Ўзбекистонда 2022 йилнинг 25 апрель куни “Органик маҳсулотлар тўғрисида”ги Қонун қабул қилинди. Мазкур Қонун 6 боб ва 30 моддадан иборат, дея хабар бермоқда EastFruit мутахассислари.

Қонунда органик маҳсулотлар етиштириш соҳаси, шунингдек, ушбу йўналишда озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлашда асосий мувофиқлаштирувчи ваколатли давлат органи сифатида Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги белгиланган, дейилмоқда мазкур вазирлик маълумотларида.

Янги Қонунга мувофиқ, органик маҳсулот етиштирувчиларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари белгиланган. Унга кўра, органик маҳсулот етиштирувчилар ишлаб чиқариш, қайта ишлаш, сақлаш, транспортда ташиш ва реализация чоғида ўз фирмаси номидан, товар ва хизмат кўрсатиш белгисидан фойдаланиш ҳуқуқига эгадир. Шунингдек, улар органик маҳсулотлар етиштириш, қайта ишлаш, сақлаш, транспортда ташиш ва реализация учун зарур бўлган хизмат (ишлар)лар турларини, жумладан, мувофиқликни баҳолаш органлари ва маслаҳат хизматларини кўрсатувчи ташкилотларни мустақил танлаш ҳуқуқига эгадир.

Шунингдек, Қонунда органик маҳсулотларни етиштирувчилар фаолияти доирасида органик маҳсулотлар тўғрисидаги қонунчилик ҳамда техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги меъёрий ҳужжатлар талабларига риоя этилиши белгиланган.

Қонунга мувофиқ, органик маҳсулотлар етиштириш соҳасида асосий мувофиқлаштирувчи ваколатли давлат органи сифатида Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги белгиланди. Бундан ташқари, мувофиқликни баҳолаш органини авторизациялаштириш, органик маҳсулотлар соҳасидаги эквивалентликни баҳолаш, органик маҳсулотларни тамғалаш механизмлари ҳам очиқланган.

Ушбу Қонуннинг қабул қилиниши органик қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етиштириш ва хомашё ишлаб чиқариш тизимидаги муносабатларни шакллантиришнинг ҳуқуқий асосини яратиш, мазкур йўналишдаги фаолиятни ривожлантириш, шунингдек, хўжалик субъектлари муносабатларини ҳуқуқий тартибга солишни таъминлайди.

Шунингдек ўқинг: Ўзбекистонда 2021 йилги картошка ҳосилининг деярли 75 фоизи деҳқон хўжаликларида етиштирилган

“Органик маҳсулотлар тўғрисида”ги Қонуннинг ўзбек ва рус тилидаги тўлиқ матни билан қуйидаги ҳавола орқали танишишингиз мумкин.

Қонун лойиҳаси Ўзбекистон Президентининг “Қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг сифат ва хавфсизлик кўрсаткичлари халқаро стандартларга мувофиқлигини таъминлашга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги Фармонига мувофиқ ишлаб чиқилган. Шунингдек, Президент Фармонида қуйидагилар ҳам тасдиқланган:

– Ўзбекистон Республикасида органик қишлоқ хўжалиги ва органик озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқаришни ривожлантириш концепцияси;

– Ўзбекистон Республикасида органик қишлоқ хўжалиги ва органик озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқаришни ривожлантириш концепциясини амалга ошириш бўйича «Йўл харитаси»;

– 2020—2025 йилларда қишлоқ хўжалиги ва ўрмон фонди ерларида босқичма-босқич органик ишлаб чиқаришга ўтишнинг прогноз кўрсаткичлари;

– 2020-2025 йилларда мақбул қишлоқ хўжалиги амалиёти (Global G.A.P.) халқаро стандарти талаблари бўйича сертификатланадиган ер майдонларининг асосий экспортбоп экин турлари бўйича прогноз кўрсаткичлари;

– пахта-тўқимачилик ишлаб чиқариши корхоналари ва кластерлари томонидан органик пахта хом ашёси етиштириш ҳамда органик тўқимачилик маҳсулотларини ишлаб чиқаришни ташкил этиш бўйича амалий чора-тадбирлар режаси;

– Республика ҳудудларида агроэкотуризм жозибадорлигини янада ошириш учун органик бозорлар ва ресторанлар ташкил этиш бўйича чора-тадбирлар режаси.

Сообщение Ўзбекистонда “Органик маҳсулотлар тўғрисида”ги Қонун қабул қилинди появились сначала на EastFruit.

Днепропетровск вилояти (Украина)нинг Магдалиновский туманидаги «Двипа» МЧЖда 12 гектарлик органик резавор плантациялари мавжуд. Маҳсулотнинг бир қисмини фермерлар  Аmazone веб-сайти орқали Европа Иттифоқи ва АҚШдаги истеъмолчиларга сотишга муваффақ бўлишди.

Бу хусусда АgroTimes «Плантатор» журнали материалларига асосланиб хабар бермоқда.

«Бизнинг тайёр маҳсулот –  музлатилган ёки сублимацияланган резаворлардир. Уларнинг бир қисмини музлатиб қўямиз, баъзиларини сублимация қиламиз ва ўзимизнинг «Ахiмса» бренди остида сотамиз. Мисол учун, бу йил Аmazone веб-сайти орқали АҚШ ва Европа Иттифоқи мамлакатларига бир неча юз килограмм сублимацияланган резаворлар сотилди. Малинага келсак, биз уни ўзимиз эмас, балки трейдер орқали сотамиз», дейди корхона агрономи Богдан Гнатюк.

Корхонадаги 4 гектар ерда малина, қулупнай ва қизил смородина етиштирилади.  Бу йил қулупнайдан 40 тонна, малинадан 24 тонна, эндигина мева бера бошлаган смородинадан эса 14 тонна ҳосил олинди.

Сообщение Украиналик тадбиркорнинг органик сублимацияланган мевалари Европа Иттифоқи ва АҚШда муваффақиятли сотилмоқда (фото) появились сначала на EastFruit.

Грузияда камдан-кам фермерлар заъфарон етиштиришади, аммо кўпчилик келгусида бу ишга қизиқиб қолиши мумкин, чунки, иқлим ўзгариши Ҳиндистоннинг Кашмири каби жаҳондаги йирик ишлаб чиқариш ҳудудларига салбий таъсир кўрсатмоқда. Грузия иқлими эса заъфарон  етиштириш учун мос. Грузияда илк бор заъфарон етиштирганлар бошқаларга намуна бўлишади, чунки, ушбу экин Грузия учун анъанавий маҳсулот эмаслигини ҳисобга олсак, кўпчилик уни етиштириш ҳақида аввал ҳеч эшитмаган.

EastFruit Грузияда органик заъфарон етиштирувчи –  Русудан Харабадзе хоним билан унинг тажрибаси ҳақида билиш учун боғланди.

– Нега органик заъфарон етиштиришга қарор қилдингиз ва бу ишни қачон бошладингиз?

— Менда бу ғоя Болқондаги халқаро ташкилотлардан бирининг вакили сифатида ишлаб юрган пайтларим туғилган. Ўшанда ташкилот маҳаллий аҳолининг мунозарали ерда заъфарон етиштиришини қўллаб-қувватлаган эди. Улар қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ўрганишди ва бозор анъанавий экинлар билан тўлиб-тошгани сабабли, заъфарон етиштиришга қарор қилишди. Мен ҳам Грузияда худди шундай мотивация билан ноанъанавий маҳсулот етиштириш учун заъфарон экишга қарор қилдим.

2018 йили Голландиядан органик заъфарон пиёзлари (Crocus sativus)ни харид қилдим ва Кахети вилоятининг Сагарежо шаҳрида заъфарон етиштиришни йўлга қўйдим. Аввалбошдан органик маҳсулот етиштиришга қарор қилган эдим, чунки, бозорда оддий заъфарон кўп, органик тури эса қадрланади ва талабгир.

Дастлабки сармоя тахминан 15 000 еврони ташкил этди, шундан 7 000 евродан ортиғи 50 000 бош заъфарон пиёзини харид қилишга сарфланди. Бу 1600 метр квадрат майдонга экин экиш учун етарли эди. Давлат дастури ёки агрокредит ҳисобидан молиявий кўмак бўлса, кўпроқ эккан бўлардим, лекин бизнес ғоям қўллаб-қувватланмади. Заъфарон – Грузия учун янги маҳсулот, шу боис, мен мулоқот қилган кишилар бу қандай бизнес эканлигини тушунишмади. Фақатгина банкдан стандарт истеъмол ссудасини олишга муваффақ бўлдим.

– Нега айнан Кахети ва Сагарежо? Заъфарон етиштириш учун қандай иқлим афзалроқ?

– Қарор қабул қилишдан аввал бир қанча вилоятларда бўлдим. Заъфаронни Грузиянинг шарқий қисмига эккан маъқул, у ерда иқлим нисбатан қуруқ. Ғарбий Грузиядаги Самегрело ёки Ажария каби намлик юқори бўлган ҳудудларда уни етиштириш қийин бўларди.

– Органик заъфарон етиштиришнинг асосий жиҳатлари нималардан иборат?

– Заъфарон етиштиришда тупроқ сифати жуда муҳим. Замбуруғли касалликларнинг олдини олиш учун уни яхшилаб дренажлаш керак. Бундан ташқари, биз органик маҳсулот етиштириш ҳақида гапирар эканмиз, бегона ўтлар ва зараркунандаларга қарши курашиш мураккаб вазифа. Мен зараркунандаларга қарши курашда органик воситалардан фойдаланаман, лекин бегона ўтларни қўлда олиб ташлаш керак. Органик заъфарон етиштириш бошқа ҳар қандай органик маҳсулот  каби кўп меҳнат талаб қилади, чунки, даладаги барча операциялар, жумладан, йиғим-терим ҳам қўлда бажарилади.

Бу экин экстремал ҳароратга чидамли, – 25 даражагача совуққа дош беради. Аммо заъфарон ўзгарувчан об-ҳавони ёқтирмайди. Буни ўз тажрибамдан келиб чиқиб айтяпман. 2020 йили октябрь ойи охирига бориб, об-ҳаво кутилмаганда ўзгарди, бу мавсумий гуллашнинг тўхташи ва ҳосил камайишига олиб келди.

– Йиллар бўйича маҳсулот етиштириш динамикаси қандай?

– Биринчи йили 1600 метр квадрат майдондан атиги 0,25 кг қуритилган заъфарон попугини олдим. Кейинги йили ҳосилдорлик 1,2 кг гача ошган бўлса, 2020 йилда об-ҳаво шароити туфайли 0,9 кг га тушди. Жорий мавсум йиғим-терими якунланди, лекин қуритиш жараёни ҳали охирига етгани йўқ. Бизнинг заъфарон қуритгич ускуналарсиз, хона ҳароратида қуёш нури тушмайдиган ерда қуритилади, лекин вақт ўтиши билан қуритгич-ускуна керак бўлади.

– Заъфарон ҳосилини йиғиб олишнинг ўзига хос хусусиятлари қандай?

– Заъфарон ҳосилини йиғиб олиш даври октябрь ойининг ўрталаридан ноябрь ойи ўрталаригача давом этади, бутун жараён қўлда бажарилади. Ҳосилни йиғиш ва заъфарон попугини олиш жараёнини якунлаш учун бизга ўрта ҳисобда уч ҳафта керак бўлади. Бу жараён бир неча ҳафта давом этади, чунки, гуллар аста-секинлик билан тушади. Биз ишчиларни гулларни тўғри теришга ўргатганмиз. Асосийси, гул тупроққа қоришишига йўл қўймасликдир, чунки, йиғим-теримдан кейин уларни ювиб бўлмайди. Заъфарон попугини олишда, минимал санитария қоидаларига амал қилинади.

– Бозорда органик заъфароннинг нархи қанча ва маҳсулотингизни қаерда сотасиз?

– Маҳаллий бозорда жами ҳосилнинг кичик партияларинигина сотаман. Қуритилган заъфарон сифатини йўқотмай, 5-6 йил сақланиши мумкин бўлгани учун сотишга шошилмайман. Ҳозир декабрь ойида тайёр бўладиган органик сертификатни кутяпман.

Маҳаллий бозорда бир грамм заъфарон нархи 50 лари (16 доллар), оддий Эрон заъфаронининг бир грамми эса 35 лари (11 доллар) туради. Европа бозорларида органик заъфароннинг тахминий нархи кг учун 15 000 евро (16 927 доллар)гачадир. Келгуси йили ҳосилни, асосан, Исроил ва Франция, Голландия каби Европа мамлакатларида сотишни режалаштиряпман – Голландияда заъфарон пиёзи етиштирилади, лекин унинг ўзини эмас. Мен  Грузиядан органик заъфарон сотиб олишга қизиққан Исроил фармацевтика компанияси билан боғландим. Катта эҳтимол билан, келгусида фармацевтика бозорига маҳсулот етказиб беришни давом эттираман.

— Заъфарон етиштириш учун касбий билим ёки агроном маслаҳати керакми?

– Болқонда ишлаб юрган пайтларим испаниялик мутахассисдан сабоқ олдим ва барча керакли билимларни эгалладим. Органик ўғитлар ёки зараркунандаларга қарши воситаларни танлашдагина менга профессионал ёрдам керак. Заъфарон етиштириш бўйича илгари тажрибаси ёки билими бўлмаган ҳар бир киши экишдан аввал ушбу экинни ўстиришнинг ўзига хос хусусиятларини ўрганиб олиши керак.

– Келгусида қандай режаларни амалга оширмоқчисиз, маҳсулот етиштириш даражасини қанчага етказмоқчисиз?

– 2022 йилнинг баҳор фасли якунида заъфарон пиёзларини янги тупроққа кўчириш учун қазиб, ажратиб олишни режалаштиряпман. Янги майдон 1 600 метр квадрат ўрнига 1 гектарни ташкил этади, чунки, заъфарон пиёзи тупроқда кўпаяди. Ҳар тўрт йилда бир марта бўлиниб, қайта экилиши керак. Умид қиламанки, 2022 йилда ҳосил камида икки баробар ортади. Ҳосил ҳар йили кўпайиб бораверади. 2022 йилги мавсумдан бошлаб, ушбу маҳсулотни етиштириш даромадли бўлади.

Сообщение Грузиялик тадбиркор: «Жаҳон бозорида заъфароннинг оддий тури кўп, аммо органик заъфарон юксак қадрланади ва жуда талабгир» появились сначала на EastFruit.

Украинада олма йиғим-терими мавсуми ниҳоясига етди. Украинанинг машҳур мева экспортёрларидан бири – “Гадз” фермер хўжалиги (Тернополь вилояти, Украина) жорий йилда олманинг 40 хил навидан ҳосил олганини маълум қилди. Хусусан, органик мевалар ҳақида ҳам сўз бормоқда. Жорий йилда хўжалик боғларида ўтган йилга нисбатан кўпроқ ҳосил олинди, дея хабар бермоқда “SEEDS«.

«Бу йил сифати экспортбоп навлардан мўл ҳосил олдик», дейди корхонанинг боғдорчилик йўналиши бўйича директори Тарас Мельник. «Шунингдек, ҳосилимизнинг ажойиб таъми ва юқори сифатини алоҳида эътироф этиш керак. Бундан ташқари, биз олмаларнинг хилма-хиллиги билан фахрланамиз, чунки, бу мавсумда 40 дан ортиқ навлардан ҳосил олдик ва органик навларни сота бошладик. Бу йил олма билан бир қаторда қовоқ ва қовоқчадан ҳам яхши ҳосил олинди”.

Хўжалик мевали дарахтлар (олма, нок, олхўри) кўчатларини сотиш ва мевани қайта ишлаш билан ҳам шуғулланади. Июль ойида хўжалик пюре, жем, шарбат ва болалар озуқалари ишлаб чиқариладиган корхонани ишга туширди. Меваларни қайта ишлаш линиясининг қуввати соатига 6 тоннадан зиёдни ташкил этади.

Шунингдек ўқинг: Украина фермер хўжалиги мева пюреси, мураббо ва шарбатлар ишлаб чиқарувчи корхонани ишга туширди

Компания сентябрь ойида якунлаган Food Safety System Certification 22000 туфайли ўз экспортини сезиларли даражада кенгайтира олади.

“FSSC 22000 сертификатини олиш маҳсулотларимиз учун янги халқаро бозорларга йўл очади. Бунинг ёрдамида “Гадз” фермер хўжалиги нафақат олма, балки олма чипслари, қуруқ мевалар, мева пюреси ва  шарбатларини ҳам экспорт қила олади”, дейилади компания хабарида.

Сообщение Украиналик мева экспортёри жорий мавсумда олманинг 40 хил навини етиштирди появились сначала на EastFruit.

Расмий статистик маълумотларга кўра, Грузияда қулупнай етиштириш камайиб бормоқда ва бир вақтнинг ўзида юқори сифатли қулупнай етиштиришга қизиқиш ортяпти. Борган сари кўпроқ фермерлар  нишали маҳсулот, яъни органик қулупнайга қизиқишмоқда. Грузияда қулупнай, асосан, очиқ ерда етиштирилади, аммо ўсимликни иқлим омилларидан ҳимоялаш зарур деб ҳисоблайдиган фермерлар ҳам бор.

Грузиянинг Мцхета-Мтианети минтақасидан органик (био) қулупнай етиштирувчи  PlantValley компанияси яқинда қулунай далаларида баланд туннеллар қуриш ишларини якунлади. Ҳозирча у Грузияда шундай миқёсдаги баланд туннеллар остида органик қулупнай етиштирувчи ягона компания: 1,5 гектарлик майдонга эга, шундан бир гектар ер баланд туннеллар билан ёпилган.

EastFruit жамоаси компания асосчиси – Манана Анжапаридзе билан баланд туннеллар остида биоқулупнай етиштириш истиқболлари хусусида суҳбатлашди.

– Корхонангиз ҳақида батафсил маълумот берсангиз, Грузияда қулупнай етиштиришни қай тарзда ва нима учун бошлагансиз?

– 2018 йили малина, қорағат (ежевика) ва қулупнай экилган 3 гектарлик боғ барпо этишни бошладик. Мева етиштиришни йўлга қўйишимизга «Посади будущее» деб номланган давлат дастури туртки бўлди, унинг доирасида фақат малина ва қорағат кўчатлари учун тўлов қилинган – қулупнай эса дастурга киритилмаган. Ўшанда бизда фақат 2000 м2 очиқ тупроқдаги қулупнай бор эди. Барча кўчатлар маҳаллий питомникдан харид қилинган, афсуски, улар вируслар билан касаллангани сабаб, сифати паст бўлган. Орадан олти ой ўтгач, резавор етиштириш ва унинг сифати бўйича яхши натижаларга эришмаганимизни англагач, кўчатларни олиб ташладик.

Ушбу муваффақиятсиз тажрибадан кейин резавор бизнеси даромадли бўлиши учун сифатли кўчатларни хориждан олиб келиш кераклиги аён бўлди. Мен Грузиядаги USAID дастурига кўмак сўраб мурожаат қилдим. Улар бизни Италиядаги Франко Зенти питомниги билан боғлашди. Франко питомнигида, асосан, қулупнай кўчатлари мавжудлиги боис, биз фақат шу турдаги резаворни етиштиришда давом этишга қарор қилдик.

 – Нега биоқулупнай етиштиришга қарор қилдингиз?

– Фикримизча, Грузияда биомаҳсулотларнинг келажаги бор, чунки, бизнинг маҳсулот маҳаллий бозорда анъанавий қулупнайга нисбатан афзалликларга эга. Биз ҳануз маҳаллий сертификатлаштириш идорасидан лицензия олиш жараёнидамиз, аммо, сертификатсиз ҳам харидорлар бозордагидан  юқори нархларни таклиф қилишмоқда. 2021 йилги мавсумда қулупнайни 10 лари/кг (3,19 доллар)дан сотдик, ҳатто очиқ ерда ҳосил йиғим-терими қизғин паллада ҳам. Келгуси мавсумдан бошлаб, яъни  сертификат олганимиздан сўнг бизнинг маҳсулот нархи янада юқори бўлади.

– Грузияда маҳсулотларингизнинг асосий истеъмолчилари кимлар?

– Ўтган йили маҳсулотимизни «Агрохаб» супермаркетлар тармоғида сотдик. Келгусида супермаркетлар тармоғига етказиб беришни давом эттирамиз. Қулупнайлар бизнинг қадоқ ва PlantVаlley савдо белгиси остида сотилади. Шуни ишонч билан айтиш мумкинки, маҳаллий бозорда сифатли резаворлар етишмайди. Қолаверса, биз истеъмолчининг биомаҳсулотлар учун кўпроқ пул тўлашга тайёр эканини кўриб турибмиз.

– Очиқ грунтда органик қулупнай етиштиришнинг энг қийин жиҳати нимада?

– Ўз тажрибамга кўра айта оламанки, очиқ майдонда, айниқса, био-қулупнай етиштириш мақсадга мувофиқ эмас. Очиқ майдонда у ёмғир, шамол, офтоб ва бошқа ҳар қандай табиий офатлардан шикастланади. Тўсиқлар сирасига қуйидагилар киради: бегона ўтларга қарши курашиш – биз биомаҳсулот етиштиришда гербицидлардан фойдаланмаганимиз учун бегона ўтларни қўлда олиб ташлаш керак. Био-инсектицидларнинг ошиб бораётган нархи – экин очиқ ҳавода ўстирилганда ёмғир уларни осонгина ювиб юборади, бу эса биоинсектицидлар учун кўп харажат қилишга олиб келади.

Очиқ майдонда қулупнай етиштириш қийин бўлибгина қолмай, нималар бўлишини олдиндан айтиш ҳам мушкул. Охирги икки мавсумда ҳосилни йиғиб олишда қийналдик, шунинг учун ҳам баланд туннелларга инвестиция йўналтиришга қарор қилдик.

Айни пайтда қулупнай даламизнинг 1 гектари узра баланд туннеллар қад ростлаган.

– Грузиялик резавор  етиштирувчиларнинг аксарияти туннеллар қиммат эканлигини ва уларни сотиб олишга имкон йўқлигини айтишмоқда. Хўш, сиз ушбу туннелларга қанча сармоя киритдингиз? Уларни ўрнатишдаги техник жиҳатлар ҳақида гапириб берсангиз.

– Бу USAIDнинг TBC банки билан ҳамкорликдаги кўмаги, имтиёзли агрокредитлар давлат дастури ва Франко Зенти питомниги кўмагида амалга ошди. Лойиҳанинг умумий қиймати қарийб 150 000 АҚШ долларини ташкил этади. Бунинг бир қисми USAID, яна бир қисми агрокредитлар, яна бир қисми бизнинг йиққан-терганимиз  ҳисобидан қопланди.

Техник нуқтаи назардан, туннелларни қуриш бир неча ойлик машаққатли меҳнат талаб этди. Жараён июнь ойи охирида бошланган,  сентябрда қурилиш тугади. Дастлаб, қулупнай учун энг самарали туннел турини аниқлаш бўйича тадқиқот ўтказдик, сўнгра маҳаллий шароитни ҳисобга олган ҳолда туннел қуриш мақсадида маҳаллий иқлим ва далаларимиз жойлашувини ўрганиш учун Италиядан мутахассислар келди. Туннел зангламайдиган пўлатдан ясалган конструкция бўлиб, қуёш ва дўлдан ҳимоялаш учун пластик ва тўр билан қопланган. Бу узоқ муддатли сармоядир, чунки, конструкцияни кўп йиллар давомида ишлатиш мумкин. Фақат пластмасса ва тўрни сақлаш муддати 4-5 йил, аммо умумий харажатларнинг катта қисми зангламас пўлатдан ясалган конструкцияга сарфланди.

– Баланд туннелларда қулупнай етиштиришнинг афзалликлари нимада?

– Энг муҳим афзаллик- ҳимояланган ўсимликлар ва ҳосилни йиғиб олишнинг узайтирилган даври. Бундан буён экинларимиз қуёш, шамол, ёмғир ва табиий офатлар, жумладан, дўлнинг салбий таъсиридан ҳимояланган. Ўсимликларнинг ҳимояланиши автоматик равишда маҳсулот миқдори ва сифати ошишини англатади.

Туннел қулупнайни очиқ майдонга нисбатан тахминан бир ой аввал етиштириш ва қиш фасли бошида уни якунлаш имконини беради. Сентябрь ойида биз туннеллар қурилишини тамомладик ва ҳозирданоқ натижа бор. Айни пайтда кунора 1 гектар ердан 150 килограмм қулупнай териб оляпмиз. Албатта, бу жуда зўр натижа эмас, лекин ўтган йил билан солиштирадиган бўлсак, ўша пайтда бизда қулупнай  умуман йўқ эди. 2022 йилги мавсум учун апрель ойида ҳосил йиғишни бошлаймиз ва жараён декабрь ойининг ўрталарига қадар давом этади. Маҳсулот етиштиришдаги танаффус атиги уч ой, январдан мартга қадар давом этади.

Яна бир афзаллик шундаки, ёмғир ҳашаротлар ва касалликларга қарши ишлатиладиган биомаҳсулотларни ювиб кетмайди, бу эса жараён арзонроқ ва самаралироқ кечишини таъминлайди.

– Баланд туннеллар ёрдамида маҳсулот етиштириш ҳосилдорликни нечоғли оширади, сизнинг бу борадаги мўлжалингиз қандай?

– Ишлаб чиқариш беқарорлиги туфайли очиқ майдондаги маҳсулдорликни баҳолаш қийин эди. Бундан ташқари, 2020 йилнинг баҳорида вилоятда дўл ёғиб, ўсимликларга зарар етказди. Ўтган мавсум бўйича аниқ маълумотларга эга бўлмаганимиз ва кўчатлар шикастлангани учун маҳсулот ҳажмини олдиндан айтиш қийин. Аммо умид қиламизки, бундан буён иқлим омиллари ўсимликларга минимал таъсир кўрсатса, уларнинг потенциали тўлиқ намоён бўлади. Ҳар бир ўсимликнинг ҳосилдорлиги кўчатнинг хилма-хиллиги ва ёшига боғлиқ. Бизда 5-6 хил нав («Сан-Андреас», «Альбион», «Кабрилло» ва «Мальга»)лар мавжуд бўлиб, уларнинг ҳосилдорлиги мавсум давомида ҳар бир ўсимлик учун 0,7-1,2 кг оралиғида ўзгариб туради. Келгуси йили ҳар бир ўсимлик камида 0,7 кг ҳосил беришини кутмоқдамиз. Бизда гектарига 45 минг ўсимлик бор, шунинг учун 2022 йилда баланд туннел майдонларидан камида 31,5 тонна қулупнай оламиз.

– Кўчатлар қанча туради ва уларни қанчалик тез алмаштирмоқчисиз?

– Нарх бир неча омилларга, жумладан, кўчатнинг нави, ёши ва турига боғлиқ. Биз «Фриго» кўчатларини, музлатилган ўсимликларни сотиб оламиз ва транспорт харажатлари ҳисобга олинганда ҳар бир кўчат учун ўртача 1-1,1 лари (0,32-0,35 доллар)дан тўлаймиз. Одатда, юқори ҳосил ва сифатга эга бўлиш учун фермерлар камида икки йилда бир эски кўчатларни алмаштиришлари керак.

Биз Италиядан илк бор 2019 йилнинг кузида кўчат олиб келдик ва уларни 2020 йилда алмаштирдик. 2022 йилги мавсумда икки йил аввал экилган кўчатлар билан ишлашни давом эттирамиз. Мен уларнинг фақат бир қисмини алмаштираман, чунки, 2020 йилда дўлдан азият чеккан ва ўз потенциалини юзага чиқара олмаган ўсимликлар нечоғли маҳсулдор эканини кўрмоқчиман. Биз ҳар сафар Италиядан кўчат олиб келиб, уларни тавсия этилган вақтларда алмаштирамиз, акс ҳолда маҳсулотнинг ҳосилдорлиги ва сифати тушиб кетади.

– Грузиядаги қулупнай етиштирувчилар ёки шу ишни энди бошламоқчи бўлганларга қандай маслаҳатлар берган бўлардингиз?

– Тажрибамга кўра, энг муҳим қисм – бу кўчатлар, чунки, кўчат сифатсиз бўлса, қанча парваришламанг, сизга ҳеч қачон яхши натижа бермайди. Яна бир жиҳат – иқлим муҳофазаси. Мен, масалан, аввал туннел қуриб, кейин экиш ҳақида ўйлаган бўлардим. Бу резавор бизнесининг узоқ муддатли ривожланиши учун зарур.

Келажакда PlantValley қулупнай етиштиришни 5 гектаргача етказиш ҳаракатида, экин майдонининг барча қисми баланд туннеллар билан ёпилади. Корхона ишлаб чиқариш ҳажмини ошириш билан бирга қайта ишлаш корхонасини қуриб, нафақат маҳаллий бозор, балки экспорт учун ҳам фаолият юритишни режалаштирган.

Сообщение Грузиянинг PlantValley компанияси тажрибаси – «органик қулупнайни очиқ ерда ўстириш мақсадга мувофиқ эмас» появились сначала на EastFruit.

Қайта кашф этилган ва Парма тепаликларида кенг тарқалиши мумкин бўлган қадимий помидор нави – Риччо ди Парма (Riccio di Parma) ҳосилини йиғиш давом этмоқда.

Маҳаллий фермерлар навни янгидан жонлантириш учун ассоциация тузишди. Ҳозир лойиҳага учта компания қўшилди, лекин у барча манфаатдор томонлар учун очиқ, деб хабар бермоқда FreshPlaza ҳаволасига таяниб EastFruit.

“Бу йил биз органик деҳқончилик услубида 14 мингга яқин ўсимлик етиштирмоқдамиз. Об-ҳаво бизга ёрдам берди, помидор соғлом, Brix қиймати юқори ва у ёрқин қизил рангда. Бозорда килограмми тахминан 3,80 евродан сотилмоқда”, дейди ассоциация президенти Габриэле Колла.

Ўсимликлар вертикал ўсиш учун махсус таянчда ўстирилади ва ҳар бир ўсимлик 2-3 та помидор беради, уларнинг ҳар бири биринчи гуллашдаёқ 1,2 кг вазн олади. Шундан сўнг ҳажм бироз пасаяди, лекин йириклигича қолади.

«Riccio di Parma помидори қовурғасимон шаклда ва жуда ширин, қирраси бироз нордон. Пўстлоғи юпқа, шунинг учун уни фақат қўлда йиғиш мумкин. Айнан шу боис ҳам, ушбу нав истеъмолдан чиқариб юборилган эди. Кўчатларнинг баландлиги икки ярим футгача етиши мумкин. Уларни салатга қўшиб ёки бошқа сабзавотлар билан истеъмол қилиш мумкин, шунингдек, соуслар тайёрлашга ҳам мос келади”, дейди Габриэле.

Шунингдек ўқинг: Беларусь селекционерлари булғор қалампири ва помидорнинг янги навларини тақдим этишди

Профессор Карло Роньони раҳбарлигида Ассоциация ушбу маҳаллий навни қайта жонлантириш учун тадқиқот ва уруғлик сараловини олиб борди.

Профессор Роньони помидорнинг потенциалини кўра билди, зеро, мазкур нав қайта ишлаш ва консервалашда қўл келади. Олимнинг қатъияти туфайли кўпчилик унинг ғояларига хайрихоҳлик билдирди. Ва Riccio di Parmaни етиштириш маҳаллий иқтисодиётнинг ажралмас қисмига айланди, ҳозир у қайта тикланмоқда.

Сообщение 1,2 килограммлик помидор – Италияда анъанавий помидор нави қайта тикланмоқда (фото) появились сначала на EastFruit.

2019 йили Молдованинг CI Nucces (Орхей тумани, Киперчень қишлоғи) номли тадбиркорлик кооперативи қарийб 100 гектар майдонга ёнғоқнинг» Чандлер» навини эккан эди. Ушбу нав бу йил илк ҳосилини беради.

Мазкур лойиҳа кўп жиҳатдан қизиқ. Биринчидан, уни агробизнесга тахминан тенг ер улуши билан кириб келган олтита таъсисчи асос солган классик кооператив амалга оширмоқда. Кооператив доирасида барча қишлоқ хўжалиги участкаларида бир хил технологиялар қўлланади – бир хил турдаги ва бир хил сифатдаги маҳсулотларни етиштиришга асосланиб, ишлаб чиқариш инфратузилмаси ривожланиши учун умумий сармоя киритилади. Истиқболда ягона маркетингга эътибор қаратилади. Илгари Молдова ёнғоқ саноатининг бодом ва фундук етиштириш секторларида ишлаб чиқариш ва маркетинг бўйича ҳамкорлик нисбатан кенг ёйилган эди. Грек ёнғоғи секторида индивидуаллик устунлик қилди: ёки ёпиқ ишлаб чиқариш ва тижорат циклидаги йирик корхоналар ёхуд тайёрловчи-қайта ишловчилар ва савдогарларга боғлиқ бўлган кичик фермер хўжаликлари.

Шунингдек ўқинг: Молдовада ёнғоқ ҳосили бўйича прогноз кўтарилди, лекин ҳосил ҳажми нисбатан паст бўлади

Иккинчидан, CI Nucces кооперативи фаолиятнинг бошиданоқ, профессионал ташкилот – Молдова FARM қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқарувчилари федерациясининг консалтинг кўмагидан фойдаланди. Ушбу тузилма мутахассислари кооператив таъсисчиларининг экологик қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришига яроқли ер участкаларини топиши, агротехнологияларни танлаши, бизнес-режалар тайёрлаши ва преференциал молиялаштириш бўйича қидирувларига ҳисса қўшди.

Учинчидан, лойиҳа концепциясида грек ёнғоғи навини танлаш алоҳида ўрин тутади. Бир томондан, «Чандлер» –  грек ёнғоғининг жаҳон бозоридаги сифат эталони ва энг афзали ҳисобланади.

Бошқа томондан, мазкур нав агротехнологиялар даражасида талабчандир. Хусусан, унинг ҳосилдорлиги озуқа ва суғориш режимига боғлиқ. Шу муносабат билан қайд этиш жоизки, FARМ ёрдами билан CI Nucces кооперативи IFAD дастуридан магистрал қувур (Днестр дарёсидан) қурилиши ва сув омбори учун грант ёрдамини олди. Яқин келажакда кооператив боғни томчилатиб суғориш тизими билан жиҳозлаш учун «Livada Moldovei» лойиҳаси линияси бўйича имтиёзли молиялаштирувни қўлга киритади.

Сообщение Молдова тадбиркорлик кооперативи Европадаги энг йирик органик ёнғоқ боғларидан бирини яратди появились сначала на EastFruit.

111 долларлик тарвузни сотувга қўйган Швейцариянинг Цюрих шаҳридаги супермаркет ушбу нарх учун важлар топишга мажбур бўлди. Дўкон эгаларининг айтишича, мева шундай нархга арзийди, чунки, у органик тарзда етиштирилган ва Швейцарияга темир йўл орқали етиб келган.

Бу хусусда «Европейская правда» Швейцария ОAВ ҳаволасига таяниб хабар бермоқда.

Швейцария юқори нархлар, хусусан, импорт қилинган мева-сабзавотларнинг қимматлиги билан машҳур. Бироқ, Цюрихда 100 франк (111 доллар)дан сотилаётган тарвуз оммавий ахборот воситаларининг эътиборини тортди ва бу биргина тарвуз учун жуда юқори нарх ҳисобланмоқда.

Аввалбошда тарвузнинг осмон қадар қиммат нархи ҳақидаги хабарни Цюрихдаги Inside Paradeplatz номли молиявий янгиликлар портали эълон қилган эди. Кейинроқ уни бошқа ахборот агентликлари илиб кетди.

14 кг оғирликдаги органик тарвуз 101,50 Швейцария франки ёки ҳар бир килограмм учун 7 франк туради. У Цюрихдаги Globus супермаркетида сотилмоқда. Айтишларича, бу мева камёблиги ва органик усулда етиштирилиши туфайли нархига арзийди.

«Бундай катта тарвуз жуда кам учрайди», дейди Globusнинг матбуот котиби Франциска Гемперле Швейцариянинг Blick таблоидига.

«Биз бу тарвузларни Италиядаги эксклюзив етказиб берувчидан оламиз. У маҳсулот сифати ва атроф-муҳит муҳофазасига алоҳида эътибор қаратади», дея қўшимча қилди у.

Гемперленинг айтишича, тарвузнинг нархи етказиб бериш усули туфайли ҳам қиммат. Маҳсулот сифати бузилмай келишини таъминлаш учун у темир йўл орқали олиб келинади.

Сообщение 111 долларлик тарвуз – Швейцария супермаркети ушбу нархни қандай изоҳламоқда? появились сначала на EastFruit.