат рационида маҳаллий ҳудудга хос бўлган анъанавий маҳсулотлардан фойдаланишни тавсия қилади.

Пиар қилинган экзотик маҳсулотлар ўрнига маҳаллий маҳсулотни топиш қийин эмас, дейди Катерина Зверева ишонч билан.

Гречиха ва у қадар машҳур бўлмаган, аммо фойдалилик жиҳатидан ундан қолишмайдиган амарант – киноага яхши муқобил вариант бўла олади.

Годжи мевалари ўрнига чаканда, чиа ўрнига – зиғир, макадамио ўрнига – кедр ёнғоғини истеъмол қилиш мумкин.

Амазон ўрмонларининг пальмаларида ўсувчи машҳур асаи мевалари ўрнига черника, тут, голубика, ежевика ва қора смородинани танлаган маъқул.

Экспертнинг айтишича, Украиналик ишлаб чиқарувчилар маҳсулотларни суперфуд бозорига ўзлари чиқариши ва шу йўл билан янги трендлар яратиши мумкин. Дунёда бундай мисоллар талайгина. Таркибидаги темир моддаси мол гўштдагидан кўп, кальций моддаси эса сутдагидан кўп бўлган, ҳозир анча оммалашиб кетган кейл карами яқин-яқингача чорва озуқаси сифатида ишлатилган.

“Украинада “қуён ўти” деб аталган ўша сарсабил кўкати ҳам бизда истеъмол қилинган бўлишига қарамасдан, ҳозиргидек кенг тарқалмаган эди”, дейди Зверева.

Бинафшаранг кашфиёт: хопи жўхориси

Биз учун одатий бўлган ширин бодроқ – яна бир суперфуд турларидан. Айтишларича, катта ёшли инсон учун уни истеъмол қилишнинг ўртача меъёри 34 кг ни ташкил қилади. Бироқ, жўхори етиштириш бўйича дунёнинг етакчи мамлакати бўлмиш Қўшма Штатларда ҳам ўртача истеъмол ҳажми йилига 17 кг дан иборат. Украинада бу рақамлар анча паст – киши бошига 3,5 кг холос.

Шунга қарамай, ушбу ширин маҳсулотга талаб муттасил ошиб бормоқда. Айниқса, HoReCA сегментида. “Мнагор” компанияси эгаси ва селекционер Михаил Нагорнякнинг қайд этишича, сўнгги 5 йил ичида жўхори савдоси ҳажмлари 17-20 фоизга ўсган. Украинада ҳозирги пайтда ширин жўхори қарийб 12 минг гектар майдонда етиштирилади. Бу эса ҳатто ички истеъмол талабини қаноатлантиришга ҳам етмайди.

“Масалан, ҳозир ҳамма жойда сотилаётган стакандаги бодроқ бизга Таиланддан келтирилади. Бу мамлакатда ушбу маҳсулотни етиштириш кўрсаткичлари дунёда энг катта тезликда ошиб боряпти”, дея фикр билдирди селекционер. Бу экин бизга бошқа мамлакатлардан, шу жумладан, Польша, Молдова, Венгрия ва Хитойдан ҳам импорт қилинади. Нагорнякнинг сўзларига қараганда, Украинадаги ички талабни қондириш учун ширин бодроқ етиштириладиган майдонлар камида 21,4 минг гектар бўлиши лозим.

Ҳозирда анъанавий сариқ жўхори ўрнини янги навлар эгалламоқда. Бир неча йил аввал healthy food бозорида бинафшаранг жўхори сўтаси — семизликка қарши курашиш ва артериал қон босимини пасайтиришда ёрдам берадиган хопи нави бирдан машҳур бўлиб кетди. Бинафшаранг жўхорига талаб 2030 йилга қадар ўсиб боради, дейди селекционер. Украина деҳқонлари жадал ривожлантириши керак бўлган бозор айнан мана шу.

Йирик савдо тармоқлари маҳсулотлар бозоридаги трендлардан ўзини четга олмайдилар ва ушбу сегментда ассортиментини кенгайтиришга тайёр. “Ашан Ритейл Украина”нинг кенг истеъмол товарлари харид бўлими раҳбари Виктория Шилонинг айтишича, ҳозирги пайтда компания дўконларидан суперфудларнинг киноа, чиа, годжи мевалари, амарант, кокос ёғи, зиғир уруғи, беби кейл сингари барча оммабоп турлари ўрин олган. Бундан ташқари, онлайн тарзда супермаркетдан у қадар машҳур бўлмаган товарлар, масалан, чиа уруғи, оқ киноа ёки арамант крупасини ҳам харид қилиш мумкин.

“Биз ҳозирда мазкур товарлар учун алоҳида тоифа ажратмаганмиз, бироқ бу пештахталарни доимий равишда тўлдириб, ривожлантириб боряпмиз, – дея изоҳ берди Шило. – Биз айнан суперфудларга эътибор қаратганмиз дея олмайман-ку, аммо соғлом овқатланиш билан боғлиқ бўлган, табиий ва маҳаллий маҳсулотлар диққат марказимизда эканлиги аниқ”.

Украина бозорида супермаҳсулотларни топиш қийин эмас. Аммо шуни ёдда сақлаш жоизки, шундай фойдали ва витаминга бой озуқа ҳам бутун рацион ўрнини эгалламаслиги лозим. Диетологларнинг қайд этишича, суперфудлар барча дардга даво эмас, катта эҳтимол билан улар асосий соғлом овқатланиш тарзини тўлдирувчи воситадир. Бу эса ҳар қандай ҳолатда ҳам мувозанатлашган бўлмоғи даркор.

Сообщение Ҳар қандай дидга мос суперфудлар появились сначала на EastFruit.

Бу йил россиялик фермерлар рекорд ҳажмдаги мева ва резаворларни йиғиб олишди, яъни ҳосил 1,5 миллион тоннадан ортиқни ташкил этди. Мазкур кўрсаткич ўтган йилга нисбатан 17 фоизга кўпдир. Россия Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг прогнозига кўра, 2025 йилга келиб,  ҳосил 2,2 миллион тоннагача ўсади.

Маҳсулот етиштириш ҳажми ошишига, энг аввало, юқори суръатлар билан кўчатзорлар ва замонавий интенсив боғлар барпо этиш сабаб бўлмоқда. 2021 йилда 13,2 минг гектардан зиёд кўп йиллик плантациялар барпо этилади, бу Агросаноат мажмуи Давлат дастурида белгиланган мақсадли кўрсаткичдан бирмунча юқоридир.

Субсаноат ривожида инвесторлар фаолияти ва давлатнинг қўллаб-қувватлов чора-тадбирлари, жумладан, кўп йиллик мева ва резавор плантацияларини барпо этиш ҳамда парваришлаш учун рағбатлантирувчи субсидиялар, имтиёзли инвестициялар, қисқа муддатли кредитлар, қишлоқ хўжалиги объектларини яратиш ва модернизациялашда тўғридан-тўғри харажатларни қоплашга эътибор қаратилаётгани муҳим аҳамият касб этмоқда. Мевали экинларнинг рақобатбардош навларини яратиш, илмий потенциал  ва кадрлар салоҳиятини мустаҳкамлаш, фермерларни арзон нархдаги юқори технологияли махсус техникалар билан таъминлаш, инфратузилма объектларини модернизациялаш келгусида боғдорчиликни янада ривожлантиришнинг асосий вазифаларидан биридир.

Сообщение Россия йил бошидан буён мева ва резавор етиштириш ҳажмини 17 фоизга оширди появились сначала на EastFruit.

EastFruit экспертлари резаворлар ҳамда мева- сабзавотларнинг шок усулида музлатилиши Марказий Осиё учун энг жозибадор сармоявий йўналишлардан бири деб ҳисоблашади. Шу боис, бундан маҳаллий инвесторлар фаол хабардор қилиб борилмоқда. Қувонарлиси, ушбу маълумотлар ўз самарасини беряпти ҳам. 2021 йилда Ўзбекистон музлатилган сабзавот ва мевалар экспортини кескин ошира бошлади. Ва ниҳоят, Тожикистонда ФАО ва ЕТТБ лойиҳаси консультацион кўмагида мева ва резаворларни шок усулида музлатиш бўйича биринчи корхона пайдо бўлди.

2021 йил охирида “Хариф” МЧЖ томонидан кунига 15 тоннагача резавор, мева ёки сабзавотни статик музлатиш усулида қайта ишлаш қувватига эга бўлган илк завод фойдаланишга топширилди. Корхона Тожикистон шимолида, Хўжанд шаҳри яқинида жойлашган. Завод 2022 йилнинг баҳоридан  қулупнай, малина, олча ва ўрик каби меваларни музлатишни бошлайди. Бироқ, ҳар қандай турдаги мева-сабзавотларни музлатиш мумкинлиги туфайли бошқа имкониятлар ҳам кўриб чиқилади – бу малина, олхўри, шафтоли, қовун, наъматак, сабзавотлар ва ҳатто ёввойи турдаги мевалар бўлиши ҳам мумкин. Келгусида ушбу корхона жаҳон бозори учун қимматли бўлган, илгари мамлакатда етиштирилмаган бошқа турдаги мева-сабзавот маҳсулотларини етиштиришга туртки бериши, шубҳасиз.

“Хариф” заводи Тожикистондаги биринчи музлатувчи корхона ҳисобланади. Шу пайтгача мамлакатда сабзавотни қуритиш, мева-сабзавотларни консервалаш, қуритилган меваларни қайта ишлаш, шарбат ишлаб чиқариш заводлари мавжуд эди. Яқин-яқингача мамлакатда шок усулида музлатиш заводлари бўлмаган ва бу Тожикистон учун инновацион лойиҳа ҳисобланади. Тожикистон BRIX таркиби кўп миқдордаги юқори сифатли мевалари ҳамда мазкур хом ашёнинг нисбатан арзонлиги билан машҳур. Бироқ етиштирилган маҳсулотларнинг бир қисми шунчаки йўқ бўлиб кетади, чунки, уларни сархил экспорт бозорига сотиш имкониятлари жуда чекланган.

Шу билан бирга, маҳаллий фермерлар барча маҳсулотларни сархил ҳолатда сотиш мумкин эмаслигини тушуниб,  маҳсулотларни офтобда  ёки ўзлари қуритишади, лекин бир килограмм сархил маҳсулот ҳисобига олиб қаралганда қуритилган маҳсулотлан тушадиган даромад анчайин паст. Тожикистон  ўзининг қуритилган ўриги, олмаси, олхўриси ва қуруқ мева аралашмалари билан машҳур. Шунингдек, мамлакатда сабзавотлар қуритиладиган бир қанча корхоналар фаолият кўрсатмоқда. Бироқ, сархил ёки музлатилган маҳсулотларни сотиш анча фойдалидир, чунки, қуритилган меваларни сотишдан гектарига тушадиган даромад янги узилган ёки музлатилган меваларни сотишдан кўра бир неча баробар паст.

Дарвоқе, маҳаллий аҳоли учун анъанавий маҳсулот ҳисобланмиш Марказий Осиё мамлакатлари бозорида ҳам қуруқ мевалар ўз бозор улушини сархил меваларга бера бошлаган. Бундан ташқари, минтақадаги супермаркетлар тармоқлари, хусусан, Маkro супермаркетлар тармоғи менежери ўзбекистонлик Роман Сайфулин EastFruit нашрига берган интервьюсида мева-сабзавотларни музлатиш Ўзбекистонда ҳам энг тез ривожланаётган савдо сегментларидан бири эканлигини таъкидлади! Шу боис, янги лойиҳа туфайли Тожикистон супермаркетларида ҳам маҳаллий етиштирилган мева ва резаворларнинг музлатилган турлари пайдо бўлиши мумкин.

“Шахсан мен учун Тожикистонда мева ва резаворларни музлатиш бўйича завод ташкил этилиши катта ғалаба, чунки, бу мазкур турдаги бизнес салоҳиятини минтақанинг бошқа инвесторларига ҳам намоён этиш имконини беради. Зеро, музлатилган мева, сабзавот, резавор ва ёввойи турдаги мевалар  экспорти янги узилганларига қараганда анчайин осон. Мева-сабзавотларни чуқур музлатиш жаҳон мева-сабзавот бозорининг энг тез ривожланаётган сегментларидан биридир. Демак, маҳсулотларни музлатиш Тожикистонга экспорт ҳажмини ошириш, боғбонлар ва сабзавот етиштирувчилар даромадларини кўпайтириш ҳамда бутун қўшилган қиймат занжири бўйлаб янги иш ўринлари яратиш имконини беради. Шунингдек, умид қиламанки, ушбу корхона туфайли жаҳоннинг кўплаб мамлакатлари Тожикистон меваларининг ўзига хос таъмига баҳо беришлари мумкин бўлади. Чунки, музлатилган ҳолда сотиш учун мевалар тўлиқ пишиш босқичида йиғиб олинади. Бу босқичда уларнинг таъм сифати энг юқори чўққида бўлади», дейди Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти (ФАО) инвестицион департаменти иқтисодчиси Андрий Ярмак.

“Хариф” корхонасига қарашли мева ҳамда резаворларни музлатиш корхонаси қабул ва назорат бўлими, шок услида совутиш ва музлатиш, сақлаш ва совутиб ишлов бериш, шунингдек, қадоқлаш бўлимларидан иборат. Корхонанинг ҳатто ўз лабораторияси ҳам бор. Шу билан бирга, завод 300 тоннадан ортиқ мева ва резаворларни музлатилган ҳолда сақлаш имкониятига эга бўлади, бунинг учун замонавий сақлаш омбори қурилган. Шунингдек, 500 тонна мевани бир вақтнинг ўзида совутиш майдони мавжуд бўлиб, бу келажакда сархил ва совутилган юқори сифатли маҳсулотларни экспорт қилиш лойиҳасини йўлга қўйиш имконини беради. Ушбу инновацион корхонада музлатиш мавсумида 30 нафардан зиёд киши меҳнат қилади.

“Айни дамда Тожикистоннинг Сўғд ва Хатлон вилоятларидаги уй ва фермер хўжаликларидан хомашё сотиб олишни режалаштирганмиз. Келгусида 50 гектарга яқин майдонда Тожикистоннинг анъанавий ва нишали резаворларини етиштириш бўйича кооператив ташкил этишни режалаштирганмиз”, – дейди “Хариф” масъулияти чекланган жамияти директори, шунингдек, EastFruit, ФАО ва ЕТТБнинг узоқ йиллик маслаҳатчиси Бахтиёр Абдувоҳидов.

Мева-сабзавотларни музлатиш истиқболига ишонч ҳосил қилган ва мана, бир неча йилдирки, маҳаллий инвесторларни ҳам бунга ишонтираётган жаноб Абдувоҳидов шахсий намуна кўрсатишга ва энг замонавий технологиялардан фойдаланган ҳолда мустақил равишда биринчи заводни қуришга қарор қилди.

“Украина музлатилган резаворлар экспортидан 200 миллион доллар, Польша ва Сербия эса ҳар бири ярим миллиард доллардан даромад олади. Шу билан бирга, Тожикистонда иқлим яхши, ишчи кучи ва электр энергияси арзон, резаворларнинг вегетация даври нисбатан узоқ, шу боис, Тожикистоннинг ушбу ўсиб бораётган ва истиқболли бозорда муваффақият қозонмаслиги учун ҳеч бир сабаб йўқ. Қолаверса, юқори ва ҳатто премиал сифатли маҳсулотлар етиштирамиз, улар учун қимматроқ нархга эга бўламиз», дейди Бахтиёр Абдувоҳидов.

Шунингдек, у сўнгги пайтларда вилоятдаги кичик фермерлар қулупнай етиштириш билан фаол шуғуллана бошлаганини, бу хомашё зонасининг барқарор кенгайиши ва маҳсулотларнинг бир қисмини музлатиб сотиш бўйича сархил бозор муқобили яратилишига умид қилаётганини таъкидлади. Ўз навбатида, “Хариф” компанияси ҳамкасбларига экин етиштириш технологиялари бўйича маълумот ва маслаҳатлар бериш, шунингдек, ишлаб чиқариш лойиҳаларини профессионал қўллаб-қувватлашда ёрдам беришни режалаштирмоқда.

Бундан ташқари, компания резаворлар кўчатларини кўпайтириш учун ўта замонавий кўп қаватли иссиқхоналар қуриб, Италиядан энг талабгир навларнинг экин материалини олиб келди. Уларни етиштиришда кам ҳажмли технология қўлланади, бу ҳам Тожикистон резавор бизнеси учун инновация ҳисобланади. Компания жаҳондаги энг яхши навли қулупнайларни саноат мақсадида етиштириш учун ўз питомниги ва плантациясини яратишни режалаштирмоқда.

Мева ва резаворларни музлатиш бўйича корхона ташкил этиш лойиҳаси «Хариф»нинг ўз маблағлари ҳисобидан молиялаштирилди. Шок усулида музлатиш ускунаси эса USAID CTJ лойиҳаси кўмагида харид қилинди.

«Хариф» экспортга йўналтирилган маҳсулотлар ишлаб чиқаради. Бунинг учун музлатишга мўлжалланган хом ашё етказиб берувчи резавор етиштирувчиларга HАCCP, ISО 22000 ва GLOBAL G.A.P сертификатларини бериш режалаштирилган.

Сообщение Тожикистонда мева ва резаворлар шок усулида музлатиладиган биринчи завод ишга туширилди появились сначала на EastFruit.

Шимолий Каролина (АҚШ) даги Pairwise компанияси CRISPR ген-таҳрирлаш технологиясидан фойдаланиб, резаворлар истеъмолчи ва етиштирувчи учун жозибадор бўлишини таъминлаш мақсадида маймунжон ҳамда қора малина ДНКсини ўзгартиришга ҳаракат қилишмоқда.

Селекционерлар ўсимлик структурасини яхшилаш, резаворлар янада қулай бўлишини таъминлаш учун уруғларни йўқ қилиш, самарали ва хавфсиз ҳосил олиш учун буталардаги тиканларни олиб ташлашни мақсад қилишган, деб ёзмоқда «АгроБизнес«.

Маймунжон ва малинага талаб тобора ортиб бормоқда, бироқ, ушбу турдаги резаворларни кўпчилик истеъмол қилишига тўсқинлик қилувчи сабаблар мавжуд. Фермерлар учун эса маҳсулот етиштириш, жумладан, уруғлар, қисқа муддатли сақлов, маҳсулот таъми ва тузилишининг консистенцияси йўқлиги муаммодир. Баъзи ҳолларда фермерлар энг яхши таъмли резаворлардан воз кечиш эвазига ҳосилни осон йиғиб олишга муваффақ бўлишмоқда.

Pairwise компанияси 2018 йили маймунжон ва унчалик таниш бўлмаган қора малина устида иш бошлаган эди. Компаниядагиларнинг таъкидлашича, ушбу мевалар таркибида антоциан миқдори баланд ва голубикадан беш-олти баравар кўпроқ антиоксидантлар мавжуд. Қўшма Штатларга Туркиядан келтирилган қизил малинадан фарқли ўлароқ, қора мевали навлар  Шимолий Америкада бугун пайдо бўлган. Қора малинанинг уруғи кўпроқ, меваси қаттиқроқ ва бошқача таъм хусусиятига эга.

Шунингдек ўқинг: Олхўри ва ўрик дурагайлари – испан селекционерларидан янги мевалар линияси (фото)

Такомиллашган резаворларнинг чакана савдоси жорий ўн йиллик ўрталарига режалаштирилган.

Юқорида айтилганидек, Pairwise компанияси CRISPRдан фойдаланади, бу жараёнда у геномнинг кетма-кетлигини олиб ташлаши ёки ўзгартириши мумкин, шунда маълум бир хусусият пайдо бўлмайди ёки керакли хусусият янада аниқлашади. Генетик модификациядан фарқли ўлароқ, ўсимликка янги ДНК-материали қўшилганда аввалдан мавжуд хусусиятларга ўзгартириш киритилади.

Резаворлардан ташқари, компания тадқиқотнинг турли босқичларида бўлган бошқа маҳсулотлар устида ҳам ишламоқда. Ўзгартирилган япроқли кўкат 2022 йилда турли тадбирлар доирасида истеъмолчиларга таништирилади, 2023 йилда эса кенгроқ миқёсдаги савдо режалаштирилган.

Олчани данагидан халос қилиш – компаниянинг кўп йиллик ғояларидан бири – дарахт ўсиши ва мевага кириши учун вақт керак бўлгани боис, бу иш кўпроқ вақт талаб этмоқда.

Сообщение Маймунжон, малина ва олча энди уруғсиз ва данаксиз – АҚШ селекционерлари бу борада изланишмоқда появились сначала на EastFruit.